2-mavzu. Sportning nazariy asoslari. Reja: Sportchini tayyorlash tizimi

Sport mashqlari bilan bog‘liq barcha muammolar yeng avvalo jismoniy mashqlar
yordamida xal yetiladi. Shuning uchun ham jismoniy mashqlar sport mashg‘ulotlarining
asosiy vositasi hisoblanadi. 
Ular shartli ravishda to‘rt guruhga bo‘linadi : musobaqa mashqlari, umumiy 
tayyorgarlik, yaqinlashtiruvchi va rivojlantiruvchi mashqlarga bo‘linadi. 
Musobaqa mashqlari xaqiqiy sport bellashuvi sharoitida bajariladi, ular harakat rejimi 
shakliga ko‘ra ayrim jihatlari bilan farqlanadi. Sport turi bo‘yicha ixtisoslashuv musobaqa 
mashqi (sport turining), tanlangan turidan chuqur takomilashtirish yo‘nalishi bo‘yicha boradi. 
Boshqa musobaqa mashqlaridan (sportning boshqa turlari) tayyorgarlik mashqlari vazifasini 

---

bajaruvchi qo‘shimcha turlar sifatida foydalaniladi. Musobaqa mashqlari sport mashg‘ulotida 
muhim o‘rin tutadi, chunki mazkur sport turi sportchiga qo‘yadigan talablar majmuini tiklashga 
yordam beradi, bu yesa maxsus tayyorgarlikni rivojlantiradi. Shu bilan birga mashg‘ulot 
paytidagi musobaqa mashqlarining hajmi mashq jarayonining umumiy hajmiga qaraganda 
uncha katta bo‘lmaydi. Buni ikki holat bilan tushuntirish mumkin :
- 
musobaqa mashqlari tanada vujudga keltirgan funksional siljishlarning ko‘pligi; 
- 
mahsus tayyorgarliksiz ya’ni natijalarni sifat va miqdor jihatidan o‘zgartirmay turib 
ularni tez-tez qaytarish maqsadga muvofiq yemasligi.
Musobaqa mashqlari mashg‘ulot paytida, musobaqa sharoitida mavjud bo‘lgan turdan bir 
oz og‘ish bilan bajariladi. Bir xil hollarda og‘ish o‘rganilgan musobaqa harakatlarini 
yahshilash zarurati munosabati bilan yuzaga kelsa, boshqa holatda oldinda turgan 
musobaqalarda bo‘ladigan harakatlarning barcha xususiyatlarning to‘la bajararish imkoniyatida
bo‘lmagan mashg‘ulot sharoitida ro‘y beradi. Bu yakka kurash va sport o‘yinlari turlariga 
tegishlidir. Bu turlardagi musoba mashg‘ulotlarining mashg‘ulot shakllari yaxshi natija berishi 
bilan ajralib turadi.