Microsoft Word uzbek adiblari ziyouz com doc



Yüklə 0,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/116
tarix29.11.2022
ölçüsü0,49 Mb.
#71172
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   116
Sobir Mirvaliyev. O\'zbek adiblari

www.ziyouz.com кутубхонаси 
6
asarlari va qardosh xalqlar tillaridan tarjima qilingan qator dramalarni sahnalashtirdi. 
Abdulla Avloniy o’zbek xalqi maorifi, madaniyati, ma’rifati bilan bir qatorda qo’shni 
Afg’on xalqi ijtimoiy-siyosiy hayotida ham 20-yillarda muhim rol o’ynagan. U ma’lum 
muddat Afg’oniston xalq maorifi vaziri, so’ng Sho’rolar ittifoqining Afg’onistondagi 
konsuli — elchisi vazifalarida xizmat qilgan. 
A. Avloniy 1920—1930 yillarda respublikamiz ro’znoma va oynomalarida qator 
maqolalari bilan faol qatnashadi. 
Avloniy O’rta Osiyo Davlat universitetida dars berish bilan birga, qator adabiyot 
darsliklarining muallifi bo’lgan. U 1934 yili 56 yoshida vafot etadi. 


O’zbek adiblari. Sobir Mirvaliyev – “Fan” nashriyoti - 1993 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
7
SADRIDDIN AYNIY 
(1878—1954) 
Tojik sho’ro adabiyotining asoschisi, sho’ro davri o’zbek milliy adabiyotining 
shakllapishiga ulkan hissa qo’shgan atoqli adib, zakovatli olim, donishmand ustod va 
fidokor jamoat arbobi Sadriddin Ayniy Buxoro amirligiga qarashli G’ijduvon tumanining 
Soktare qishlog’ida 1878 yilning 15 aprelida dunyoga keldi. Olti yoshidan maktabga 
qatnay boshlagan Sadriddin 1890 yilda Buxoroga kelib Mir Arab, Badalbek, Olimxon 
madrasalarida ta’lim oldi, madrasani tugatgach, yangi usul maktablarida muallimlik qildi. 
Sadriddin Ayniyning adabiy faoliyati o’tgan asrning 90-yillarida she’rlar yozish bilan 
boshlangan bo’lib, uning birinchi asari «Guli surx» («Qizil gul») 1897 yilda yaratilgan 
edi. Shundan so’ng maktablar uchun «Tahsib us-sibiyon» («Bolalar tarbiyasi») nomli 
o’qish kitobini (1909) tuzib nashr ettirdi. 
1917 yil fevral inqilobi ta’siri natijasida O’rta Osiyoning turli shaharlarida istiqlolchilik 
harakatlari boshlanib ketdi. S. Ayniy amirlikka qarshi kurashgani uchun uni zindonga 
tashlaydilar. U Oktyabr to’ntarishi yillarida o’zbek va tojik tillarida inqilobiy she’rlar, 
marshlar yaratadi. Shoir «Inqilob uchqunlari» (1923) to’plamidagi «Ozodlik qo’shig’i», 
«Oktyabr inqilobi», «Baynalmilal marshi», «Birinchi may» kabi jangovar marshlarida 
mehnatkash xalqni kurash va mehnatga, do’stlik va birodarlikka chaqirdi. 
Yozuvchi hajviy usulda yozgan «Buxoro jallodlari» (1922) qissasida amir-
amaldorlarning dahshatli jabr-zulmi, gunohsiz kishilarni o’rta asr qiynoqlari bilan qatl 
etishlarini fosh etgan bo’lsa, «Odina» (1927) qissasida mehnatkash xalqning og’ir 
qismati va mash’um hayotini jonli tasvirlab berdi. 
Ayniyning o’zbek tilida yozgan «Qullar» romani 1934 yilda Toshkentda o’zbek tilida, 
1935 yilda Dushanbeda tojik tilida nashr qilindi. «Qullar» romani xalqchil asar bo’lib, 
uning bosh qahramoni tarixni harakatga keltiruvchi kuch — xalq va uning sodiq 
farzandlaridir. Tarixning ma’lum bir bosqichini qamrab oluvchi bu roman xalq tarixini
uning hayotini va kurashini realistik aks ettirgan. Biroq «Qullar» romaniiing so’iggi 
beshinchi qismidagi jamoa xo’jaligi qurilishi yillari tasvirida andak tarixdan chetga 
chekinish ham yo’q emas. Chunki romanda faqat bu davrning ijobiy tomonlarigina 
bo’rttirib ko’rsatilgani holda kollektivlashtirish siyosati tufayli necha o’n minglab begunoh 
kishilarning qatag’onlikka uchraganligi haqida lom-mim deyilmaydi. Shu jihatdan S. 
Ayniy ma’lum ma’noda tarixiylikdan chekinganligi seziladi.
Ayniyning «Sudxo’rning o’limi» (1937) qissasidagi asosiy qahramon Qori Ishkamba 
jahon adabiyotidagi Plyushkin yoki Gobsek kabi klassik obrazlar bilan bir qatorda 
turuvchi yangi obrazdir. 
Ulug’ Vatan urushi yillarida Ayniy «Marshi intiqom», «Muqanna qo’zg’oloni», «Temur 
Malik» kabi vatanparvarlik ruhidagi ilmiy-badiiy asarlarini ijod qildi. U xalq ijodi 
romantikasi va fantaziyasidan, folklor obrazlaridan keng foydalangan holda «Yetti boshli 
dev» asarini yaratdi. 
Urushdan keyingi tinch qurilish yillarida yaratgan asarlari orasida to’rt tomlik 
«Esdaliklar» (1949-1954) ajralib turadi. Asarning 1951 yilda chon etilgan «Buxoro» 


O’zbek adiblari. Sobir Mirvaliyev – “Fan” nashriyoti - 1993 

Yüklə 0,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   116




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin