Мавзу: Бошлангич синфларда "Кейс" технологияси асосида таълим

2. O'quv jarayonini maqbullashtirish-kechiktirib bo'lmaydigan masaladir. 
3. Ilmiylik ta'limda yangi vositalar, faol metodlar, didaktik materiallarni, 
tashkiliy masalalarning yangi yechimlarini qo'llashni taqozo etadi. 
4. Talaba va o'qituvchining dasturli faoliyati o'quv jarayonidan jamiki ortiqcha 
harakatlarini yo'qotishga, yuqori hamjihatlikni ta'minlashga va kerakli 
natijalarni qo'lga kiritishga intilishni ta'minlaydi. 

---

5. Ta'limni faollashtiruvchi axborot texnologiyasi va texnik vositalardan 
foydalanish 
samarasini 
belgilaydigan 
didaktik 
materiallardan 
keng 
foydalanish-zamonaviy PT ning eng asosiy belgilaridan biridir. 
6. O'quv jarayoni uchun moddiy-texnika bazasining maqsadga muvofiqligi — 
PT ning navbatdagi belgisidir. 
7. O'quv-tarbiyaviy jarayon natijalarini sifatli baholash — PT ning o'z oldiga 
qo'ygan natijaviy maqsadidir. 
Shunday qilib, yuqorida keltirilgan fikrlar tahlili asosida quyidagicha xulosa 
qilish mumkin: 
Pedagogik texnologiya o'zining pedagogika va boshqa fan yutuqlari bilan bog'liq 
xususiy nazariyasiga ega; u birinchi galda o'quv-tarbiyaviy jarayonini ilmiy asosda 
qurishga yo'naltirilgan, o'qitishning axborotli vositalaridan va didaktik materiallardan, 
faol metodlardan keng foydalanishga asoslangan o'qituvchi va o'quv- chilarning 
birgalikdagi faoliyatiga zamin yaratadi. 
Ta'lim ijtimoiy tizimning bir qismi bo'lib, u o'z rivojlanishida jamiyat 
taraqqiyotining 
yo'nalishlariga 
bog'liq 
ravishda 
ro'y 
berayotgan 
aksariyat 
o'zgarishlarga muvofiq o'zgara boradi. Ana shu doirada innovatsiyalar ta'lim oldida 
turgan vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirishning asosiy shartlaridan hisoblanadi. 
Pedagogik nazariya va amaliyotning tahlili shuni ko'rsatadiki, ta'lim sohasiga 
umumjahon ahamiyatiga molik bo'lgan quyidagi asosiy yangiliklar xosdir: 

moliyalashtirish va boshqarish sohalaridagi o'zgarishlar; 

ta'lim tizimi to’zilishidagi muntazam o'zgarishlar; 

ta'lim texnologiyasida ro'y beradigan doimiy o'zgarishlar va h.k. 
Shunday qilib yangi texnik vositalar va yangi texnologiyalar-ta'limga yangi 
tartib-qoidalarni kiritish uchun eng muhim komponentlardan biridir. Biroq ularni 
qanday qilib tatbiq etish va amalda loydalanishni bilib olish, aslida, hal qiluvchi 
ahamiyatga egadir. Shuning uchun maxsus tayyorgarlik, katta kuch va ko'p vaqt 
sarflash lozim, ya'ni ta'limda innovatsion jarayonlarning tatbiq qilinishi bilan 
o'qituvchining roli pasaymaydi, balki o'quv-tarbiya jarayonining yuksak bosqichlarida 

