Sayman Aruz YÜZ İL İNQİlab
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
50
amma Şahindən xəbər olmadı. Bir saata yaxın göz- lədim onu. Sonunda da – “Yəqin yuxuya qalıb” - deyə fikirləşib, söyə-söyə evə qayıtdım. O gün axşama qədər Şahindən xəbərim olmadı. Yay fəsliydi. Uşaqlarla küçədə axşama kimi top-top oynadım. Axşam atam evə yeni və ağrılı xəbərlə gəldi. Demə, Şahin öz anasını atasının ov tüfəngiylə öldürüb, İraqa tərəf dağlara qaçmışdı. Atası da arvadını dəfn eləyəndən sonra axşa- ma yaxın özünü aptekinin ikinci mərtəbəsində güllə- ləmişdi. Çox sarsıdıcı xəbər idi. Axı Şahin bunu nəyə görə edə bilərdi? O qorxaq uşaq idi. Xəbəri eşidəndə çox ağladım. Sabahısı günü uşaqlarla onların yas mərasiminə getdik. Zülüm-zülüm ağlayırdıq. Heç kim bilmirdi nə olub. Hamı səbəbini bir-birindən soruşurdu. Şahinin atası dayımla dost idi. Səbəbini ona arvadının dəfn mərasimindən sonra özü demişdi: – “1980-ci ildə kürdlər Sulduza basqın eləyəndə, bizim də evimizə soxulmuşdular. Evdə mən, xanımım, atam və anam var idi. Onlar qapını təpiklə qırıb evə qirmişdilər. Təkba- şıma onların qabağında müqavimət göstərsəm də fay- dası olmadı. Girən kimi üstlərinə cumdum, amma məni vəhşicəsinə döydülər. Atam məni müdafiə etmək istəyəndə onu güllələdilər. Yazıq kişi gözümə baxa- baxa öldü. Anamı tüfəngin qundağıyla elə döymüşdülər ki, yazıq bir ay özünə gələ bilmədi. Mənisə çarpayıya oturdub əl-ayağımı bağladılar. Başa düşdüm ki, xanımıma gözləri düşüb. Onu sürüyə-sürüyə gətirib gözümün qabağında yerə sərdilər. Yazıq hey mənim adımı bağırıb ağlayırdı. Mənimsə – “Bizi buraxın” - deyə yalvarmaqdan başqa əlimdən bir iş gəlmirdi. Yalvarırdım ki, – “Buraxın, sizdə namus yoxdu? Sizdə 51 qeyrət yoxdu?” O kürdlərin biri mənim qonşum idi. Neçə dəfə arvadıma baxanda görmüşdüm, amma qon- şudu deyə, üzünə vurmamışdım. İndisə mənim evim- dəydi. Xanımımı gözümün qabağında döyə-döyə so- yundurdular. Dörd kişi ona təcavüz etdi. Xanımım hal- dan getmişdi. Demək olar, onun ölüsünə təcavuz etdi- lər. Mənimsə artıq nə səsim çıxır, nə ağlım işləyirdı. Onlara yalvarırdım məni öldürsünlər. Deyirdim məni güllələyin. Yaşamaq istəmirdim. Amma onlar nə məni öldürdülər, nə xanımımı. Təcavüz elədikdən sonra, bütün qızılları və dəyərli şeyləri evdən yığıb getdilər. Cismimiz diri qaldı, amma ruhumuz öldü. Mən o ha- disədən sonra müharibəyə getdim. Artıq orada qala bilmədim. Müharibədə istədiyim qədər adam öldürdüm ki, bəlkə içimdəki nifrətdən canım qurtara, amma ol- madı. Səkkiz il tamam cəbhədən evə gəlmədim. Xanı- mımı boşamadım. Nə onunla qala bilirdim və nə də onu tək qoya bilirdim. Vaxtilə dəli kimi sevmişdik bir-bi- rimizi... Sevdiyim insana gözümün qabağında təcavüz elədilər... Ölsəydi, bu qədər əzab çəkməzdim! Ondan sonra xanımımı öpəndə belə ürəyimə bir gizilti dolur- du... Ona yad adamların əli dəymişdi. Bilirəm günahı yox idi, amma həqiqət