Rivojlanish falsafasi reja

Falsafiy kategoriyalar – borliqning umumiy, muhim tomonlari, xossalari, 
1
Эйнштейн А., Инфельд Л. Эволюция физики. – М.: 1956. – С.156. 

---

aloqalari va munosabatlari haqida fikrlash uchun qo‘llaniladigan o‘ta keng 
tushunchalar majmuidir.
Falsafa fanining kategoriyalari haqidagi turli qarashlarni umumlashtirib 
aytganda, ularning mantiqiy tushunchalar sifatidagi quyidagi tavsiflari bor: 1) 
ob’ektiv voqelikning in’ikosi; 2) narsa va hodisalarning o‘zaro bog‘lanish va 
aloqadorligini mantiqiy umumlashtiruvchi bilish usuli; 3) narsa va hodisalarning 
rivojlanishi bilan o‘zgarib turuvchi mantiqiy tushuncha; 4) borliqning 
mavjudligidan kelib chiqadigan tarixiy — mantiqiy bilish darajalaridan biri. 
Ko‘pchilik mutaxassislar kategoriyalar olam, undagi narsa va voqealar, ularning 
asosiy va takrorlanib turuvchi aloqadorligini ifodalaydigan keng mazmundagi 
tushunchalardir, degan fikrga qo‘shiladilar. Bu ma’noda borliq, voqelik, harakat, 
makon, zamon, miqdor, sifat va boshqalar falsafaning ana shunday 
kategoriyalaridir. 
Falsafada o‘z xususiyatlariga ko‘ra, «juft kategoriyalar» deb ataladigan; 
umumiy bog‘lanish va aloqadorlik munosabatlarini ifodalovchi tushunchalar ham 
bor. Ular narsa va hodisalarning muayyan yo‘nalishdagi eng muhim, zaruriy, 
nisbatan barqaror, davriy takrorlanib turuvchi bog‘lanish va aloqadorlik 
munosabatlarini ifodalaydi. Falsafa kategoriyalari mazmunidagi ichki birlik, 
bog‘lanish, aloqadorlik va munosabatlarning yaxlitligi bilish jarayonining 
uzluksizligini ta’minlaydigan umumiy qonuniyat tarzida vujudga kelgan. 
Alohidalik, xususiylik va umumiylik - narsa va hodisalar, ularning bir-biriga 
o‘xshash va farq qiluvchi tomonlarini ifodalaydigan kategoriyalar; olamga xos 
munosabat va aloqadorlikni, olam taraqqiyotining xususiyati, uning makon va 
zamondagi mavjudlik shakllariga, har bir narsa yoki hodisaning ayrim belgilari 
hamda o‘zaro birlikni ifodalovchi umumiy tomonlarni ifodalaydigan tushunchalar.