---

yana ham ortadi. Bu esa pedagogdan o'z ilmini yangidan va tanqidiy tahlil etishni 
talab etadi. Chunki yangi tartib-qoidalardan foydalandimi yoki axborot manbai 
sifatida qolib ketadimi, bu narsa ayni o'qituvchiga bog'liq. O'qituvchi o'quv 
texnologiyasining bevosita tartib-qoidalariga jiddiy tayyorlangan, yo'l- yo'riq olgan, 
moslangan, ruhlangan bo'lishi lozim. 
Pedagogning ijodiy potensiali uning o'z ijodkorlik sifatlarini shakllantirishga 
intilishida, pedagogik odobining namoyon bo'lishida, qobiliyati va kasbiy malakasini 
takomillashtirishida, kutilmagan vaziyatlarda topqirlik qila olishida, o'quvchi-
talabalarni komillik sari mohirlik bilan etaklay olishida ko'rinadi. 
Pedagogik jarayonda o'zining yangi g'oyalarni ishlab chiqish qobiliyatini doimo 
rivojlantiradigan va takomillashtiradigan o'qituvchi iqtidorli hisoblanadi. Pedagogik 
ijodiyot-o'z mohiyatiga ko'ra yangi bilimlarni hosil qilish va takomillashtirish 
bo'yicha ijodiy ishining kasbiy, maxsus ifodasidir. Pedagogik izlanish o'qitishda 
doimo ma'lum yo'nalishdagi subyektga nisbatan aniqlashtirilgan bo'ladi. Pedagogik 
izlanish natijasida yangilikning asosiy namoyon bo'lish shakllari kundalik o'quv-
tarbiyaviy muammolarning nostandart yechimlari, pedagogik ta'sir usullarining 
metodik va nazariy jihatdan mukammal ishlab chiqilishi, ixtiro etilishi va 
takomillashuvi hamda ulardan samarali foydalanishda ko'rinadi. 
Yangi ta'lim tizimi mazmuniga o'tmishning qimmatbaho ma'naviy qadriyatlarini 
kiritish va unutilayozgan yoki taqiqlangan ba'zi birlarini qayta tiklashdan maqsad 
o'tmish oldida egilish emas, balki unga tayanib, ijodiy foydalangan holda 
rivojlanishning yangi pog'onasiga chiqish demakdir. 
Bugun biz yangi ko'rinishdagi ta'lim tizimini ishlab chiqishda Turkiston 
sivilizatsiyasining eng ko'p gullab-yashnagati davridagi, ya'ni VII-XII asrlardagi 
inchnat va kasb ta'lim tajribalariga tayanmog'imiz lozim. O'sha davr madaniyati va 
fanining asosini ta'lim tashkil etgan, rivojlanishning eng ynqori cho'qqilariga erishish 
yo'lida faylasuf va pedagoglarning aniq va konseptual g'oyalari sliakllangan edi. 
Hozirgi zamon atamasi bilan aytganda, ta'lim va tarbiya, ilm — bu uzluksiz ravishda 
ma'naviy, jismoniy va aqliy salohiyatini rivojlantirish jarayonidir. O'sha davr 

