Мавзу: Бошлангич синфларда "Кейс" технологияси асосида таълим

1. Talabalar. 

---

2. Ta'lim va tarbiyaning maqsadi. 
3. Ta'lim va tarbiyaning mazmuni. 
4. Ta'lim jarayoni yoki didaktikjarayon. 
5. Pedagog yoki o'qitishning texnikaviy vositalari. 
6. Ta'lim va tarbiyaning tashkiliy shakllari. 
Yuqorida keltirilgan pedagogik tizim har qanday ilmiy nazariyaga xos bo'lgani 
kabi quyidagi ikki tushunchani qamrab oladi: didaktik masalalar va ularni hal etish 
texnologiyasi. Didaktik masalalar pedagogik tizim doirasida inson faoliyatining har 
qanday sohasi kabi aniq maqsad va unga erishish uchun shart – sharoitlar hamda bu 
faoliyat uchun axborotlar bo'lishi lozimligini taqozo etadi. 
Shuni alohida ta'kidlash kerakki, pedagog – metodistlar hozirga qadar didaktik 
masalalarni aniq ifodalashga va unga mos keladigan o'qitish texnologiyasini ishlab 
chiqishga e'tibor berishgan. Shu nuqtai nazardan, milliv dastur ijtimoiy buyurtma 
sifatida yangi pedagogik texnologiyaga «yangi» so'zining qo'shib ishlatilishi 
nazariyachi olimlarimiz va o'qituvchilarni bir qadar o'ylantirib qo'ydi, endilikda
ta'lim – tarbiya jarayonini loyihalashga eskicha yondashish mumkin emasligini 
ko'pchilik anglab yetmoqda. Shunday ekan, pedagogik texnologiyani qanday 
yangilash mumkin? E'tiborni yuqorida berilgan pedagogik texnologiyaning 
to’zilishiga qarataylik. Bu tizimga uzluksiz ravishda ijtimoiy buyurtma o'z ta'sirini 
ko'rsatadi va ta'lim-tarbiya maqsadini umumiy holda belgilab beradi. Maqsad esa 
pedagogik texnologiyaning bosh bo'g'ini hisoblanib, u pedagogik tizimning qolgan 
elementlarini, o'z navbatida, yangilash zaruratini keltirib chiqaradi. «Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi» ta'lim-tarbiyaning maqsadini yangi yo'nalishga burdi, ya'ni 
ta'lim tizimini o'tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to'la xalos 
etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma'naviy va ahloqiy 
talablarga javob beradigan yuqori malakali kadrlar tayyorlashni ustuvor vazifa, deb 
belgiladi. Demak, ta'lim-tarbiya maqsadi yangilandi, unga mos holda mazmunning 
yangilanishi tabiiydir. 