budur ki, sevginin müqəddəsliyi onun yeganəliyindədi. Yeganəliyi pozulmuşsa, o ölər. Ölməsə də, bir ömür sürünər. Məndə də belə oldu. Sü- ründü. Məni də öz arxasınca sürüdü. Müharibədən qa- yıdandan sonra oğlumu səkkiz yaşında gördüm. Deyir- dilər, mən gedəndə, ikiaylıq hamilədi. Yalnız bu uşağın məhəbbəti məni bir az həyata qaytardı. Artıq o hadi- sənin üstündən neçə illər keçmişdi. Mən və xanımım onu unutmağa çalışırdıq. Sevgi güzgü kimidir, üstünü 52 toz-torpaq ala bilər, amma siləndən sonra yenə də güz- gülüyünə qayıdar. Biz də qayıtmağa çalışırdıq. Dünən gecə xanımım məni öz yanına çağırdı və mənə son sözlərini demək istədiyini bildirdi. Şahin onu öldürmə- səydi, elə bir-iki saata özü can verəcəkdi. Gedib xa- nımımın əlini əlimə aldım və yanında oturdum. Neçə il idi ona xəstə olduğu üçün qulluq edirdim. Dedi ki, məndən çox razıdı. Ağlaya-ağlaya deyirdi... Mən ona dedim ki, o da mənim yerimə olsaydı belə edərdi. Xa- nımım mənə sön sözünü demək istədi və xahiş elədi səbirli olum. Xahiş elədi onu halal edim. Dedi, Şahin mənim oğlum deyil. Dedi, o dörd kürdün birinin oğlu- du... Dedi, çox çalışdı uşağı götüzdürsün, amma alın- mamışdı. Dedi, məni çox sevir və bu sirri gizlətməkdən başqa çarəsi olmayıb. Halallıq istədi, halal elədim. Bizim bu söhbətlərimizi Şahin eşitmişdi. Qapı arxasın- dan qulaq asırmış. Mən o gecə səhərə kimi həyətdə var- gəl etmişəm. Nə edəcəyimi bilmirdim. Heç vaxt siqaret çəkməyən adam səhərə kimi siqaret çəkdim. Səhər saat beş olardı ki, güllə səsi gəldi. Otağımıza tərəf qaçdım. Güllə xanımımın sinəsindən dəymişdi. Mən otaqda olanda Şahin evdən qaçmışdı. Onun arxasınca qaçdım, amma tapa bilmədim. Təcili yardıma zəng eləsəm də, gec oldu... Dedilər, Şahin İraqa tərəf qaçıb. İki adamımı bir gündə itirdim. Mən kürdlər evimə girən gün bir dəfə ölmüşdüm. Dünən gecə də ikinci dəfə öldüm.” Şahinin atası özünü həmin gün axşam güllələdi. Şahinisə sərhəddən keçəndə sərhədçilər güllələmişdilər. 53 tağımda oturmuşdum. Uca səslə “Quran” oxuyurdum. Deyirdim, bəlkə ürəyim rahatlıq tapar. Qəlbimə sonsuz bir kədər çökmüşdü. Uşaqlıqdan bəri Azan və Quranın səsi mənə rahatlıq verərdi. Ya- dıma gəlir, Sulduzun Sahibəzzəman məscidindən Azan səsi ucalanda, həmişə gedib onun yanındakı səkidə oturub qulaq asardım. Yağ kimi yayılardı ruhuma. Bilmirəm niyə, amma o Azanın səsi məni dəlicəsinə rahatladardı. İndisə çalışırdım az da olsa o rahatlığı ta- pım. Gözümü yummuşdum və öz aləmimdə razi-niyaz eləyirdim. Allahdan öz günahlarımın bağışlanmasını diləyirdim. Sızıldayırdım. Yalvarırdım. – Bəsdi... yalvarıram, bəsdi... Dəhlizdən asta, amma çox ağrılı bir səs gəldi. Əvvəl başa düşmədim, amma təkrar olduqda Raziyənin səsinə bənzətdim. Onu mənim dəhlizimdəki birnəfərlik kameraya salmışdılar. “Quran”ı öpüb, ayağa durub səsə tərəf getdim. Beynim yaman qarışmışdı. Mən Raziyə- dən qaçıram, onusa gətirib mənim