T c sakarya üNİversitesi Sİyasal biLGİler faküLtesi İKTİsadi DÜŞÜnce tariHİnde sanayi devriMİ: geçMİŞten güNÜMÜze biTİrme çalişmasi
Şekil 2: İngilterede Sanayinin Gelişimi
Yüklə 1,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Şekil 2: İngilterede Sanayinin Gelişimi
Kaynak : (Anonim, 2010) 1.3.1 İngilterede Sanayi Devriminin Başlamasının Temel Nedenleri Sanayi devrimi 18. ve 19. yüzyıllarda İngiltere’de başlamış ve önce Avrupa’ya sonra da tüm dünyaya yayılmıştır. Sanayi devriminin İngiltere’de başlaması tesadüf değildir. İktisadi açıdan güçlü ve demokratik bir yönetimin bu ülkede olması temel unsurlardır. Sanayi devriminin İngiltere’de başlamasının nedenlerine bakıldığında; İngiltere'nin çok büyük ve güçlü bir donanmaya sahip olması Kolonisi olması, hammadde temini ve ürünün satılacağı piyasa kaynaklarına kolay ulaşımı nedeniyle , feodalizme dayalı bir toplumdan iş toplumuna geçiş olması Ticaretle birlikte İngiltere mucitle çok zengin olmuş, mucitlerin icatlarını tespit etmek ve değerlendirmek için patent enstitüsü kurmuşlar. Finansal gelir kaynaklarını artmış 1850 yılında kapitalizm vurgusu, tarımda özel mülkiyetin büyümesi ve meşrutiyet'in sona ermesi ile İngiltere, finans sektöründe (borsa ve bankacılık) dünya lideri olmuştur. Sanayi Devrimi'nden önce ekonomik büyüme, demografi ve reel gelirler çok yavaş ilerlemiştir. Sanayi devriminden sonra teknolojinin insanların hayatına girmesiyle birlikte ekonomik gelişme hızı artmış, nüfus ve reel gelir yükselmiştir. Sanayi devrimi ile birlikte 12 tarımsal nüfus büyük ölçüde azalmış vetarımsal üretimden mal ve hizmet üretimi başlamıştır. Sanayi devrimi ile birlikte çok sayıdakişi çok fazla mal ve hizmete sahip olmuştur. Kişi başına üretim bile artmıştır. İngiltere'de başlayan sanayi devrimi, diğer ülkelerin yardımı olmadan ekonomik büyümenin ilk örneğiydi aslında. (Anonim, 2020) Gelişmiş Avrupa ülkelerinde ise tarım engellenmiş ticarete, sanayiye önem çok verilmiştir. Kentlerde ticari faaliyetler gelişmeye başlamış, kırsal tarım alanında hareketlenme olmuş ve tarım yeniden gelişmeye başlamıştır. Bu dönem ekonomi bilim insanı Adam Smith, kentlerde tarımsal üretimin kesintisiz devam etmesi için çiftiçilerin arazilerini toprak sahibine kiralamak zorunda kalacaklarını vurgulamıştır. Ona göre birnevi bu dönem kiracı çiftçiler bu dönemde topraklarını kalıcı olarak işleyip işlemeli ve gelecekte arazilerine yatırım yapmalıdır. Smithe göre, İngiltere'nin ekonomik sektöründe yasal sigorta ile etkili ilişkiler kurması birleşik krallık teorisine dayanmakta idi. Smith ulus'un serveti kitabında, üretimde kullanılan otomobil, üretim malzemesinin imalatındaki özel mülklerin varlığından bahsetmişdir. Sanayi devriminin ilk yıllarını incelersek, tüm sektörlerde değilde bazı sektörlerde Fransa ve İngilterenin neredeyse eşitlikler sağladığını söyleyebiliriz. (Yüksel, 2011) Bu dönemi iki ülke arasında dış ticaret açısından incelediğimizde ise dış ticaret hacminde artışın, sermaye birikimi ve teknolojik gelişmeler açısından İngilterede daha da zengin olmasını vurgulayabiliriz. Bu dönem bu iki ülke arasında bireyler temel olarak tasarruf yapmanın bilincindeydiler. Ticaret ve tarım açısından çok para kazandıracak yatırım şekilleri vardı. Sürekli gelişen sermaye piyasası bulunmaktaydı. Teknik bakımdan ilerlemeler yaşandıkça sermayenin sürekli bir şekilde artışı yeni teknik buluşları beraberinde getirmesini bu dönem açısından temel husus olarak da söyleyebiliriz. 1688 yılında İngiltere’de yaşanan siyasi devrim ile sanayi ve ticaret sınıfı toplumsal gücünü iyice arttırmıştır. Ünlü bilim adamı İsviçreli Jean Ryhiner 1766'da yani bu dönemde İngiltere'yi ziyaret etmiş ve şu sonuca vardığını söylemiştir. İngilizler icat etmezler, başka ülkeler tarafından icat edilen icatlar geliştirirler ve icadın ilk olarak Fransa'da icat edildiğini ve İngiltere'de mükemmelleştiğini söylemiştir. Sanayi devrimi'nden önce İngiltere'de insanların sağlıklı ve uzun yaşamaları için hijyen ve beslenme önemliydi. Sanayi devrimi'nin İngiltere'de neden başladığına gelince, İngiltere'nin neden sürekli 13 büyüyen bir iç pazara ve dinamik ve sürekli bir ihracat sistemine sahip olduğu, ancak Fransa'nın neden olmadığı sorusuna cevap arayalım. (Sabuncuoğlu, 2000) Ekonomi bilim adamı Smith bu konuyu Wealth of Nations teorisinde ele almıştır: İnsanların temel