---

Ta'lim mazmuni davlat ta'lim standartlari (DTS), o'quv dasturlari. darslik va 
o'quv qo'llanmalarida o'z ifodasini topadi. Shu munosabat bilan olimlarimizga fan 
sohalari bo'yicha ta'lim mazmunini ishlab chiqish kabi sharafli va mas'uliyatli vazifa 
vuklatildi. 
Shunday qilib, pedagogik texnologiyada didaktik masalalarning o'z yechimlarini 
topishi-milliy dasturni ro'yobga chiqarishning muhim bosqichidir. Agar pedagog 
qo'lida bilimga chanqoq talabalar, fan maqsadiga mos mazmundagi dastur, darslik va 
qo'llanmalar mavjud bo'lsa, u didaktik jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun 
bilish faoliyatining tashkiliy shakllaridan samarali foydalanib yangi pedagogik 
texnologiyani amaliyotga izchil va ketma-ket joriy etishi mumkin. Shu boisdan, 
o'qituvchi mahoratiga ko'p narsa bog'liqligi, uning pedagogik tizimda tutgan o'rni 
haqida batafsil to'xtalish zarurati tug'iladi. 
1. 
O'qituvchi davlat buyurtmasiga mos keladigan ta'lim-tarbiya maqsadini aniq va 
ravshan belgilashi kerakki, natijada, ma'lum vaqt ichida unga erishishni 
ta'minlaydigan didaktik jarayonni to’zish va joriy etish to'g'risida xulosa qilish 
mumkin bo'lsin. 
2. 
O'qituvchi pedagogik tizimda belgilangan maqsadga to'g'ri keladigan
o'quv-tarbiyaviy jarayon mazmunini o'quv dasturi bo'yicha chuqur egallashi, 
muntazam ravishda o'z pedagogik mahoratini ilmiy-texnikaviy taraqqiyot talablariga 
mos holda mustaqil ravishda kengaytirib borishi zarur. 
3. 
O'qituvchi pedagogik tizimning tarkibiy elementi sifatida didaktik jarayonni 
amalga oshirish bilan tanish bo'lishi kerak: bu-birinchidan, jadallashtirish va tabiatan 
monandlik talabidir. Jadallashtirish didaktik masalalarni ma'lum vaqt doirasida 
birmuncha tez va yuqori saviyada hal eta oladigan didaktik jarayonni qo'llashni talab 
etadi. Ta'lim va tarbiyaga bu talabni aniqlab beruvchi omil — talaba (o'quvchi) larning 
ma'lum 
faoliyatni 
o'zlashtirish 
tezligi 
hisoblanadi. 
Ikkinchidan,
o'quv-tarbiyaviy jarayonni shunday tashkil etish lozimki, hunda mumkin qadar 
talabalarning keng doirada tajriba egallashiga imkon tug'diradigan va ularning aqliy 
malakasini rivojlantira oladigan mexanizm vujudga kelsin. Bu talabni aniqlab 

---

beruvchi omillar: ulabalarning o'qishga bo'lgan xohishi, o'quv mehnatiga munosabati 
va sog'lom psixo-fiziologik faoliyati kabilardir. 
4. 
O'qituvchi didaktik jarayonni amalga oshirishda o'qitishning samarali 
shakllaridan foydalana olishi kerak. O'qitishning tashkiliy shakllari to'g'ri tanlanishi 
pedagogik tizim elementlarining ma'lum qonuniyat asosida bir-birlari bilan bog'liq 
ekanligini bildiradi. Bu bog'lanishlardan foydalanish va eng maqbul bo'lgan tashkiliy 
shakllar topish-ta'limda rasmiyatchilikni yo'qotishga yo'l ochadi. 
5. O'qituvchi pedagogik tizimning ishtirokchisi bo'lgan talabaning ta'lim mazmuni va 
tarbiya ta'sirini qay darajada egallayotganligini eng maqbul usullar yordamida doimo 
nazorat qilib borishi lozim. Bu to'g'rida olingan axborotlar esa pedagogik tizimni 
maqsadga muvofiq tarzda boshqarish imkoniyatini beradi yoki tizimdagi qaysi 
elementning mazmuniga tuzatish kiritish kerak ekanligini aniqlaydi.
Shunday qilib, pedagogikaga xos bo'lgan texnologik jarayonni amaliyotga tatbiq
qilish bilan bog'liq pedagog mahoratining ba'zi qirralari to'g'risida to'xtaldik. PT ning 
ilmiy xarakterga ega ekanligiga e'tiborni qaratgan holda, uning amaliy yo'nalishga 
xosligini, uni aniq masalalarni hal qilishda qo'llash mumkinligini e'tirof etish kerak, 
Demak, nazariyani o'quv amaliyoti bilan bog'lash zaruratini anglash pedagogik 
texnologiyalarning to’zilmasini aniqlab beradigan bir qator holatlarni belgilashga 
imkon beradi: 
1. Zamonaviylik ta'lim amaliyotiga ilmiy asoslangan va tajriba- sinovda 
tekshirilgan didaktikaga oid yangiliklar, tartib-qoidalarni joriy etishning 
majburiyligini taqozo etadi.