Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 22,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
406 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Verilənlərin intellektual analizi əsasında paylanmış marketlər şəbəkəsi üçün optimal qiymətlən- dirmə funksiyası təyin edək. Qiymətləndirmə funksiyası aşağıdakı düsturla hesablanır :
1 1 1 1 min
(1)
) 1 ( * * ) 1 ( max TR TC x P l
(2)
; 0 ; 0 ; 0 ; 0 ; 0 ; 0
k J i l WS MFC MGC RMC OTA x
(3) p P TR * ) 1 ( 17 . 0
(4)
t p
(5)
TC (Total Cost) -ümumi satış dəyəri; P (Production price) -istehsalat qiyməti; RMC i
MGC j (Management cost) -idarəetmə xərcləri (j=1,…,N); MFC k (Manufacture cost) -müəssisənin xərcləri (k=1,…,O); WS h (Worker salary) -işçilərin maaşı (h=1,…,Q); OTA (Other cost) -digər xərclər; TR (Tax Ratio) -vergi mükəlləfiyyəti; P (average price) -orta qiymət; θ-istehsal qiymətlərinin orta qiymət göstəricisini aşması; t p
Nümunə üçün üç fərqli regionda fəaliyyət göstərən müəssisənin strukturuna və qiymətləndirmə alqoritminə baxaq.
Yuxarıdakı sxemdən aydın görünür ki, hər bir müəssisənin özünün ayrılıqda lokal verilənlər bazası (anbar) mövcuddur. Bu bazalar isə birləşərək bir bazanı əmələ gətirir. Sxemin ilk hissəsində satış, fond, istehsalat və maliyyə sistemindən verilənləri toplanılıb, çeşid- lənib lokal verilənlər bazasında saxlanılır. Qiymətlərin idarəolunması üçün DataMining həmçinin OLAP (Online Analytical Processing) texnologiyasından istifadə edərək metaverilənləri emal edib və yekun qiymət haqda qərar qəbul edilir. OLAP texnologiyası idarəedici qərarların qəbul edilməsini dəstəkləmək məqsədi ilə çoxölçü- lü verilənlərin yığılmasını, saxlanmasını və analizini yerinə yetirən texnologiyadır. Şəkil 1-ə əsasən gedən prosesləri siniflərə bölərək aşağıdakı kimi təsvir edək: A) Verilənlərin hasil edilməsi. Verilənlərin hasilin iki üsulla aparırıq: Mövcud verilənlərin hasili alətlərindən (tool) istifadə etməklə; Proqram təminatı işləyib hazırlamaqla. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
407 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan İlk üsul təhlükəsizlik və məhsuldarlıq baxımından yaxşı deyil. Çünki veriləni əldə etmək üçün birbaşa bazaya müraciət etməli olduruq. İkinci üsulda bazadan verilənləri çıxarmaq üçün göndərilən əmrlər əvvəlcə emal olunaraq biz bazaya daxil olmadan lazımi verilənləri hasil edə bilirik. İkinci üsul ilə verilənləri hasil etdiyimiz vasitə PL/SQL proqramıdır. B) Verilənlərin çeşidlənməsi və dəyişdirilməsi. Bazadan hasil edilən verilənlər içində uyğunsuz olanları çeşidləməli və lazım olduqda dəyişdirilməlidir. Bazada olan bu cür “çirkli” verilənlər bunlardır: Formatı düzgün olmayan; Sorğuya cavab verməyən; Bir neçə bazada eyni verilənin olması lakin bir-birinə uyğun olmamaları. C) Verilənlərin yüklənməsi. Çeşidlədiyimiz verilənlər indekslənərək mərkəzi bazaya yüklənir. İndeksləmə verilənlərə müraciət sürətini artırır. D) Alqoritmin hazırlanması. Yuxarıdakı əməliyyatlardan sonra satışın qiymətləndirilməsi üçün qiymət alqoritmini təyin edə bilərik. Bu alqoritm bütün satış prosesi zamanı orta qiyməti hesablayacaq. Qiymətlərin idarə olunması üçün yuxarıda haqqında bəhs etdiyimiz proqram təminatı Java proqramlaşdırma dilində yazılır və Oracle verilənlər bazası əsasında reallaşır. Qiymətləndirmə məsələ- sinin həlli üçün mövcud olan proqram təminatı MVC (Model View Controller) modulunu dəstəkləyən Struts1.1 modulu, JSP səhifələri, JavaBeans kimi tətbiqetmələr(application) istifadə edilə bilər. Müxtəlif ərazilərdə fəaliyyət göstərən marketlər sistemində qiymətlərin idarə olunması üçün mövcud üsullardan biri DataMining texnologiyasıdır. Hədəfimiz neçə fərqli serverdə verilənlənlər bazası qurub, hər baza üçün fərqli qiymətləndirmə təyin etməkdir. Bu bazalar isə bir mərkəzi baza tərəfindən ver-serverden idarə olunacaq. Burada JSP tətbiqetməsindən istifadə ediləcək. Hər bir baza üçün mövcud düsturlar əsasında qiymətləndirmə sistemi təyin edib, yekun ifadələr əsasında paylanmış sistemlər üzrə yekun idarəedici qərarı (qiymətlərin idarə edilməsi ) təyin ediləcək.
