O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot univеrsitеti r. D. Alladustov, A. J. Xo„jamurodov

2. Boshqaruvni tashkil qilish. 
Birjani boshqarish uning institutsional strukturasi bilan belgilanadi, bu struktura 
quyidagi sxema yordamida ifodalanishi mumkin. 

---

217 
5-rasm. Birjaning institutsional strukturasi.
41
Birja ta‘sischilari qatoriga birjaning tashkilotchilari sifatida namoyon 
bo‗ladigan institutsional guruh a‘zolari kiradi. Ta‘sischilar birjani tashkil qilish 
haqida ta‘sis shartnomasini imzolaydilar va dastlabki badallarni kiritadilar. 
Ta‘sischilar jismoniy shaxslar ham, yuriik shaxslar ham bo‗lishi mumkin.Birja 
boshqaruv organlari jamoat strukturasi va statsionar strukturadan iboart
6-rasm. Birja boshqaruv organlari.
42
 
41
Sh. Ergashxodjaeva, A.Ismatullaev, M.Yadgarov. Birja ishi T.: ―Iqtisod‖, 2010.-265 b
Birja boshqaruv organlari 
Jamoat strukturasi
Statsionar struktura
Umumiy 
tuzulish 
Saylanma 
organlar
Birja qo‗mitasi
(kengashi) 
Taftish komissiyasi 
Ixtisoslashtiril 
gan organlar 
Ijrochi organlar
Birjani institutsional strukturasi
 
 
Birja boshqaruvi organlari 
Birja ta‟sischisi va a‟zolari 
Birjaning statsionar strukturasi 
Birjaning jamoat strukturasi 

---

218 
Jamoat strukturasi, o‗z navbatida, birja a‘zolarining Umumiy yig‗ilish va birja 
a‘zolari yig‗ilishida shakllantiriladigan saylanadigan organlar bilan ifodalanadi. 
Umumiy yig‗ilish bu – birja faoliyatining ichki qonun chiqaruvchi organi 
bo‗lib, quyidagi funksiyalarni bajaradi: 
 birja va birja savdosiga umumiy rahbarlikni amalga oshirish; -birja maqsad 
va vazifalarini, uning rivojlanish strategiyasini, ichki tartib qoidalarini belgilash; -
ta‘sis hujjatalrini (shartnoma, nizm, savdoqoidalari) tasdiqlash va o‗zgartirish; -Birja 
qo‗mitasi yoki kengashi va Taftish komissiyasini saylash va tasdiqlash; 
 ularning birlamchi tarkibi va strukturasiga qo‗shimcha va o‗zgarishlar 
kiritish; -birja faoliyati natijalarini tasdiqlash va foydani taqsimlash; -dividend to‗lash 
tartibini, shuningdek, zararlarni qoplash shartlarini belgilash; 
 birjada joylar sonini belgilash (kamaytirish yoki oshirish) va ularning 
a‘zolari uchun kvotalar belgilash; 
 Birja qo‗mitasining (kengashining) tovar seksiyalarini yaratish (boshqarish), 
yangi birja a‘zolarini qabul qilish haqidagi qarorlarini tasdiqlash;
 Birja qo‗mitasi (kengashi) va birja personali xarajatlar smetasini tasdiqlash. 
Narxlarni kotirovkalash bu – birja narxlarini birja qoidalari bo‗yicha ro‗yxatdan 
o‗tkazish va e‘lon qilish. 
Birja tovarlari narxini e‘lon qilish sotuvchi va xaridorlar uchun mo‗ljal bo‗lib 
xizmat qiladi, ularga navbatdagi birja savdolarida o‗z xulq-atvor strategiyasini ishlab 
chiqishga yordam beradi.