Dərs vəSAİTİ Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin.. 2016-cı IL tarixli

Partiya üsulunda uçot kartına əsasən hər bir tapşırıq üçün 
istehsalatın müəyyən miqdar (partiya) material buraxılır. Bu 
üsulun üstünlüyü ondan ibarətdir ki, istehsalata buraxılan parti-
yalar üzərində nəzarət etməyə imkan verir. 

---

31 
Partiya üsulunun bir variantı kimi “Partiyalı biçmə üsulu” 
materialların istifadəsinin uçotu üçün tətbiq edilir, lakin bu 
üsulda kəsmə, biçmə (polad təbəqələri (vərəqləri), dəri, parça 
və s.) işləri yerinə yetirilir ki, bunun üçün “Mərkəzləşdirilmiş 
biçmə sahəsi” yaradılır. Bu üsulda materialların istehsalatda is-
tifadəsinin uçotu ilkin uçot sənədi kimi “Biçmə vərəqlərindən” 
və yaxud “Biçmə kartlarından” istifadə edilir. Biçmə vərəqində 
(biçmə kartında) materialında, nomenklatura nömrəsi, markası, 
ölçüsü, qiyməti, istehsalata buraxılan materialın miqdarı, isti-
fadə edilməyən material qalığı, anbara qaytarılmış materialların 
miqdarı, hazır məhsulun miqdarı və növləri kimi rekvizitlər 
olur. İstehsal məsrəflərinin uçotu və məhsulun maya dəyərinin 
kalkulyasiyasının normativ metodunda biçmə kartında həmçi-
nin materialların norma və faktiki buraxılan məhsul üzrə miq-
darı məbləği və kənarlaşmanın kodu əks etdirilir. Buradan da 
materiala qənaət edilməsi və yaxud artıq sərf edilməsi aşkara 
çıxarılır.
İstehsalatda materiallardan istifadənin uçotunun inventar 
üsulundan o müəssisədə istifadə edilir ki, orada sənədləşdirmə 
üsulundan istifadə etmək mümkün olmur. Bu halda mütəmadi 
olaraq (hər gün, hər həftə, on gündən bir, ayda bir dəfə) 
inventarlaşdırma aparılır. Ay ərzində istifadə edilmiş materialın 
miqdarını müəyyən etmək üçün ayın əvvəlində olan bitməmiş 
istehsal qalığının üzərinə ay ərzində anbardan əsas istehsalata 
buraxılan materialın miqdarını gəlmək və bitməmiş istehsalın 
hesabat ayının axırına olan qalığını çıxmaq lazımdır. Material-
ların istehsalatda istifadəsinin uçotunun aparılmasının hansı va-
riantdan istifadə edilməsindən asılı olmayaraq ilk sənədlərə 
əsasən “Material sərfinin istehsal məsrəflərinin uçotu və məh-
sulun (iş və xidmətin) maya dəyəri kalkulyasiyası obyektləri 
üzrə bölüşdürülməsi” cədvəli tərtib edilir. Bunu misal ilə izah 
etmək daha məqsədəuyğundur. 
Tərtib edilən işçi cədvəlində anbardan ay ərzində 
buraxılan və sərf edilən materiallar haqqında məlumatlar 
verilir. 
1. A məhsulunun hazırlanması üçün – 201 N-li hesabın 
müvafiq sub hesabında uçota alınan polad təbəqə 6 min, məblə-
ği 98450 manat, boya gilas rəngli (201) 71910 manat. 

---

32 
2. B məhsulunun istehsalı üçün (201 N-li hesabın müva-
fiq sub hesabı) – 42100 manat, boya (gilas) 54330 manat, boya 
Talisman (201/2), 60360 manat. 
3. 1 N-li sexin təsərrüfat ehtiyacı üçün, polad təbəqə 6 
min (hesab 201/2), 5425 manat, boya günəş (201/2), 2687 ma-
nat, boya Talisman (201/2), 3738 manat. 
Deməli, 1 N-li sexə buraxılan materialların dəyərində kə-
narlaşmalar bölüşdürülmüş və silinmişdir. 
1. A məhsulunun istehsalı üçün – polad təbəqə üzrə 6 
min (kənarlaşma hesabı), 4923 manat, gilas rəngli (1012) – 
3595 manat; 
2. B məhsulu istehsalı üçün boya (kənarlaşma hesabı) 
2105 manat, Günəş boyası (kənarlaşma hesabı) 2717 manat, 
Talisman boyası (kənarlaşma hesabı) 3018 manat. 
3. 1 N-li sexin təsərrüfat ehtiyacını polad təbəqə üzrə (kə-
narlaşma hesabı) 271 manat, Günəş boyası (kənarlaşma hesabı) 
184 manat, Talisman boyası (kənarlaşma hesabı) 187 manat. 
Material xərclərinin bölüşdürülməsi cədvəli kalkulyasiya 
kartoçkasını və məhsulun maya dəyərinin kalkulyasiya obyekt-
ləri üzrə istehsal məsrəflərinin uçotu kartoçkasını tərtib etmək 
üçün istifadə edilir.