SİSTEMLƏRİNİN YARADILMASI TEXNOLOGİYALARI Nailə MURADOVA Qafqaz Universiteti muradovanaila84@gmail.com AZƏRBAYCAN
Müasir dövrdə elmin müxtəlif sahələrində fiziki-kimyəvi proseslərin, nüvə reaksiyalarının, qlobal atmosfer proseslərinin, iqtisadiyyatın inkişafının real zaman kəsiyində modelləşdirilməsində, krip- toqrafiyada vəs. meydana çıxan böyük hesablama vəyaddaş resursları tələb edən mürəkkəb məsələ- lərin həl-lində fərdi kompyuterlərin hesablama gücü kifayət etmir. Göstərilən məsələlərin həllində yüksək hesablama məhsuldarlığına vəböyük yaddaşamalik olan super kompyuterlərdən geniş istifadə edirlər. Məqalədə kompyuter şəbəkələri əsasında paylanmış hesablama sistemlərinin yaradılması tex- nologiyaları analiz olunmuşdur. Kompyuter şəbəkələri əsasında mürəkkəb məsələlərin həlli üçün pay- lanmış hesablama sistemlərinin yaradılmasında bir çox texnologiyalardan: Utility Computing, Distributed Computing, Cluster Computing, Grid Computing istifadə olunur. Utility Computing − bir kompyuterin resurslarının (çoxterminallı emal sistemləri) istifadəçilər arasında paylanması prinsipinəəsaslanır. Distributed Computing − proqramın bir-birindən asılı olmayan altmodullarının iki vədaha çox kompyuterlərdəyerinəyetirilməsi deməkdir. Bu halda, kompyuterlərarası əlaqəşəbəkəvasitəsi iləhəyata keçirilir. Cluster Computing −lokal şəbəkə texnologiyalarının köməyi iləböyük hesablama vəyaddaş resursları tələb edən mürəkkəb məsələnin həllində istifadə olunan vəbir təşkilat daxilində yerləşən çoxsaylı hesablama qovşaqlarının birləşməsi ilə yaradılan hesablama sistemidir. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
408 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Grid Computing − kommunikasiya texnologiyasının köməyi iləmürəkkəb məsələnin həllində istifadə olunan və müxtəlif təşkilatlarda yerləşən çoxsaylı hesablama qovşaqlarının (server, kompyuter vəs.) birləşməsi iləyaradılan paylanmışhesablama sistemidir.
Cloud computing - Cloud Computing texnologiyasında istifadəçiləri cəlb edən başlıca olaraq üç faktoru qeyd etmək olar: 1.hesablama resurslarının hədsiz böyük olması imkanları 2.istifadəçiləri lazımi resursların əvvəlcədən sifarişindən 3. proqnozlaşdırılmasından azad etməsi; layihələrin ilkin mərhələlərində böyük məsrəf xərclərin olmaması; faktiki xidmətə görə ödəmə (pay-as-you-go).
Fərqli cəhətləri Utility
Computing Distributed Computing Cluster
Computing Grid
Computing Cloud
computing Mövcudluluğu Orta Zəif Yüksək Yüksək Zəif Etibarlılıq dərəcəsi Zəif Orta Orta Yoxdur Yüksək Davamlılığı Zəif Yoxdur
Yoxdur Zəif Orta Resusların balanslaşdırılması Yüksək Orta
Orta Orta
Yüksək Aparat təminatı idarəçiliyi Yüksək Orta Orta
Yoxdur Yüksək
Təhlükəsizlik Zəif Orta Zəif Orta Yüksək Proqram təminatının uyğunluluğu, yenilənməsi Yüksək Zəif Yüksək Orta Yüksək Cədvəl 1-də göstərdiyimiz müqayisəli analizə görə əsasən, etibarlılıq dərəcəsi daha yüksək olan və daha ucuz başa gələn Cloud Computing (hesablama buludları) texnologiyası əsasında yaradılan paylanmış hesablama sistemləri istiqamətində intensiv tədqiqat işləri aparılır. Böyük hesablama və yaddaş resurslarına malik olan bu cür sistemlər yüksək sürətli əlaqə kanalına malik olan kompyuter şəbəkələri əsasında yaradılır. Yüksək sürətli əlaqəkanallarından istifadəetməklə, müxtəlif təşkilat və müəssisələrin istifadəçilərinin CloudComputing sisteminin xidmətlərindən istifadəetməsi iqtisadi cəhətdən daha sərfəlidir. Beləliklə, Cloud Computing-kommunikasiya texnologiyalarının köməyi ilə böyük təşkilatlarda yerləşən çoxsaylı kompyuterlərin (server, kompyuter vəs.) hesablama vəyaddaş resurslarının klasterləşməsi və virtullaşdırılmasını həyata keçirən vəistifadəçilərin verilənlərini emal vəyadda saxlanmasına xidmət edən hesablama sistemidir. Cloud Computing texnologiyası istifadəçi- lərəkompyuter resurslarından (məsələn, prosessor vədisk yaddaşfəzası) səmərəli istifadəetmək imkan- ları verir. Bu halda, məlumatların emalı vəyadda saxlanması prosesinə bir xidmət növü kimi baxılır. Cloud Computing texnologiyası istifadəçilərə güclü hesablama vəböyük yaddaş resursları əldə etməyə imkan verir vəeyni zamanda, bu resursların harada yerləşməsi vəsazlanmasıistifadəçinin marağında olmur. Cloud Computing sistemi istifadəçilərəəsasən, üç növ xidmət göstərir: IaaS, PaaS və SaaS. 1-ci xidmət səviyyəsi IaaS (Infrastructure as a service) infrastrukturun yaradılması prosesini həyata keçirir. Qısaca desək, bu səviyyədə məsələlərin həlli üçün kompyuter infrastrukturu (hesablama və yaddaş resursları ) yaradılır. Mövcud olan IaaS xidmətinə, Amazon S3 (Simple Storage