geçim kaynakları lükslerden daha önemli ve önceliklidir. İnsanları geçindirmek için çeşit toprağın işlenmesi, lüks yaşama sahip şehirlerden daha önemlidir. Bir toplum gelişmek istiyorsa, önce toprağını ekmelidir. Üretilmeli ve dış pazarlara yönlendirilmelidir. Burada Smith, kapitalizme, yani ticarete öncelik veren bir tarımdan söz etmiştir. Smith, tarımdaki gelişmelerin Avrupa'nın gelişmiş ülkelerinde tam tersi yönde ilerlediğini vurgulamıştır. Feodalizmin ortaya koyduğu miras kanunu, arazinin mülkiyetive arazinin ekicileri arasındaki mülkiyet ilişkileri ve tarım ürünlerinin ihracı yasağı ile arazi sahipleri, ve araziye yatırım sürecini azaltmıştır. 18.yy İngiltere’de sürekli olarak az gelişmiş dönem olarak nitelendirilmiştir. Ekonomistler için az gelişmişlik nedir? Ne anlam ifade eder? Bu şöyle açıklanmıştır: Nüfusun çoğunluğunun tarımla uğraşması, insanların gelir seviyelerinin çok az olması, tasarruf az ve kişi başı sermayenin çok düşük olması, nüfusun üretimden daha hızlı artması, tarımda kullanılan yöntemlerin az olması, bunun da tarladan alınan ürünleri etkilemesi, ürünün kalite ve miktar olarak azalmasına sebep olmasıdır. Sanayide kullanılan teknolojinin çok basit olması tasarruf seviyesi ve gelir seviyesinin az olması ekonominin üretkenliğini azaltmıştır. (Schwab, 2016) Sanayi devriminden önce İngiltere gelişmiş bir ülkeydi. Nüfusun hemen hemen yarısı tarımla uğraşıyordu. Ancak bu oran düzenli şekilde azalmaktaydı. Kaynaklar fazlaydı. İngiltere’de 16.yy’dan itibaren kömür üretimi sürekli artmıştı. İngiltere teknolojik anlamda ileri bir seviyedeydi. Ücretler yüksekti. İnsanlar tasarruf konusuna çok önem veriyorlardı. Sanayi sektörü ihracat seviyesi çok yüksekti. Matbaa teknolojisi gelişmişti. Sanayi devrimi tarım alanında olsun sanayi alanında olsun çok olumlu katkılar sağlamıştır. Tarımda kullanılan teknikler gelişmiş böylece hammaddeye ulaşım kolaylaşmış bu da tarımsal geliri arttırmıştır. Fransa ve İngiltere'yi karşılaştırırsak, İngiltere'nin önce sanayi devrimine girmesinin temel nedeni 1688'de İngiltere'de alınan dini kararlar ve 1685'te Fransa'da alınan dini kararlar olmuştur. Bir diğer neden ise Malthus vurgulamıştır. Ona göre İngiltere'deki yoksulluk sanayi devriminden önce en aşağı oranlara inmiştir. Dolayısıyla İngiltere'nin Fransa'dan daha iyi bir isi olduğunu 14 söyleyebiliriz. İngiltere'de endüstriyel devrimin ortaya çıkmasında feodal döneminde etkileri yer almıştır. Tarımda kullanılan teknikler gelişmiş hammaddeye ulaşım kolaylaşmış tarım gelirleri artmıştır. Sanayi alanında ise üretim şekli değişmiş bu da endüstri kollarına yenilerinin eklenmesine sebep olmuştur. Böylece tekstil endüstrisi gelişmiş ve yayılmıştır. Diğer bir gelişme ise, kömür madenciliğinin gelişmesidir. 17.yy başlarında deniz ticareti gelişmiş, faiz oranları düşmüş, İngiltere bankası ve milli borç bankası kurulmuştur. 18. yy’da insanlar daha çok iş bulmuş ve verimli alanlarda kullanılmış, beşeri sermaye ve fiziki sermaye artmıştır. Tarımsal araziler artmış ve tarım üretimi dikkat çekici seviyeye gelmiştir. 1740’lara gelindiğinde üretim yatırım ve dış ticaret artmış bununla birlikte istihdam oranı arttırılarak ekonomik büyüme sağlanmıştır. Kanal inşaatı ve şehirleşme önem kazanmıştır. 18.yy ortalarından itibaren sanayi tarım ve iletişim yatırımları artmıştır. 1780’lerde ise, talep baskısının potansiyel ve reel olarak artması sanayi verimliliğini arttırmıştır. Böylece endüstri mallarının fiyatı çok azalarak tarife sınırlaması ve ulaşım kısıtlamasına rağmen Avrupa’da da ucuzlayarak sanayi devrimi başlamış olmuştur. (Sait, 2001) Sanayi devrimini İngiltere’de görülmesinin diğer sebepleri de şöyledir: Yeni Düşünceler: Aydınlanma hareketiyle başlayan süreçte İngiltere Avrupa ülkelerine oranla bilimsel anlamda çalışmayı desteklemiş zanaatkâr ve esnafların ürettikleri mallara bilimsel yöntemler uygulamış ve teknolojik anlamda ilerlemeler başlamıştır. Diğer Avrupa ülkeleriyle karşılaştırıldığında, Birleşik Krallık'ta yaşayan kişiler ise bir ilerleme kaydetmişlerdir. Böylece güvenli bir uluslararası ticaret gelişmiştir. Bu aynı zamanda ürüne olan talebi de artırmıştır. Talep arttıkça fabrika sayısı ve ürünlerin kalitesi de önemli ölçüde artmıştır. Ancak işçiler için zorlu koşullarda çalışma koşulları bunu değiştirmemiştir. Aksine, reformlara yol açmıştır. (Rostow, 1970) |