---

faylasuflari insonning ma'naviy, jismoniy va aqliy xususiyatlarini yakka 
mujassamlikda, deb belgilashgan. Bunday falsafiy pedagogik konsepsiya ta'lim 
jarayonini shaxsning ma'naviy-axloqiy xususiyatlarini boshlab beruvchi omil deb, 
e'tirof etadi. Bu konsepsiyalarning mazmuni faqatgina faylasuflar ishlarida emas, balki 
mehnat va ijodning turli vakillari asarlarida ham o'z aksini topgan edi. 
Masalan, risola - bu hunarmandlar va ularning o'quvchilari uchun mo'ljallangan 
qo'llanma bo'lib, unda urf-odat, rasm-rusum, turli udumlar majmuasi aks ettiriladi. 
Risolalar kichik hajmdagi kitobcha shaklida bo'lib ularning mazmuni ushbu soha 
hunarmandchiligi bo'yicha mashg'ulotlar va ba'zi bir pandu nasihatlarni o'zida 
mujassamlashtirgan. 
Shuni alohida ta'kidlab o'tish joizki, deyarli barcha risolalar bir xil qolipda 
to’zilgan bo'lib odatda, kitobchaning boshlaridabutun olam egasi bo'lgan Alloh, 
payg'ambarlar va lining barcha choriyorlarini ko'klarga ko'tarib maqtash, so'ng ushbu 
hunarmandchilikning Alloh ne'mati ekanligi, keyin esa hunarmand ishi boshlanadigan 
va har bir xatti-harakati yoki lozim bo'lgan Qur'on oyatlari yoki jarayondan oldin 
aytish lozim bo'lgan Qur'on oyatlari yoki boshqa duolar usta-hunarmandlarning 
ma'naviy - axloqiy sifatlari yoritiladi. 
Risolalarni tadqiq etish natijasida ularning o'rta asr hunar- mandligida o'ziga xos 
pedagogik qo'llanma sifatida xizmat qilganligiga, risolalarda zamonaviy til bilan 
aytganda, hunarmand kasbiy faoliyatning mazmunini aks etganligiga guvoh bo'larniz. 
O'zbekiston mustaqillikka erishgan davrda milliy mafkurani shakllantirish, 
yoshlarni milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalash eng muhim 
vazifalardan bo'lib qolmoqda. Chunki davlatning asosini ma'naviyat tashkil etadi, 
ma'naviyatiga e'tibor bermagan davlatning kelajagi ham bo'lmaydi. Milliy pedagogika 
tajribalariga murojaat qilish esa bunday maqsadlarga erishishning asosiy omillaridan 
biridir. 
Yoshlarni mustaqil bilim olishga o'rgatish-bugungi kunning eng muhim va 
dolzarb vazifalaridan biridir. Shu o'rinda ta'kidlash lozimki. bugungi kunda yoshlarni 
ma'naviy-intellektual rag'batlantirishning ahamiyati kattadir. Ma'naviy intellektual 

---

sifatlarni zamonaviy usullarda aniqlash tarbiyaviy jarayonga samarali o'zgarishlar 
kiritadi. O'quvchi yoshlarning, talabalarning ma'naviy-intellektual shakllanish 
sifatlaridagi yutuq va kamchiliklarni odilona baholash tizimi larbiya mazmuni, usullari 
va uning tashkiliy shakllarini yaxshilashga doir tuzatishlar kiritishi lozim. O'quvchi va 
talabalarning bilimini, iqliy holatlarini nazorat qilish va baholash davlat miqyosidagi 
muhim ahamiyatga ega ishdir. Shu bilan birga, nazorat va baholash jarayoni o'quvchi 
bilimining boyishiga, ular shaxsining rivojlanishiga hamda tarbiyasiga ta'sir ko'rsatadi. 
Pedagogika fani bilimlarni o'z vaqtida nazorat qilish va baholashning 3 vazifasi 
borligini alohida uqtiradi: 
1. 
O'zlashtirishni nazorat qilish va baholash natijalariga qarab davlat ta'lim 
standartlarining qanday bajarilayotganligi to'g'risida xulosa chiqariladi va galdagi 
vazifalar belgilanadi. 
2. 
Bilimlarni nazorat qilish va baholash natijasida o'quvchi-talabalarda bilimlar 
yanada kengayadi. 
3. Ta'lim sohasidagi yaxshi natijalar yoshlar tarbiyasiga ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi. 
Ularda ko'tarinki ruh, o'z kuchiga bo'lgan i .hunch va qiziqishlar paydo bo'ladi. 
Jahonning ilg'or tajribalari va ko'plab pedagoglar mehnatining natijasi o'laroq, 
reyting uslubi bugungi kunning cng maqbul nazorat mezoni deb qabul qilindi. 
Reyting deganda – baholash, tartibga keltirish, klassifikatsiyalash, bironta 
hodisani oldindan belgilangan ko'rsatkich bo'yicha baholash tushuniladi. 
Reyting nazoratida test usuli ham samarali qo'llaniladi. 
Test deganda aniq vazifaning takomillashganlik darajasini aniqlash hamda sifat 
va miqdoriy o'lchamlarda belgilash imkonini beradigan, faollikning biron shaklini 
paydo qiluvchi va biron aniq topshiriq shaklidagi sinov quroli tushuniladi. 
Testning afzalligini quyidagicha belgilash mumkin: 