Service), Amazon Elastic Computer Cloud (EC2), IBM Blue Cloud və s. göstərmək olar. Bu xidmətlərdən istifadə etmək üçün istifadəçi uyğun veb-brauzeri öz kompyuterinə yükləyir və məsələnin həlli üçün lazım olan resursları əldə etmək üçün hesablama buludlarına müraciət edir. Xidmətin 2-ci səviyyəsi PaaS (Platform as a service) adlanır. PaaS servisi istifadəçilərəvirtual serverlərdəyerləşən əməliyyat sistemlərindən vəxüsusiləşdirilmişproqram əlavələrindən (Apache, My SQL vəs.) istifadə edilməsinə imkan yaradır. PaaS servisinə misal olaraq, IBM IT Factory, Google App Engine xidmətlərini göstərə bilərik. Sonuncu, 3-cü xidmət səviyyəsi istifadəçiləri proqram təminatı ilətəmin edən SaaS (Software as a Service) servisi kimi adlanır. Bu səviyyədə istifadə olunan servis proqramlara misalolaraq Google Apps, Google Docs, Microsoft ”Software Services” (e-mail, video konferans), Salesforce.com vəs. göstərmək olar. Proqram əlavələri SaaS xidməti göstərən təchizatçının (provayderin) serverindəişləyir vəistifadəçiyəhesablamaların nəticəsini göndərir. Beləliklə, istifadəçi proqram təminatını almır vəlazım gələndə ondan məsələnin həllində istifadə edir vəistifadəyə (icarəyə) uyğun pul ödəyir. Sonda belə nəticəyə gəlmək istərdim ki, (Cədvəl 1-ə istinadən) mürəkkəb məsələlər həll edən şir- kətlər üçün Cloud Computing texnologiyasından istifadə olunması tövsiyə olunur. Cloud Computing sistemləri mövcud sistemlərə nəzərən daha çevik sistemdir. Cloud Computing xidmətindən istifadə edən şirkətlərin veb resurslarına daxil olan müraciətlərin və ya trafiklərin həcmi artarsa, bu zaman onun çox sayda serverləri icarəyə götürmək imkanı olur, əksinə müraciətlərin sayı azalarsa (məsələn, gecə), serverlərin sayını azalda bilir. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
409 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan QAN BANKI VƏ DONORLARIN VERİLƏNLƏR BAZASININ LAYİHƏLƏNDİRİLMƏSI VƏ STATİSTİK ANALİZİ – ONLAYN DONOR RANDEVU SİSTEMİ
Şəlalə HƏMZƏYEVA Qafqaz Universiteti hemzeyevash@gmail.com AZƏRBAYCAN Ali ŞAHİNTAŞ Qafqaz Universiteti asahintas@qu.edu.az AZƏRBAYCAN
Qan və qan kompanentlərinə olan tələb və bu tələbləri qarşılamağa yetərsiz qalan ianələr, dün- yada, o cümlədən ölkəmizdə qan banklarının daha yaxşı idarə olunması ehtiyacını yaradır. Təqdim olunan iş qan bankı sisteminin işinin yaxşılaşdırılması və donor gəlişinin optimallaşdırılması istiqamə- tində aparılmış araşdırmadır. Dünyada qan bankının idarə edilməsinin optimallaşdırılması, donorların qan bağışına cəlb olun- ması və bu minvalla qan ianələrinin sayının artırılması üçün müxtəlif istiqamətlərdən yanaşmalar təhlil və təklif edilmiş, İKT-nin müxtəllif modellərlə tətbiqi həyata keçirilmişdir. Məsələn, donorun qan ban- kında keçirdiyi müddətin minimallaşdırılması, növbələrin aradan qaldırılması üçün aparılmış araşdır- malar; qan bankının strukturu - mərkəzləşdirilmiş və paylanmış idarəsinin müqayisə edilərək təhlili; qan məhsullarının istifadəyə verilməsində qanın saxlanma müddəti problemi nəzərə alınaraq müxtəlif modellərin (FİFO, LİFO və s.) təhlil edilməsi və s. Qan bankı verilənlər bazasının məlumatlarının sta- tistik analizi aparılaraq, müxtəlif parametrlərin donor gəlişinə təsiri incələnmişdir. Data mining texno- logiyalarından istifadə edərək donorların məlumatlarının analiz edilməsi, proqnozlaşdırılması istiqa- mətində çoxlu araşdırmalar aparılmış, həllər təklif edilmişdir. Qan donorlarının baza informasiyalarına əsasən sistemdəki davranışlarını analiz edərək problemləri aşkar etmək və könüllü donorluğun artma- sına kömək etmək məqsədilə klassifikasiya və klasterləşmə alqoritmlərinin tətbiqinə aid də araşdır- malar aparılmışdır. Azərbaycanda donorluq yalnız könüllülük əsasında qurulsa da burada donorların əksəriyyətini xəstə tanışları əsasında olan könüllülük təşkil edir. Könüllü donorların sayının az olması donor ehtiyacı yaran- dığında xəstə yaxınlarının iştirakını zəruri edir. İKT imkanlarının daim genişləndirilməsi idarəetmənin daha yaxşılaşdırılmasına şərait yaradır. Hal-hazırda Azərbaycanda qan bankının idarə edilməsi mərkəz- ləşmiş şəkildə aparlır və məlumatlar vahid bazada toplanır. Lakin mərkəzləşdirilmiş sistemin avantaj- larından tam istifadə olunmur. Müxtəlif xidmət sahələrində onlayn xidmətlərin təşkil edilməsinin xidmət keyfiyyətinin artmasına təsiri məlumdur. Mərkəzləşdirilmiş idarə sisteminin mövcud olduğu bir şəraitdə onlayn donor axtarışı və donorların idarə edilməsi sistemini olması xidmət keyfiyyətini artıracaq, qan ianələrinin sayının artması və donor çatışmazlığı problemini azalmasına müsbət təsir edəcəkdir.