yanıma qoyublar. Düz deyiblər ki, insanın günahı onu ölənə kimi izləyər. O 54 Kölgə kimi arxasınca sürünər. Raziyə mənim uşaqlıq günahım idi. Qapının dəliyindən içəri baxdım. O, ota- ğın küncündə özünə bürünüb oturmuşdu. Dırnağı çəki- lən ayaqlarını qandallı əlləriylə sığallayırdı. Çox ağla- dığından gözləri, demək olar ki, itmişdi. – Nədi? Nə olub, ay Raziyə xanım?! – Ağrıyıram... qanaxmam var... mənə dərman la- zımdı... bə siz insan deyilsiz? Feyzi insanların ağrı çəkməyindən ləzzət alırdı. Çox narahat oldum. Hövüşnəylə 1 dedim: – Yaxçı... yaxçı... narahat olma. İndi gətirərəm... gözdə... Otağıma tərəf getdim. Mizimin siyirməsində ağrı- kəsicim var idi. Götürüb Raziyəyə tərəf qaçdım. Həbi qapının balaca pəncərəsindən içəri tulladım: – Ala... ala bu həbbi. Ağrını azaldar... axı nə qədər sənə dedim istədiklərimizi elə... görürsən? Nəticəsi bu- du! Raziyə həbi götürüb ağzına qoydu. Əlləri titrəyirdi. Suyu yox idi deyə, ağzının olub-qalan suyunu yığıb həbi uddu. – Qoy gedim su gətirim! – Yox... yox... lazım deyil... Ağrıdan gözləri qıpqırmızı qızarmışdı. Heç işgəncə verməsəydik belə, kameranın nəmişliyi çox qısa za- manda onu heydən salardı. Ürəyim acıyırdı halına. Nəsə etməliydim, amma nə? 1 Hövüşnəylə 1 - nigaranlıq 55 – Sizdən bir xahiş eləyə bilərəm? – De. De. – Məni bura gətirəndə hər şeyimi əlimdən aldılar. Hətta barmağımdaki üzüyü də aldılar. O üzük mənə çox dəyərlidi. Olar, onu mənə qaytarasız? Düz deyir. Dustaqların hər şeyini alırlar. Özlərini asmasınlar deyə, hətta qayışlarını da çıxartdırırlar. Zindandan azad olandasa, özlərinə verirlər. Amma ba- halı əşyaların bir çoxunu qaytarmırlar. – Yaxçı! Baxaram. Dedim baxaram, amma Hacı bilsəydi ki, məhbusun üzüyünü ona qaytarmışam, işim çox pis olardı. – Bir dənə də xahişim var! – Buyur. – Olar, “Quran”ı yavaş oxuyasız? – Niyə? “Quran” sənə neynəyib, niyə? – Özünüzü qoyun mənim yerimə! Siz “Quran” oxumursuz ki, mənə söyürsüz. Səsiniz başıma düşür... ağrıyıram... ata-anamım məndən xəbəri yoxdu... öz di- limdə yazıb-oxumaq istəmişəm, amma zindanda dır- nağım çəkilib... üşüyürəm... “Quran”a inanan adam dır- naq çəkməz, sənin oxuduğun “Quran” deyil... yalandı... yalandı... Raziyə bunları birnəfəsə dedi. Haqlıydı, amma bil- mirdi mən kefimdən “Quran” oxumuram. Raziyə boyda günahımı yumaq istəyirəm. – Lal ol, yaxçı! Hələ bir mənə qadağalar da qoyur. Elə “Quran”ı yalan bilibsən ki, burdasan da. Utanmaz.. İkiüzlülük edirdim. Çarəm yox idi. Kameranın içindən pis bir iy vururdu üzümə. Oranın havası mənə 56 çox ağır gəlirdi. Havam çatmırdı. Bir an hiss elədim ki, uca bir yerdən yıxılıram. İçimdə diksindim. Pəncərəni bağlayanda Raziyə dedi: – Qardaş! – Hə! Həyəcandan ürəyim partladı. – Üzüyü mənə gətirərsiz? Tüpürcəyimi udub xırıldadım: – Hə... amma bir şərtim var! – Nə? – Etiraf elə! Özünü də, məni də qurtar bu əzabdan! Özünə büründü. Günəş kimi özünə