Yosh voleybolchilarni tanlash va texnik taktik mahoratlarini takomillashtirish texnologiyasi

Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2021 йил №1)
ISSN 2181-1709 (P)
84
Education and innovative research 2021 y. № 1
qiziqtirish, jalb qilish (suhbat, ma’ruzalar o‘tkazish, voleybol musobaqalari 
haqida filmlar namoyish qilish).
Ko‘rgazmali musobaqalar uyushtirish, taniqli sportchilar ishtirokida 
suhbatlar o‘tkazish.
II-bosqich. Baholovchi mashqlar, harakatli va halq o‘yinlari yordamida 
dastlabki tanlov – qabul o‘tkazish (qaddi-qomat ko‘rsatkichlari, jismoniy 
sifatlarning rivojlanganligini apparatlar yordamida aniqlash va hokazo). 
Jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlik bo‘yicha belgilangan me’yoriy 
ko‘rsatkichlar 16-jadvalda aks ettirilgan.
III-bosqich. Boshlang‘ich tayyorgarlik I yillik o‘rgatish davrida bolalarni 
maxsus sifatlari, texnik-taktik malakalari, qobiliyatlari va imkoniyatlarini 
baholash. Ularni nasliy xislatlarini o‘rganish. Texnik va taktik tayyorgarlik 
bo‘yicha tanlov o‘tkazish.
Sport to‘garaklari va BO‘SMlarga tanlov o‘tkazishda bolalar yoshi, 
shug‘ullanuvchilar soni va boshqa ko‘rsatkichlarga standart va bir tartibda 
yondoshilmasa, qo‘llaniladigan yuklamalar me’yorini aniqlash, ularning 
hajmini jismoniy va funksional imkoniyatlar dinamikasiga muvofiq 
«to‘lqinsimon» prinsipda oshirishda jiddiy bio-pedagogik xatolarga duch 
kelish mumkin. Binobarin, ko‘p yillik sport trenirovkasi jarayonida bunday 
salbiy holatlar yuzaga kelmasligi uchun sport to‘garaklari va BO‘SMlarga 
qabul qilishda bolalar guruhlarini A.G.Xripkova tomonidan tabaqalashtirilgan 
quyidagi yosh guruhlari asosida tuzish maqsadga muvofiq:
1-guruh – 5–6 yosh;
2-guruh – 7–8 yosh;
3-guruh – 9–10 yosh;
4-guruh – 11–12 yosh;
5-guruh – 13–14 yosh;
6-guruh – 15–16 yosh;
7-guruh – 17–18 yosh.
Mamlakatimizda joriy etilgan «Alpomish» va «Barchinoy» maxsus test 
sinovlari ham aynan shu tabaqalashtirilgan tizimga asoslangan.
Sport to‘garaklari, BO‘SMlarga tanlov o‘tkazish, qabul qilish hamda 
tayyorgarlik guruhlarini tuzishda biojismoniy jihatdan progressiv shakllangan 
kichik yoshdagi bola (shug‘ullanuvchi) katta yosh guruhiga o‘tkazilishi 
mumkin. 
Voleybolga tanlov uslublari, me’yoriy testlar va vositalar
Pedagogik uslublar
1. Tana uzunligi va vazni
2. 30m. yugurish
3. 5x6m. yugurish
4. Joydan vertikal sakrash
5. Joydan uzunlikka sakrash

---

Образование и инновационные исследования (2021 год №1)
ISSN 2181-1717 (E)
85
http://interscience.uz
6. To‘ldirma to‘pni (1 kg) bosh ortidan ikki qo‘llab uloqtirish 
B o ‘ y
o‘lchagich, tarozi
Sekundomer
Sekundomer
Belga taqilgan o‘lchov lentasi
O‘lchov lentasi
To‘ldirma to‘plar
Fiziologik uslublar
1. Yurakni qisqarish chastotasini o‘lchash: tinch holatda, 5 daqiqali
sakrash yuklamasi-dan so‘ng va 5 daqiqa o‘tgandan keyin
2. Nafas olish chastotasini o‘lchash: tinch holatda, 5 daqiqali sakrash
yuklamasi-dan so‘ng va 5 daqiqadan keyin 
Psixologik uslublar
1. Ko‘zni yumib sekundomer strelkasini «0» da to‘xtatish
2. Qo‘l dinamometrida maksimal kuchdan 50% ni farqlash.
Sekundomer
Dinamometr
Voleybol o‘yinida qo‘llaniladigan harakat faoliyatlarining maqsadga 
muvofiq, aniq vazifalarini yechib berishga imkon yaratadigan usullari 
majmuiga o‘yin texnikasi deb aytishimiz mumkin. 
Voleybol o‘yinidagi barcha harakat usullarini birlashtiriladigan bo‘lsa, 
bulardan o‘yin texnikasi tashkil topadi. Harakat texnikasini oldiga qo‘yilgan 
turli vazifalarni amalga oshirish bilan maqsadga erishishda samarali harakat 
qilish bilan baholanadi. Bu baholash-texnikaning darajasi hisoblanadi. 
o‘yindagi har bir texnik usulni bajarish bir-biri bilan chambarchas 
bo‘lglanganligi va bu bog‘liqlik harakatlanish tizimidan tashkil topadi. 
Harakat texnikasi vazifalarini aniq bir usul bilan hal etish uchun zarur va 
yetarli bo‘lgan harakatning dinamik va knematik xususiyatlaridir ya’ni, 
kuchlarning muayyan izchilligi, gavdaning ayrim qismlari o‘rtasidagi 
muvofiqlidir va hokazolar. 
Texnik harakatlarni bajarishda harakatlarning vaqt jihatidan ma’lum 
bir fazalari farqlanadi. Odatda harakatlarning quyidagi 3 ta fazasini ajratib 
belgilash mumkin :
1. Tayyorgarlik fazasi
2. Asosiy fazasi
3. Yakunlovchi fazasi
Tayyorgarlik fazasini ahamiyati ushbu harakatlar mexanizmini amalga
oshirishda qulayroq sharoit yaratishdan iborat. Bu sharoitlar yugurib kelish, 
sakrash, aylanma harakatlarni bajarish bilan yaratiladi. tayyorgarlik qismi 
qanchalik yaxshi bo‘lsa asosiy qismni bajarish shuncha aniqroq bo‘ladi. 
Asosiy fazadagi harakatlar bevosita asosiy harakat vazifalarini hal 
etishga qaratiladi. biodinamik nuqtai-nazaridan bu fazadagi eng muhim 

---