Təklif olunan model donorların onlayn qeydiyyatı əsasında randevu sisteminin yaradılmasından ibarətdir. Donorlar onlayn qeydiyyatdan keçərək öz donor könüllülüklərini irəli sürür. Resipientin xəstəxana vasitəçiliyi yaradılan ilə qan sorğusuna uyğun randevu təyin edilir. Və cari anda qeydiyyatdan IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
410 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan keçmiş donorların bu randevuda gəlmə ehtimalları hesablanır. Təyin olunmuş randevuya müsbət cavab vermə ehtimalı böyük olan donorlar arasından sorğuya müvafiq və qan vermə üçün uyğun donorlardan tələb sayına görə donorlar seçilir. Bu donorlara e-mail vasitəsilə bildiriş göndərilərək qan vermə üçün qan bankına dəvət edilir. Gəlmə ehtimalı yüksək proqnozlaşdırılmış donorlar arasından seçim donorların əvvəlki məlumatlarının izlənməsinə əsaslanır. Belə ki, ehtimalı yaxın olan donorlar siyahısında daha öncə donor olmuş istifadəçilər randevu təyin edilmək üçün yüksək priolitetə malik olur. Müraciət üzrə tələb olunan saya uyğun donor qan ianəsi üçün dəvət edilir. Donorun gəlişinin proqnoz edilməsi maşın öyrətmə alqoritmlərinin tətbiq edilməsi ilə yerinə yetirilir. Donorun yaşı, cinsi, təhsili, iş yeri (işləyirmi, işləyirsə dövlət və ya özəl müəssisədə), randevu təyin olunan tarix – gün, həftə günü, ay, qeyri-iş günü olması və s. kimi parametrlər və bu randevuya gəlib gəlməməsi nəticəsi müəllimli öyrətmə üsulları ilə öyrədilir və yeni təyin olunmuş randevuya hər bir donorun gəlmə ehtimalı hesablanır. Bu cür modulun tətbiqi nəticəsində, qan bankında işçi yükünün tənzimlənməsi, donor növbə- lərinin paylanması ilə aradan qaldırılması, stok miqdarının optimal vəziyyətdə saxlanması – qan kom- panentlərinin vaxtı bitmə səbəbilə məhv edilməsinin qarşısının alınması, həmiçinin xəstə müraciəti zamanı qan vermə üçün xəstə yaxını tapma kimi problemlərin aradan qaldırılması imkanlarına sahib olmaq mümkündür.
RFID TEKNOLOJİSİ VE AZERBAYCANDA KULLANIM ALANLARI Zeki DURDU Beşiktaş Grup zeki.drd@hotmail.com TÜRKİYE
Günümüzde veri iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler RFID teknolojisinin önemini de her geçen gün artırmaktadır. Yapılan iyileştirmeler sayesinde çeşitli kullanım alanlarında birçok sektörde verimli bir şekilde uygulanmaktadır. Radyo Frekanslı Kimlik Tanıma (Radio Frequency Identification - RFID) teknolojisi canlılara veya nesnelere fiziksel veya görsel temas olmadan belirli bir mesafeden radyo dalgaları ile çalışan, üzerinde anten ve mikroçip bulunduran etiketler vasıtasıyla tanımlanmasını ve takibini sağlayan teknolojidir. Bir çok teknoloji gibi bu teknolojide ilk kez askeri amaçlı olarak kullanıldı. İkinci dünya sava- şında düşman veya müttefik uçakları ayırt etmek amacıyla bu teknoloji kullanılmıştır. 2000'li yıllardan sonra ise üretim maliyetlerinin düşmesiyle kullanım oranı hızla yükselişe geçmiştir.