batdı. Dönüb otağıma getdim. Qapını bağlayıb mizimin arxasında oturdum. Qəhər məni boğurdu. Boğazımda sanki qara- yara bitmişdi. Telefonu qaldırıb Feyzinin otağının nöm- rəsini yığdım. – Xanım Feyzi! Raziyə Qəhrəmanpurun əşyalarını bura gətirin, zəhmət olmasa. – Hə ! Nə yaxşı, Seyid? Onları neynirsiz? – Heç... elə belə baxıram! Bəlkə içindən nəsə bir şey tapdım! – Mən baxmışam, Seyid. Heç nə yoxdu. – O heç nəyi mən də görmək istiyirəm, olmaz? – Olar, niyə olmur. İndi gətirərəm! Üzümü əllərimin arasına aldım. Bağrım çatlayırdı. Özümü saxlaya bilmədim. Ağladım. Özü də hönkür- hönkür. Elə bilirdim, bir il də ağlasam ürəyim boşal- maz. “Allah-Allah” – deyə, sızıldayırdım. – “Özün bir qapı aç, Allah!”. – Gəlmək olar! Feyziydi. Tələsik üzümü silib özümü toparladım. 57 – Gəlin! İçəri girib mizimin üstünə bir balaca qutu qoydu. – Buyur, Seyid! Qəhrəmanpurun şeyləridi. Bir şey olub? Ağlayıbsız elə bil! – Yox. Sağ olun. Siz gedin. Bir şey lazım olsa, xəbər eləyərəm – Yaxçı... sağ olun! Ləhnindən “eşşək özünsən” sözünü başa düşdüm. Artıq mənim də vecimə deyildi. Yorulmuşdum. Ürə- yimdə dedim: – “Neynim e! Qoy nə düşünür, düşün- sün.” – Qutunun ağzını açdım. Balaca pul çantası, bir qızıl qolbaq, bir qələm, bir əl telefonu, bir az xırda pul və bir gümüş üzük. Bahalı üzüyə oxşamırdı. Çox olsa 20-30 min tümənə gedərdı. Ürəyimdə dedim: – “Axı bunun nəyini taxır.” – Üzüyü götürüb Raziyəyənin ya- nına getdim. Dəlikdən baxanda gördüm bir az rahat- laşıb: – Necəsən? Ağrın kəsib? – Həyə, bir az yaxçıdı. Sağ olun! – Bu üzüyün hekayəsi nədi? – Hekayəsi yoxdu. Sadəcə, mənim üçün dəyərlidi. – Elə də bahalı üzüyə oxşamır axı! – Üzüyü mənə bağışlayan adam sizin kimi dü- şünmürdü... – Həəə! Gördün? Sevgilin bağışlayıb? – Yox. Məlum idi ki, üşüyür. Əslində üşüməsəydi təəccüb edərdim. Kameradasa ədyal yox idi. – Bəs kim? 58 – Şəhid üzüyüdü! Uşaqlıqdan saxlamışam. Qonşu- muzun oğlu mənə yadigar vermişdi. Onda orta barma- ğıma taxardım, amma indi çeçələ barmağıma taxıram... Bir an belə özümdən uzaq qoymamışdım! – Lap yaxşı... – Gətiribsiz? – Yox hələ... yəni... hə... amma yox... qalsın sora verərəm... Ayaqlarım əsdi. Hiss elədim yıxılaram. Bir də üzü- yə baxdım... 59 çüncü dayım İran-İraq müharibəsində şəhid olmuşdu. Onun cənazəsini gətirən günü xatır- layıram. Mən uşaq idim. Mamamın atasıgildəydik. Xə- bər eləmişdilər ki, cənazəni gətirəcəklər. Ona görə də bütün qohumlar oraya yığışmışdılar. Mən balkondan baxırdım. Tabutu gətirib həyətə qoydular. Anam və xa- lalarım ağlayıb özlərini tabutun üzərinə atırdılar. Hamı ağlayırdı. Mən tummuşdum 1 . Mamam əl çəkmədi ki, tabutu açın, qardaşımı görüm. Açdılar. Dayımın alnın- da yara var idi. Sora eşitdim ki, güya güllə arxadan ba- şına dəyib qabaqdan çıxmışdı. Mehriban dayı idi. Həmişə məni aparıb istədiyim şeyləri alardı. Onun o mərdanə və mehriban gülüşləri gözümün qabağındadı. Müharibə baş