Kutubxonasi
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
185 — Ko‘chib borish osonmi, jiyanim? Bir oy-qirq kunlik yo‘l... Ayolmand odammiz... Mavlono Fazliddin xomush bo‘lib Boburning qabulxonasiga qarab ketdi. Bir vaqtlar Alisher Navoiyning qabulxonasi bo‘lgan ko‘rkam tanobiyning zarrin o‘ymakor eshigi oldida yasovul yigit turgan edi. U ichkariga kirib, tez qaytib chiqdi-yu, eshikni ochib, mavlonoga yo‘l berdi. Uy to‘rida Bobur bilan suhbatlashib o‘ltirgan kishilarni mavlono bir qarashda tanidi. Navoiyning nadimlaridan bo‘lgan qirq besh yoshlardagi ko‘sa odam— shoir Sulton Muhammad edi. Undan beriga mashhur xattot Sulton Ali Mashhadiy cho‘kkalagan. Boburning o‘ng tomonida Kamoliddin Behzod va Xondamir o‘tirishibdi. Bobur mavlono Fazliddin bilan o‘rnidan turib ko‘rishar ekan, boshqalar ham oyoqqa turdilar. Mavlono Fazliddin poygahga o‘ltirmoqchi edi, yoshi undan kichikroq bo‘lgan Xondamir: — Siz oliy mehmonimizning vatandoshisiz, — deb uni o‘zidan yuqoriga o‘tkazdi. Ma’yuslanib o‘ltirgan Xondamir suhbatni to‘xtatgan joyidan davom ettirib: — Ajab kajraftor falak bu! — dedi. — Amirzodam, siz Hirotning yuksak san’atiyu ajoyib iste’dodlariga havasingiz kelib so‘zladingiz. Biz esa bugungi Hirotga xudo sizdek ma’rifatli, sizdek iste’dodli podshoh bermaganidan dog‘damiz! Bobur o‘zini shuncha izzat-ikrom bilan mehmon qilgan podshohlarning sha’niga tegadigan gap aytishni istamas edi. — Mavlono, podshohlaringiz ham ma’rifatli zotlar,— dedi. Kalta jingalak soqoli o‘ziga yarashgan nafis yuzli ozg‘in Behzod kinoya bilan dedi: — Amirzodam, podshohlarimizning biri oftob bo‘lsa, biri mohtob. Xalq orasida hozir bir she’r tarqalmish. Mazmuni shuki, Husayn Boyqaro haqiqiy podshoh edi. Uning ikki o‘g‘li ikki taxt ustida o‘ltirib, biri «oymen» desa, biri «kunmen» derlar, ertayu kech bir-biri bilan raqobat qilurlar. Bularning o‘zaro kurashlari xuddi shatranj taxtasi ustidagi shohlarning kurashlariga o‘xshaydir. Chunki bu ikkovi otalaridek haqiqiy shohlar emas, balki shatranj taxtasi ustidagi yasama shohlardir. Bu o‘xshatish Boburning ikki podshohdan olgan taassurotlariga shu darajada mos kelar ediki, u beixtiyor kulib yubordi. — Lekin og‘a-inining raqobati — shatranj o‘yiniga o‘xshashligi rost! — Falokat shundaki, — dedi Xondamir, — bu o‘yinda ular Xurosonni boy bermoqdalar! Buni ularga so‘z bilan uqtirish esa imkondan xoli! Shoir Sulton Muhammadning ko‘zlari isyonkorona chaqnadi. — Ularga buni so‘z bilan emas, faqat shamshir bilan uqtirish mumkin! Xondamir eshik tomonga xavotirli ko‘z tashlab qo‘ydi. Bir vaqtlar Alisher Navoiydek odamga maxfiylarini yuborib qo‘ygan podshohlar Boburning ketiga ham odam qo‘ygan bo‘lishlari mumkin edi. Sulton Ali Mashhadiy suhbatni xatarli mavzulardan nariroq olib ketish uchun yonida turgan charm juzdonni ochdi-da, bir dasta zarvaraq oldi. — Faqir oliy mehmonimizning g‘azallaridan bir nechasini ko‘chirib kelgan edim. Varaqlar qo‘ldan-qo‘l o‘ta boshladi. Xattotning ajoyib san’ati tufayli har bir harf nafis va tirik tasvirga aylangan edi. Xondamir satrlarga ko‘z yugurtirib: — O! — dedi hayrat bilan. Ko‘p shoirlar «yor»ni ilohiylashtirib, butun najotni «yor» dan izlab o‘rganmishlar. Amirzodam bu odatiy aldanishlarga qarshi isyon qilgan kabi yozmishlar: Jonimdan o‘zga yori vafodor topmadim, Ko‘nglimdan o‘zga mahrami asror topmadim... Bobur, o‘zingni o‘rgata ko‘r yorsizki, men — |