RFID sistemi 3 temel bileşenden meydana gelir. RFID etiket (Tag) Anten Okuyucu
Okuyucunun çevreye yaydığı elektromanyetik dalgalar etiketin antenine ve buradan da etiketin içinde bulunan mikroçipe ulaşarak buradaki devreleri harekete geçirir. Etiketin içinde bulunan devre elemanları okuyucudan gelen dalgaları enerjiye çevirir ve mikroçip bu enerjiden beslenerek okuyucuya yeni module olunmuş dalga gönderir. Okuyucu bu yeni dalgaları antenleri üzerinden alarak dijital veriye dönüştürür okuma işlemi tamamlanır. Bu sayede etiket ve okuyucu arasında herhangi bir fiziksel temas olmadan enerji ve bilgi iletişimi gerçekleşmiş olur. Rfid sisteminin en önemli bileşeni olan etiketler düşük kapasitede belleğe sahiptirler. Küçük boyutludurlar, mikro yonga, anten ve taban malzemesinden oluşurlar. Kodlama, kod çözme ve iletişim kontrol birimleri vardır. Her etiket benzersiz bir ID numarasına sahiptir. Etiketlerin kapasiteleri 64bit - 8MB arası değişmektedir. Enerji kaynaklarına göre aktif, pasif ve yari pasif etiketler olmak üzere 3 ana başlık altında sınıflandırılır.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
411 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Aktif Etiketler Kendi içlerindeki devre elemanlarının çalışması için harici bir güç kaynağına ihtiyaçları yoktur. Kendi güç kaynaklarını içerirler. İlk iletişim için okuyucudan sinyal beklemelerine ihtiyaç yoktur. Direk okuyucuyla iletişime geçebilirler. Bu etiketler kendi güç kaynaklarından beslendikleri için veri transferi mesafesi ve performansları oldukça yüksektir. Kendi üzerlerinde güç kaynağı bulundurmaları dolayısıyla bakım gerektirmektedir ve maliyetleri yüksektir. Pasif Etiketler Kendi içinde güç kaynağı barındırmazlar. Okuyucu ile ilk veri transferi sağlanması konusunda pasiftirler. Kendi devre elamanlarının harekete geçebilmesi için okuyucudan gelecek radyo dalgalarına ihtiyaç duyarlar. Düşük frekanslarda enerji genellikle indüklemeli olarak toplanır. Yüksek frekanslarda ise kapasitans olarak toplanmaktadır. Pasif etiketlerin maliyeti düşüktür. Bakım gerektirmezler. Çevre koşullarından çok çabuk etkilenirler. Okuma mesafeleri ve performansları da düşüktür. Yarı Pasif Etiketler Bu tip etiketlerde ise kendi üzerlerinde güç kaynakları vardır ancak okuyucu ile veri transferini başlatamazlar. Sadece okuyucu tarafından gönderilen radyo dalgaları ile aktifleşirler. Çünkü bu tip etiketlerde bulunan güç kaynağı sadece mikroçipin devre elemanlarını aktifleştirir. Veri transferini başlatmak için okuyucunun göndereceği sinyallere ihtiyaç duyarlar. Bu tip etiketler sadece okuyucu sorgulama yaptığı zaman aktif hale geçerler. Böylelikle barındırdıkları güç kaynağının daha uzun ömürlü olması sağlanmış olur. Etiket
Aktif Pasif
Yarı Pasif Güç Beslemesi Güç kaynağı RF enerjisi toplayarak Güç kaynağı İlk iletişim Başlatabilir Başlatamaz Başlatamaz Maksimum Mesafe >100 metre UWB :10 metre UHF, SHF : 3 metre LF, HF :0,2metre >100 metre Maliyet Yüksek Düşük Orta Örnek Uygulama Büyük eşya izleme, Canlı hayvan izleme Temassız kimlik kartları
Elektronik geçiş, Palet izleme Azerbaycan'da RFID Kullanım Alanları Günümüzde birçok alanda bu teknolojinin uygulanması hayatımızı kolaylaştırmakta ve düşen maliyetler sayesinde de geçmişe nazaran kullanımı daha da çok yaygınlaşmaktadır. Havalimanı Bagaj Takibi: Doğru bagajın doğru uçağa yönlendirilmesi. Stok Sayımı: Her ürüne etiketler yapıştırılır. Depo rafları belli mesafelerde okuyucularla donatılır. Bu okuyucular sisteme entegre olarak çalışan ara katman yazılım ile yönetilir. Akilli Araç Takibi: Elektronik plaka ile araçların takibi. Üretim: Hammaddenin stoka girişinden hazır ürün olarak çıkışına kadar bütün süreçlerin takip edilmesi. Hayvanların Takibi: Nesli tükenmekte olan hayvanların korunması, evcil hayvanların kaybolmaması, çiftlik hayvanlarının takip ve analizi vs. amaçlar için kullanımı Otopark Yönetimi:Alışveriş merkezlerinin, işyeri veya konutların otoparklarına araç girişinin denetlenmesi yönetilmesi Personel Takibi: Personellerin işe giriş çıkış zamanlarının takibi ve raporlanması Fabrikalarda Ürün Kalite Kontrol Süreçlerinin Takibi Envanter Sayımı Güvenli Geçiş Uygulamaları
