Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
41 uzaqlaşırlar, ehtiras və cinayətkarlıq artır, hər kəs ehtirasını ödəməkdə başqasını ötməyə çalışır. Mülayim iqlimli ölkələrdə yaşayan xalqlar arasında siz öz davranışlarında sabit insanlara az rast gələ bilərsiniz. Həddən ziyadə isti olan ərazilərdə isə bədən gücdən düşür. Onda bədənin boşalması ruha da təsir göstərir: belə insan hər şeyə etinasız olur, həvəs göstərmir, heç bir xeyirxahlıq göstərməyə də çalışmır, tənbəllik xoşbəxtliyə çevrilir və ruhu işə cəlb etməkdənsə oturub cəza çəkməyi daha üstün sayırlar, qulluq etmək, “qul” olmaq ağılı işlətməkdən, özünü idarə etməkdən, özünə sahib olmaqdan daha asan olur”. Coğrafi determinizmin tərəfadrlarından biri XIXəsrin ikinci yarısında yaşamış olan ingilis sosioloqu D.Dreper olmuşdur. Dreper ictimai həyatın bütün hadisələrini o cümlədən milli xüsusiyyətləri, iqlim şəraitindən asılı olan, onunla şərtlənən fizioloji səbəblərdə görürdü. O, yazırdı “Məgər ucsuz-bucaqsız çöllər, o yerlərdə öz çadırlarını quran köçəri xalqların əxlaqına, adətinə; bərəkətli otlaq sahələri, geniş çəmənliklər, çoban həyatına təsir göstərmirmi, insanları müdafiə edən sıldırm qayalar-cəsarətə, dəniz- təşəbbüskarlığa, zirəkliyə” təsir göstərmirmi? Dreperin konsepsiyasına görə, hər bir millətin taleyi, onun yaşadığı iqlimlə müəyyən edilir. Elə bu səbədən də yer kürəsində müxtəlif tayfalar, millətlər sakinlik edir. Məhz, “iqlim şəraiti, avstraliyalını vəhşi, zəncini isə hərf və həndəsə qabiliyyətini əlindən alır, dini baxımdan kahinlikdən o yana keçmir. O, tatarı südü sevməyə, amerikanlını isə ondan iyrənməyə məcbur edir. Alçaqboylu avropalıları misaxtaran və metallurq edir”. Dreperə görə meteroloji şərait daha çox “qida instinktinə” millətin adət və ənənəsinə, mənəviyyatına təsir göstərir; alkoqolizmə instinktiv meyllilik məlum coğrafi en dairəsi ilə şərtlənir. Bu məsələdə Q.Qaçevin fikirləri də maraqlıdır. Onun “Dünya xalqlarının mentallığı” (2003) adlı əsərində qida, içkinin xalqların məişətindəki rolu ilə “İçkilərin Yer kürəsində paylanmasının və istifadə olunmasının öz məntiqi var. Xalqın psixoloji xüsusiyyətlərini həm də onun istifadə etdiyi içkilərə görə müəyən etmək olar. İslam ölkələrində alkoqllu içkilərin qadağan olunması |