yeyər. Özü də mərdlərin başını. Müha- ribə azad insanların başını yeyər. İran-İraq müharibəsi minlərlə azad insanın başını yedi. Həmin o azad insanlar min arzuyla azadlıq üçün inqilab eləmişdilər. Amma imperializmə onların varlığı sərf eləmirdi. Elə 1 Hövüşnəylə 1 - nigaranlıq Ü 60 indi də sərf eləmir. Azad insanlar həmişə dolayı yolla imperiyalara qulluq edirlər. Azadlıq yoxdur, azad insan da olmamalıdır. Sülhə müharibəylə çatırsansa, deməli, sən uduzubsan, azad ola bilməzsən. Eyni zamanda sülhə çatmaq üçün də müharibə lazımdı. Güc lazımdı. Dayımdan mənə iki şey yadıgar qaldı – bir kəhrəba təsbeh, bir də bir gümüş üzük. Təsbehi indi də saxla- mışam. Üzüyüsə Raziyəyə bağışlamışdım. Daha doğ- rusu, uşaq vaxtı onun barmağına taxıb nişanlamışdım. – Raziyə? – Hə! – Gəl aramızda bir peyman bağlayaq! – Nə? – Gəl heç vaxt bir-birimizdən ayrılmayaq. – Yaxçı. Gəl bağlayaq! – Raziyə! – Həəə... – Səni nişanlamaq istiyirəm... mənim nişanlım olursan?! – Eeeee! Mamam öldürər axııı. – Qorxma! Barmağını ver mənə... – Ala! Aaaa, bu, kimindi? – Sənindi. Mənə söz ver, heç vaxt barmağından çıxartmayacaqsan! İşvəylə yekə barmağını uzadıb dedi: – Söz! O təsbeh və üzüyün üstündə mamamdan çox kötək yemişdim. Təsbehi müvəqqəti olaraq ona qaytarmış- dım, amma üzüyün harda olduğunu heç vaxt demədim. Sirr olaraq ürəyimdə saxladım. İndi o üzük əlimdədi. Raziyə onu neçə illərdi ki, saxlayıb. İnanılmazdı. Bu 61 qız nə qədər vəfalıymış! Bilmirdim güləm, yoxsa ağlayam. İşim bunlardan keçmişdi. Dəli olmağıma az qalırdı. Həyat güzgü kimidir. Hər tərəfə baxırsan özünə rast gəlirsən. Öz əməllərinə rast gəlirsən. Nə qədər qaçmaq istəsən, o qədər dərinlərə batırsan. Mən qaç- maq istəyirdim, amma bilirdim bu qaçış yalnız batmağa doğrudur. Axı mən yuxarı yox, aşağıya gedirdim. Özümü Tatan kimi hiss eliyirdim. Tatan məhəl- ləmizin ən sırtıq uşağıydı. Adı Tağıydı, amma anasıgil ona Tatan deyirdilər. Bizdən 4-5 yaş kiçik olardı. Çox qanmaz uşaq idi. Nəsə bir pis iş görəndə yaxşı-yaxşı döyülərdi əlimdə. Döyüləndəsə, – “pox yedim”, “qələt elədim” – deyə ağlayardı. Amma bir neçə metr uzaq- laşmamış söyməyə başlayardı. Nənə-bacı söyüşlərini düzərdi ağzının rəfinə. Arxasınca qaçanda yenə – “pox yedim” – deyərdi. Elə əlimdən qurtulub qaçan kimi başlayardı söyməyə. İndi mən özümü lap onun kimi hiss edirəm. Zəif adamın gücü dilində olar. Dilini də, Raziyə demişkən kəssələr...! İşdə qala bilmirdim. İcazə alıb çıxdım. “Qala başı” təpəsinə tərəfə getdim. Şəhərin ortasında olan təpəyə. Deyilənlərə görə, min illər qabaq türk şahlarının qala- ları orda yerləşirmiş. Həmin təpədən çox xatirələrim var idi. Uşaqlığım o təpənin başı və ətrafında keçmişdi. Şəhərin ortasında olan, amma tam qərib və tənha bir yer. Aslan kimi, amma yerə yaxılan bir varlıq. Sakinlər təpənin ətrafından çoxlu qədimi əşyalar tapmışdılar. Dövlət heç vaxt oranı milli bir varlıq kimi