Dərs vəSAİTİ Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin.. 2016-cı IL tarixli

 
Tikiş fabrikinin göstəriciləri (man.)
Cədvəl 24. 
S/n 
Göstəricilər 
İstehsalın həcmi 
Cəmi 
1 vahidinə 
1 
Satışdan gəlir 
375000 
750 
2 
Dəyişən məsrəflər 
250000 
500 
3 
Marjinal gəlir 
125000 
250 
4 
Sabit məsrəflər 
80000 
x 
5 
Mənfəət 
45000 
x 
24 N-li cədvəlin məlumatlarına əsasən zərərsizlik 
nöqtəsinin qrafikini quraq. 
1. Qrafikdə satışdan alınan pul gəlirinin xəttini çəkirik 
(OA). Məhsulun həcmi 500 ədəd. Satışdan pul gəliri – 375000 
manat (500x750) – A nöqtəsi. 
2. Dəyişən xərclərin xəttini qururuq (013) 
İstehsalın həcmi 500 ədəd olduğu halda dəyişən xərclərin 
məbləği 250000 man. (500 ədəd 
500 man.) təşkil edir. 
Deməli, B nöqtəsi kordinatları (500; 250000) olacaqdır. 
3. Ümumi xərclərin xəttini qururuq. Bunun üçün əvvəlcə 
sabit xərclərin 80000 manat məbləğinə uyğun olaraq sıfır 
kəsişmə nöqtəsindən ayırırıq (OC). Sonra isə dəyişən xərclərin 
(OB) xəttinə paralel olaraq C nöqtəsindən kecməklə ümumi 
xərclərin (CD) xəttini çəkirik – zərərsizlik nöqtəsi (E) satış 
xətti (OA) ilə ümumi xərclər (CD) xəttinin kəsişdiyi nöqtə 
hesab olunur. E nöqtəsindən x oxuna çəkilən şaquli proeksiya 
cinsi ifadədə 320 ədəd zərərsiz satışın həcmini göstərir. 

---

216 
E nöqtəsindən y oxuna üfüqi proeksiya məbləğ 
ifadəsində zərərsiz satışın (240000 manat) həcmini göstərir. 
Beləliklə, qurulmuş qrafikdən görünür ki, zərərsizlik nöqtəsi 
320 ədəd və yaxud 240000 manat təşkil edir. Bu halda zərərsiz 
satılmış 1 ədəd məmulatın qiyməti 480 manat (240000:500 
ədəd) təşkil edir. 
12 N-li sxemdə təsvir edilmiş zərərsizlik nöqtəsi 
(rentabellik astanası) – bu satışdan alınan ümumi pul gəliri ilə 
məcmu məsrəflərin qrafiklərinin kəsişdiyi nöqtə hesab olunur. 
Mənfəət və yaxud zərərin həcmi ştrixlənmişdir. Zərərsizlik 
nöqtəsində satışdan alınan pul məbləği, onun məcmu 
məsrəflərinə bərabərdir. Bu halda mənfəət sıfıra bərabər olur. 
Zərərsizlik nöqtəsinə uyğun olan satış puluna astana satış 
pulu deyilir. Zərərsizlik nöqtəsində olan istehsalın (satışın) 
həcmi istehsalın (satışın) astana həcmi adlanır. Əgər müəssisə 
məhsulu satışın astana həcmindən az satarsa o zərər alır, əgər 
çox olarsa mənfəət alır. 
Tarazlıq metodu müəssisənin mənfəətinin aşağıdakı 
düsturu ilə hesablanmasına əsaslanır: 
Satışdan pul gəliri – dəyişən xərclər – sabit məsrəflər = 
mənfəət 
Düsturun göstəricilərinin hesablanma qaydasını təfsilat 
ilə göstərsək, onu aşağıdakı kimi təsəvvür etmək olar: 
(vahidin qiyməti x vahidlərin miqdarı) – (vahidə sərf 
edilmiş dəyişən xərc x vahidlərin miqdarı) – sabit xərclər = 
mənfəət 
Zərərsizlik nöqtəsini tarazlıq metodu ilə təyin etmək üçün 
əvvəlki misalın rəqəmlərindən istifadə edək, zərərsizlik 
nöqtəsində (x) mənfəət satışa bərabərdir, ona görə də bu nöqtə 
satışdan alınan pul məbləğinin sabit və dəyişən məsrəflərin 
məbləğinə bərabərliyi şəraitində tapmaq olar: 
750x =500x+800000; 
250x =80000; 

---

217 
X =320 
Göstərilən misaldan aydın olur ki, satışın zərərsizliynə 
yalnız həcmin 320 ədəd olduğu halda nail olunur. Zərərsizlik 
nöqtəsini pul ifadəsində də hesablamaq olar. Bunun üçün 
zərərsizlik nöqtəsində olan məhsul vahidinin miqdarını məhsul 
vahidinin qiymətinə vurmaq lazımdır: 
750x =750x320 =240500 manat 
Tarazlıq metodunun növlərindən biri də marjinal gəlir 
metodudur. Marjinal gəlir metodunda zərərsizlik nöqtəsi 
aşağıdakı düsturla hesablanır. 
 
Zərərsizlik nöqtəsini tapmaq üçün aşağıdakı misaldan 
istifadə edək. 
Tikiş fabriki kişi kostyumu hazırlamaq və satmaq üçün 
aşağıdakı göstəricilərə malikdir: 
Satışdan pul gəliri – 375000 manat 
Dəyişən məsrəflər – 250000 manat 
Sabit məsrəflər – 80000 manat 
Mənfəət – 45000 manat 
Məhsulun həcmi – 500 ədəd 
Məhsul vahidinin qiyməti – 750 manat 
Marjinal gəlir məbləğini hesablayaq: 
375000 – 250000 =125000 manat 
Marjinal gəlirin əmsalını hesablayaq: 
125000:375000 =0.33 
Zərərsizlik nöqtəsini məbləğ ifadəsində hesablayaq: 
80000:0.33 =240000 manat 
Zərərsizlik nöqtəsini cinsi ifadədə hesablayaq: 
240000:750 =320 ədəd