Microsoft Word G`azna maruza

5.1. Budjet tashktlotlarining xarajatlar smetasi to’g’risida 
umumiy tushuncha 
"Iqtisodiyot nazariyasi" va "Moliya" fanlaridan bizga ma`lumki, 
iqtisodiyot va ijtimoiy hayot sohaiari ikkt yirik sohadan iborat
1. Moddiy ishJab chiqarish sohasi. 
2. Nomoddiy ishlab chiqarish (yoki noishlab chiqarish) 
sohasi. Iqtisodiy faoliyat 
Noishlab chiqarish sohasida turli xizmatlar (maishiy, 
kommunal, ijtimoiy, davlat boshqaruvi, mamJakat mudofaasi, 
milliy xavfsizlik, ichki ishlar xizmatlari) ko`rsatiladi. 
Noishlab chiqarish muassasa va tashkilotlarining bir qismi 
tijorat hisobi asosida ish yuritsa, bir qismi notijorat faoliyatini 
olib boradi Bu faoliyatning pirovard maqsadi tijorat foydasiga 
ega boiish boimaydi, lekin uiarning qo`shimcha daromadlarni 
jalb qilishga boigan intilishlarini ham inkor etmaydi. Bunday 
muassasalarning aksariyati "budjet tashkiloti" maqomida 
faoliyat yuritadi. 
0'zbekiston Respublikasi Budjet Kodeksining 4-moddasida 
budjet tashkilotlariga quyidagicha ta'rif berilgan: "Budjet 
tashkiloti -davlat funksiyalarini amalga oshirish uchun 
belgilangan tartibda davlat hokimiyati organlarining qaroriga 
ko`ra tashkil etilgan, davlat budjeti mablag`lari hisobidan saqlab 

---

57 
turiladigan notijorat tashkilot"
2
. Bu tashkilotlar, asosan, yuridik 
shaxs maqomiga ega bo`lib, ularning faoliyati bu maqomning 
ablariga (moddiy-texnika bazasi va faoliyat sohasi bo`yicha 
xo`jalik faoliyati bilan shug`ullanish uchun yetarli sharoitning 
mavjudligi, buxgalter kadrlarning mayjud bo`lishi, shaxsiy 
hisobraqamining mavjud boiishi va sh.k.) javob berishi kerak. 
Lekin bugungi kunda yuridik shaxs maqomiga ega bo`lmagan 
budjet tashkilotlari ham faoliyat yuritib kelmoqda. Ularga 
tegishli davlat boshqaruv organlari (bosh bo`linma sifatidagi 
budjet tashkiloti) huzuridagi markazlashtirilgan buxgalteriyalar 
va tegishli hokimiyatlarning buxgalteriyalari tomonidan xizmat 
ko
4
rsatiladi (masalan, tuman madaniyat bo`limiga qarashli 
markaziy 
kutubxonalar 
tizimi, 
tegishli 
hokimiyatlar 
bo`linmalariga qarashli veterinariya uchastkalari va punktlari va 
sh.l).
Davlat budjeti hisobiga mablag` bilan ta'minlanadigan 
tarmoqlarda iqtisodiy islohotlami chuqurlashtirish, budjet 
tashkilotlarini 
mablag` 
bilan 
ta`minlash mexanizmini takomillashtirish, budjet mablag`laridan 
samarali va aniq foydalanish maqsadida 1999-yil, 3-sentabrda 
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 414-son 
Qarori 
qabul 
qilindi. 
Mazkur Qaror 2000-yil, 1 -yanvardan boshlab budjet 
tashkilotlari xarajatlarini mablag` bilan ta'minlashning yangi 
tartibini 
belgilab 
berdi. 
U 
quyidagilami nazarda tutadi: budjet mablag`laridan tejab, 
samarali va aniq foydalanish hamda budjet intizomini 
mustahkamlash uchun budjet tashkilotlari rahbarlarining 
mustaqilligini kengaytirish va mas'uliyatini oshirish; budjet 
tashkilotlarini 
mablag` 
bilan 
ta'minlash 
mexanizmini 
soddalashtirish va budjet mablag`laridan foydalanishda yuqori 
2
Nurmuxamedova B.. Kabirova N. Moliya. o`quv qo`llanma. "Vneshinvestprom". 2013. 180-
bet. 

---

natijalarga erishish maqsadida mavjud mablag`larni oqilona 
taqsimlash uchun imkoniyatlar yaratish; ish haqi va unga 
tenglashtirilgan to`lovlarni, ish haqiga qo`shimchalar, kapital 
qo`yilmalar va boshqa xarajatlarni guruhlagan holda bir satrda 
mablag` 
bilan ta'minlash usulida 
budjet tashkilotlarini 
normativlar bo`yicha (faoliyat turiga ko`ra) mablag` bilan 
ta'minlasrining yangi tartibini joriy etish; budjetdan mablag` 
bilan ta'minlashni budjet tashkilotlarining faoliyat turi bo`yicha 
tovarlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish faoliyatini 
kengaytirish bilan birga qo`shib olib borish; budjet tashkilotlari 
xodimlari 
mehnatini 
rag`batlantirish, 
ular 
faoliyati 
samaradorligini oshirish va kadrlarning almashib qolishi uchun 
shart-sharoitlar yaratish. Mazkur Qarorning toiiq ijrosini 
ta'minlash maqsadida yuridik shaxs maqomiga ega boigan 
faoliyatdagi tashkilotlarga qo`shimcha ravishda 2000-yildan 
boshlab bir qator budjet tashkilotlari va muassasalariga yuridik