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
412 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan MÜRƏKKƏB VEB SERVİSLƏRƏ MOBİL DAXİLOLMANIN PERFORMANSININ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ
Ləman SƏFƏROVA Qafqaz Universiteti seferovaleman@gmail.com AZƏRBAYCAN
Veb servislərin başlıca dizayn məqsədlərindən biri şirkətlərə və mütəxəssislərə, öz servislərini İnternet üzərindən, asan yolla digər şirkətlərlə paylaşmaq imkanı yaratmaqdır. Veb servislər İnternet üzərindən servislər hazırlamaq və istifadə etməyin asan yoludur. Daha yüksək səviyyəli tətbiqlərin yaradılması daha mürəkkəb veb servislərin qurulmasını tələb edir. Lakin, mövcud mobil cihazların əksəriyyəti XML veb servislərini dəstəkləmir. Buna görə də, alternativ daxilolma formasını təchiz etmək lazım gəlir. Beləliklə, veb servislərlə mobil cihazlar ara- sında interfeys rolunu oynamaq üçün aralıq modul olaraq, əsasən geytveylər istifadə olunurdu. Bu cür modulun çatışmayan cəhətləri ondan ibarətdir ki, bu modul yalnız asinxron kommunikasiyanı dəstək- ləyir və eyni zamanda, performans üzərində müəyyən əks təsirləri ola bilər. Bu məqalədə, geytvey ssena- risi nəzərə alınmaqla, veb servislərə mobil daxilolmanın performans qiymətləndirməsi məsələ-sinə baxı- lacaq. Təklif ediləcək model, geytveylərdəki mesaj emalı strategiyalarını və veb servislərin mürəkkəblik dərəcələrini nəzərə alır. Sorğu prosesinin performansını qiymətləndirmək üçün Markov zəncirindən isti- fadə ediləcək. Mobil cihazlar təkcə sadə tapşırıqları icra etmək üçün deyil, eyni zamanda İnternetə daxil olmaq və digər mövcud servislərin faydalarından yararlanmaq üçün də çox istifadə olunur. Adətən, əksər mobil şəbəkələr, informasiyanın mobil telefona daxil olmasına imkan verən servislər təklif edirlər. Beləliklə, mobil computing kontekstində veb servislər, servis sahələrinə daxil ola və çıxa bilən və eyni zamanda lazım olduqda veb servisləri çağıra bilən cihazlar kimi başa düşülür. Bu məqalədə,geytveylerdən istifadə edən dolayı access arxitekturasına baxılır. Bəhs ediləcək arxitekturada, simsiz mühit (şəkil 1-dən göründüyü kimi) xanalar çoxluğundan təşkil olunmuşdur. Hər bir xana simsiz şəbəkə ilə örtülmüş coğrafi əraziyə uyğun gəlir və hər bir xanada müvafiq ərazidəki istifadəçilərin sorğularını idarə etmək məqsədi daşıyan geytveylər çoxluğu var.
Bu modeldə, qeyd edilən arxitektura ilə əlaqəli riyazi bir model təqdim edilir. Fərz edilir ki, K sayda, ixtiyari topologiyalı xanalar var,hər bir xana eyni m kanallıq tutuma malikdir və N sayda veb server var. Hər bir i xanasında sorğuların daxil olması, intensivliyi ilə Puasson prosesi ilə baş verir: 1 ≤ i ≤ K. Hər bir i xanasında xidmət vaxtının paylanması μ intensivliyi ilə, eksponensial paylanma ilə baş verdiyi fərz edilir.Veb serverlərin növbələrində, növbəyə durma prinsipinin FCFS (First Come First Served) olduğu hesab edilir. Əgər i xanasına sorğu göndərən istifadəçi öz mövqeyini dəyiş- məyibsə, bu zaman onun sorğusu ,1 ≤ j ≤ N, ehtimalı ilə, j növbəsindəki müvafiq veb serverə göndərilir. Əks halda isə, sorğu , 1 ≤ k ≤ K, ehtimalı ilə istifadəçinin qoşulmuş olduğu k xanasına
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
413 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan yönləndirilir. Hər bir i veb serverində xidmət vaxtının paylanmasının μ intensivliyi ilə eksponensial paylanma ilə baş verdiyi fərz edilir. Sorğu veb serverin i növbəsinə yerləşdikdə,1 ≤ ≤ ,ona aşağıdakı kimi xidmət göstərilir: i növbəli veb serverdə servis sona çatdıqda,əgər cari sorğu başqa bir veb server tərəfindən yerinə yetirilməlidirsə, o zaman sorğu ehtimalı ilə j növbəsinə yönləndirilir, əks halda isə, ehtimalı ilə kənara yönləndirilir.
Sonda isə məqalədə bəzi performans ölçülərinin ədədi nəticələri göstərilir. Şəkil 3-də sorğuların daxil olma intensivliyinin dəyişməsindən asılı olaraq, cavab vaxtının qrafiki qurulub. Bu qrafikdə 2 hal nəzərə alınmışdır. Bir halda hesab edilir ki, 2 xana var və hər xana 5 kanaldan ibarətdir. Digər halda isə hər xana 20 kanaldan təşkil olunmuşdur. Bu qrafik modelin gözlədiyi nəticələri verir,belə ki, m=5 halındakı cavab vaxtı m=20 halındakı cavab vaxtından böyükdür.