qiymətlən- dirmədi, əksinə həmişə təpənin daha çox viran olun- masına çaılşırdı. Təpənin tam başındaydım. Mülayim bir yel əsirdi. Oradan həm Sültan Yaqub dağı, həm də 62 Yeddigöz dağı tam aydın görünürdü. Üzümü dağlara tərəf tutaraq gözlərimi yumub, dərindən nəfəs aldım. Beynim yaman qarışmışdı. Mən bu təpənin üstün- dən çox müharibələrə şahid olmuşdum. Dağlarda gözü- müzün qabağında müharibə gedərdi, tanklar və insanlar bir-birinə girərdilər. Biz də burda oturub bütün bunlara sanki kino kimi baxardıq. Həmişə arzu edərdim mənim də bir tüfəngim olsun. Atama bu arzumu söyləyəndə deyərdi: – “Oğlum, sənin tüfəngin ola bilər, amma onu atmağı da bacarmalısan. Bilməlisən hara və niyə atır- san, yoxsa tüfəng sənin özünü vurar.” Yeddigöz dağı öz əzəmətiylə mənə rahatlıq ve- rirdi. Mən Raziyəni birtəhər qurtarmalıydım. – Raziyə! Raziyə, ora bax! Görürsən? Tank qüllə- sidi haa... – Həəə... görürəm. Gəl gedək evə, nolar! Mən qor- xuram... – Qorxma, Raziyə. Mən burdayam! Əlindən möhkəm yapışıb sıxardım. Onun yanında özümü kişi kimi hiss edirdim. İndi bilirəm ki, bu özümün yox, Raziyənin mənə verdiyi güc idi. Ömrün boyu çox adamı sevə bilərsən, çox adamla xatirə ya- şaya bilərsən, amma sənin ürəyində onlardan yalnız biri dərin iz buraxır. Yalnız bir xatirə var ki, onu xatırla- yanda titrəyirsən, dəyişirsən. İstintaqçı olandan bəri yüzlərlə insana köpəyoğlucasına işgəncə vermişdim. Milçək kimi əzirdim insanları. Bir çox qızları sevmiş- dim. Bir çox qıza sənsiz ölərəm demişdim və onlarla yatmışdım. Hətta kişilərə belə rəhm eləməyib sındır- mışdım. Amma yalnız bir nəfər məni bu uzun illərdən sonra titrədə bildi, Raziyə! 63 Raziyə həmişə məni davakar olduğuma görə dan- layardı. Məhəllədə adam qalmamışdı onunla dalaşma- yam. Gündə bir yerimi yaralayıb evə gələrdim. Hər gün şalvarımın bir yeri cırılardı. Əslində, günah məndə yox, Sulduzun durumundaydı. Mənim davam, bir növ özü- mü müdafiəydi. Kimsə özünü müdafiə eləyə bilmə- səydi, əziləcəkdi. Müharibədə iki başqa-başqa tərəf iş- tirak edir. Onların biri almaq, digərisə verməmək üçün döyüşür. Mən verməyənlərin siyahısındaydım. Uşaqlıq qəhrəmanımsa “eşşək Yadulla” deyilən bir lotuydu. Yadulla, demək olar, şəhərin və hətta ölkənin tanınmış lotusuydu. Zor pulu 1 almaqla həyat keçirirdi. Xiyaban bağlamaq onun ən böyük “igidliyi” sayılırdı. Velosiped sürməsi gülməliydi. Arxadan baxanda yekə arxası balaca bir təpəcik kimi göyə qalxardı. Pedalı ba- sandasa arxası göyə qalxıb gülməli bir mənzərə yara- dardı. Bığları düz qulaqlarının yanına kimi gedərdi. Hətta velosiped sürəndə də əlinin biri bığında olardı. Şəhərin əhalisi ondan qorxub hesab aparardı. Bütün gənc lotuların ustadıydı. Kimsə ondan icazəsiz heç kü- çə bağlaya bilməzdi. Deyirdilər uşaqbaz idi. Elə sonun- da da hansısa bir məmurun oğluna təcavüzə görə edam cəzası almışdı. Deyirlər hadisədən sonra oğlan gedib özünü öldürmüşdü, intihardan öncəsə atasına məktub yazıb hər şeyi izah eləmişdi. Amma çoxları qorxula- rından səslərini də çıxara bilməmişdilər. Eşşək Yadul- lanı asdılar. Ondan sonra bütün şəhərin lotuları özlərini yığışdırdılar. Şəhər hardasa sakitləşmişdi. 