nazorat uchun kam vaqt sarflanadi; 

nazorat va amaliy bilimlar darajasini obyektiv sharoitda aniqlash imkonini beradi; 

ko'p sonli talabalar bilan bir vaqtning o'zida nazorat olib borish mumkin; 

bilim natijalari o'qituvchi tomonidan tezkorlik bilan tekshiriladi va h.k. 

---

Reyting nazorat tizimining asosi sifatida o'quv rejasiga kiritilgan. 
Har bir fan bo'yicha talaba o'zlashtirishining sifat ko'rsatkichlari ballar bilan 
ifodalanadi. Har bir semestrdagi fanlardan to'plangan ballar yig'indisi tarzida 
talabaning o'zlashtirishini baholash jarayoni chorak va semestr davomida muntazam 
ravishda olib boriladi va quyidagi nazorat turlari shaklida tashkil etiladi: 

joriy nazorat; 

oraliq nazorat; 

yakuniy nazorat. 
Joriy nazorat - bu o'rganiladigan mavzularning o'quvchi, talabalar tomonidan 
qanday o'zlashtirayotganini dars jarayonida muntazam ravishda nazorat qilishdan 
iborat. Bu nazorat o'qituvchi tomonidan qanday o'zlashtirganini muntazam ravishda 
dars jarayonida nazorat qilishdan iborat. Bu nazorat o'qituvchi tomonidan o'tkazilib, 
talabaning bilim darajasini shu fanning har bir niavzusi bo'yicha aniqlab borishni 
ko'zda tutadi. 
Oraliq nazorat - bu mazkur fan bo'yicha o'tilgan bir necha mavzularni o'z ichiga 
oladi va shu qism bo'yicha talabaning bilimini aniqlashga xizmat qiladi. Oraliq 
nazorat darsdan tashqari vaqtda o'tkaziladi va talabalarga o'zlashtirish ko'rsatkichlarini 
oshirish imkonini beradi. 
Yakuniy nazorat - bu nazorat semestr uchun belgilangan mavzular to'liq o'qitib 
bo'lingach o'tilgan mavzular bo'yicha yozma yoki og'zaki usullarda, shuningdek, test 
sinovlari shaklida o'tkaziladi. Talabaning fan bo'yicha semestrdagi reyting bahosi 
joriy, oraliq va yakuniy nazoratlarda to'plangan ballari bo'yicha aniqlanadi. 
O'quv, pedagogik, ishlab chiqarish va diploma oldi amaliyotlari davrida olingan 
bilimlar ham reyting ballari bilan baholanadi. 
Mustaqil O'zbekiston bugungi kunga kelib jahonga o'z nomini tanitdi. Iqtisodiy - 
siyosiy jihatdan yuksaldi. Shu bilan birga, O'zbekistonning rivojlangan mamlakatlar 
qatoridan o'rin olishi uchun bugungi kunda kelajak ruhiga mos bo'lgan zamonaviy 
kadrlarga ham ehtiyoj sezila boshladi. Mustaqil davlat o'zining muhim tarixiy 

---

hujjatlariga ham ega bo'ldi va ular orasida «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» alohida 
o'rin tutadi. 
Dasturda e'tirof etilgan kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy 
yo'nalishlarida shu narsa alohida belgilandiki, ta'lim tizimining yaxlit axborot 
makonini vujudga keltirish ta'lim – tarbiya dasturlarining intellektuallashuvini 
ta'minlaydi. Demak, yangi asr- informatsion texnologiyalar asri bo'lishi bilan bir 
qatorda ularning o'quv jaryonlariga keng ko'lamda aralashuvini ham ta'minlaydi.