Beləliklə, qrafikdən görünür ki, artdıqda cavab vaxtı da artır və təbii olaraq, hər bir xanadakı kanalların sayı azaldıqda cavab vaxtı da azalır. Bu məqalədə geytvey ssenarisi nəzərə alınmaqla, mürəkkəb veb servislərə mobil daxilolma üzə- rində qurulmuş arxitekturanı qiymətləndirmək üçün Markov zəncirinə əsaslanan model təklif edildi. Təklif edilən model, geytveylərin mesaj emalı strategiyalarını və veb servislərin mürəkkəblik dərəcə- lərini nəzərə alır.Bu model Jackson yanaşmasını icra edir. Belə ki, model nəticə yönümlü həllə ma- likdir, ona görə də asanlıqla həll oluna bilir və bir neçə performans ölçülərini buradan çıxarmaq olur.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
414 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan USE OF THE MULTIMEDIA IN THE TEACHING OF ENGLISH IN NON-LANGUAGE UNIVERSITIES Turan AKHUNDOVA Azerbaijan State Academy of Physical Education and Sport turan- huseynova@mail.ru AZERBAIJAN
With the rapid development of science and technology in Azerbaijan, the emerging and developing of multimedia technology and its application to teaching, featuring audio, visual, animation effects comes into full play in English class teaching in non-language universities. Multimedia technology plays a positive role in promoting activities and initiatives of students and teaching effectively of English in which they communicate. It is important for language teachers to be aware of multimedia technology to be available in any given situation. Although nothing can fully replace an experienced teacher, technology has done much to assist English teachers in their efforts in the classroom. The teaching principle should be to appreciate new technologies but never let machines take over the role of the teacher. Multimedia includes a combination of text, audio, still images, animation, video, or interactivity content forms. It is usually recorded and played, displayed or accessed by information content processing devices, such as computerized and electronic devices, but can also be part of a live performance. Multimedia devices are electronic media devices used to store and experience multimedia content. Students learn best by seeing the value and importance of the information presented in the classroom. In order to achieve the ultimate goal of student learning it is important to use a combination of teaching methods and to make the classroom environment as stimulating and interactive as possible. Multimedia can provide a large amount of instructional information to the students for the purpose of English learning in non-language universities and accelerate the process of information searching. With the information from the internet, multimedia is popular with the teacher who needs to update the teaching materials. This is not to say that multimedia is the substitute for teachers. Teachers are always the facilitator of the whole class, whether in the multimedia classroom or in the traditional classroom. A quality teacher would do more than press the button on the multimedia computer technology. They would apply teaching methodologies accumulated from the many years of teaching experience from language teachers and experts while adding the use of multimedia in the teaching of English to students in non-language universities. The quality teacher would know how to convey the information in an appropriate way and how to arouse students’ interest. Therefore, proper combination of multimedia and teaching methodology is appropriate to attract students’ attention towards English language learning in non-language universities. In multimedia environment, students will become more active and autonomous. They will be engaged in the language learning effectively via the attractive pictures, animation or sound. This environment increases the effectiveness of language learning and teaching in non-language university. Diversity Multimedia is the combination of sound, text, computer data, animation video, etc. So teachers have multiple conveying and displaying means to present the teaching material to arouse students’ interest, which would make the whole class more effective. For example, teachers can make use of visual images relative to the boring topic to arouse students’ interest. Naturally, students can get different kinds of information using computer. Computers can display the written text and use sounds, pictures, and video simultaneously to convey the input in different ways, which assists students to understand the information more easily. Through simulation and other techniques, computer can present abstract things in a concrete way. Besides, computers also have access to various types of aids, such as dictionaries, pictures, graphs, and voice . In traditional English classrooms, teachers have to spend time on writing the vital language points and important information on the chalkboard. In the multimedia classrooms, the teacher can use the button and keyboard in teaching English in non- language university environment to show significant content in a few seconds as long as he or she is familiar with the operation of the multimedia. With the courseware teachers do not need to write the IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
415 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan same language points several times for the different classes, which will not only save a lot of time in the class, but also release teachers from heavy labor. When we need some related information, we can easily find it from the large amount of information stored on the internet. With a wealth of updated information from the internet, multimedia is popular with the teacher who need to update the teaching materials. On the other hand, responding to the learner’s requirements, the study content and the study process given by the system are in accordance with the learner’s study level. information to the students for the purpose of English learning and accelerate the process of information searching in non-language university.