1 Zor pulu - güc tətbiq eləməklə pul almaq 64 Ən gülməlisi bu idi ki, onun oğlunu da pozmuş- dular. Oğurluq üstündə zindana düşən o “qəhrəman ba- lası”ndan məhbuslar pozğun kimi istifadə edirdilər. Deyirlər zindandan çıxan gün gəlib hamının qabağında donbalıb bağırmışdı ki: – “Gedirəm haaaa. Day belə şey əlinizə çatmayacaq. Gəlin, hərrac eləmişəm...!” Yazıq oğlan narkoman olmuşdu. Bir neçə il sonra şəhərin “Pasaj” deyilən yerində özünü asmışdı. O günü xatırlayıram. Yazığı yerdən götürüb aparıb quylayan tapılmırdı. Fikirləşirdim ki, axı bu təsbeh fırladanlar hardadılar? Axı dini baxımdan ölünün yerdə qalması günahdı. Dünyanı dəyişmək istəyirsən, amma öz uşağı- na tərbiyə verə bilmirsən. Uşaqların qənimi və qəhrə- manına çevrilirsən, amma öz uşağının şəxsiyyətini hər- raca qoyurlar. Döyüşürsən, amma nə qədər haqqın var, yaxud haqqın varmı, yoxsa – “yox” – sualı cavabsız qa- lır. Ümumiyyətlə, anamın atası demişkən: “Bu haqqı kim bölüb, bu yolları kim bölüb axı?” Anamın atasının adı Məhəmməd idi. Deyirlər bir gün o, bir yolda velosi- pedlə əks tərəflə gəlirmiş. Kimsə maşınla həmin yolla gedirmiş. Yolun harasındasa bir-birinə çatıblar və ma- şının sürücüsü babama deyib: – Ay kişi! Öz yolunnan get dəəə. Bura mənim yolumdu axı! Bu qanunlardan xəbəri olmayan yazıq kişi cavab verib: – Ədə, bu yolları kim bölüb, hə? Mənim xoşum gəlir burdan gedəm, sənə nəəəə? Get yolu bölənə de- nən, Məmməd dedi – “Atova lənət, yolu bölən!” Atasına lənət bölənin. Nəsə bir şeyi böləndə gərək qara kütlənin istəyi və səviyyəsini nəzərə alasan. Mənə 65 həmişə sual idi ki, bütün dünyada maşınların sükanı sol tərəfdədi, bəs İngiltərədə niyə belə deyil? Deməli, heç nə mütləq deyil və hansısa boşluğu var. Aşıq dayım demişkən, – “Qanunu imkanlılar imkansızları idarə etmək üçün yazıblar, kütləni rahatlatmaq üçün yox!” İnqilabın tarıxındə “həbse kişmişi” deyilən bir ha- disə yadda qalan olmuşdu. Xəlxali adında bir cina- yətkar molla represiya dövründə məhkəmədə hakim imiş. Onun özünəməxsus hakimliyi və hökm vermək metodu olub. O dövrün “inqilaba zidd” olanlarını Xal- xalinin yanına aparardılar ki, guya adil bir məhkəmədə onları cəzalandırsın. Görənlər deyirlər ki, Xəlxalinin mizinin üstündə bir kasa kişmiş olurmuş. Hər bir məh- kum otağa girib onun qabağında oturanda, Xəlxali deyirmiş: – “Kişmiş götür!” – Dünyadan xəbərsiz ca- vansa kişmişi götürəndə Xəlxali deyirmiş: – “Tök mi- zin üstünə, görüm neçəsin götürübsən!” – Yazıq cavan təəccüblə kişmişləri mizin üstünə töküb sayarmış. Neçə dənə kişmiş götürmüş olsaydı, o qədər il də cəza çək- Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|