MOBILE CLOUD COMPUTING Narmin SULTANOVA Qafqaz University nsultanova@std.qu.edu.az AZERBAIJAN
Efficient use of Mobile Cloud Computing (MCC), limited with resources mobile devices are not enabled to support rich media applications. The interest growing day by day to the new technology -mobile cloud computing is. Cloud computing makes it eventual to allow infrastructure, platform, and software as services for users from any computer with an Internet connection. Mobile cloud computing then dilates such services to mobile devices. Some key challenges need to be solved to complete harvest the high potential of mobile cloud computing. As the battery life of mobile device is quite limited, how to save energy is of great importance. Integral from wireless communications, mobile cloud computing is characterized by limited bandwidth and large network latency. The network connection with interruptions may also cause big problems for many cloud based applications. In oscillation conditions wireless networks and longer response time, how to ensure acceptable user experience is quite challenging. The open air interfaces make mobile cloud computing more receptive to malicious attacks, and the distributed storage in the cloud may also result in privacy issues.Next,online gaming or video streaming usually take an continuous period of time and send a large amount of data, which may easily consume a user’s data budget. The relatively high network costs may prevent using mobile cloud computing. Mobile computing - combination of the enabling technologies, network infrastructures, software applications and electronic devices that provide access to the Internet at any time and any place Mobile computing directly benefits from the advances of wireless communication technologies. The enabling technologies include Wireless Local Area Network (WLAN) technologies, cellular technologies. With the development of these technologies and the deployment of network infrastructures, mobile device is enabled to connect to the Internet and run all kinds of software. Characteristic applications include mobile browser, mobile online gaming, positioning, and location-based services, etc. In spite of this, mobile computing has several limitation: Low Computational Capacity Intermittency of Network Connection Low Bandwidth Limited Power Security and Privacy Issue Cloud Computing- is the process of provisioning and consumption of computational resources in the Internet. The service model of cloud computing divided into three categories: 1. Infrastructure as a Service (IaaS) 2. Platform as a Service (PaaS)
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
416 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 3. Software as a Service (SaaS) Key features of cloud computing include the following. Super Powerful Computing Agility and Instant Elasticity Scalability Virtualization Low Cost By integrating mobile computing and cloud computing, mobile cloud computing inherits the advantages of both technologies. In this way, mobility is well supported while the capability of mobile devices is greatly enhanced by the cloud. This technique is often termed as “offloading.” A brief summary of the advantages of mobile cloud computing is given as follows. The computational burden on mobile devices is reduced, since the complicated data processing and massive data storage can be perform in the cloud. The battery life of mobile devices can be extended, since computing-intensive applications can be migrated to and carried out by the cloud. The reliability of mobile applications is reinforced. Since data is stored on multiple servers in the cloud, even if some data are lost in the mobile device, there are still backup copies in the cloud. Furthermore, when the battery of mobile device dies, the application can still be running without interruption in the cloud. Although highly promising, mobile cloud computing for multimedia applications is still in its infancy. There are many unsolved problems need to be investigated to fully harvest its potential. Previous works on energy saving mainly care about the energy consumption on the client side (i.e., mobile device). However, for the sake of green communication, joint optimization by considering the energy consumption on both the cloud and client side should be investigated. Existing works rarely discuss High Definition (HD) video streaming under bandwidth constrained wireless networks while taking costs and energy into account, while it is expected that the demands for HD videos will also increase quickly in the near future. As mainly consider new requests, the problem of how to adapt the scheduled session to the dynamic changes of wireless network, in order to maximize the QoE, remains an interesting problem. With more and more video applications being developed, security issues regarding particular scenarios, such as video conferencing, should be investigated. Routing is also an important topic in mobile cloud computing, e.g., how to find a suitable server in the cloud and how to access the server via a multi-hop wireless access network.
PROQRAMLA TƏMİNATI İLƏ İDARƏ OLUNAN ŞƏBƏKƏ KONSEPSİYASI Sevinc ƏLİYEVA Bakı Dövlət Universiteti s@aliyeva.info AZƏRBAYCAN
Hər hansı bir şəbəkəni layihələndirilməsi zamanı əsas məqsəd TCP/IP protokolu çərçivəsində kompüter şəbəkəsinin məhsuldarlığının artırılmasıdır. İP şəbəkələrinın hər bir qovşağında böyük verilənlər paketinin emalı baş verir. Bu da öz növbəsində gözəçarpan gecikmələrə səbəb olur. Bu səbəbdən Stenferd və Berkli universitetlərinin tədqiqatçıları paketlərin idarəetmə və ötürülmə səviyyələrinin ayrılması məsələsini araşdırmağa başladılar. Onlar tərəfindən təklif olunmuş SDN, yəni proqram təminatı ilə idarə olunan şəbəkə konsepsiyası OpenFlow texnologiyasından istifadə etməklə şəbəkənin idarəetməsinə bir çox tətbiqi proqramı qoşur. SDN konsepsiyasının əsas xüsusiyyəti odur ki, informasiya axını tranzit sahələr vasitəsilə bir çox yolla paralel şəkildə ötürülür. SDN texnologi-
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
417 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan yaların tətbiqi aparat təminatı və hər bir cihazın konfiqurasiyası ilə əlaqəli yaranan problemləri həll edir. SDN idarəetmə panelindən verilənlərin ötürülməsi panelini ayırır, şəbəkənin idarəetməsini və proqramlaşdırılmasını mərkəzləşdirir və bununla da şəbəkə arxitekturasının dəyişir. SDN konsepsiyasında şəbəkə resurslarında daha effektiv istifadə etmək üçün şəbəkənin virtual- laşdırılmasına ehtiyac duyulur. Virtuallaşdırma dedikdə şəbəkə trafikinin ayrılması, yəni bir neçə müxtəlif xüsusiyyətli məlumat paketi çoxluğunu bir məntiqi şəbəkədə qruplaşdırmaq və nəticədə şəbəkəni hissələrə ayırmaq nəzərdə tutulur. Qeyd edək ki, hər bir hissə öz ünvanı, marşrut alqoritmləri, QoS və s. istifadə edəcəkdir. Şəbəkənin virtuallaşdırılması şəbəkə resurslarının effektiv paylanmasına və onlara düşən yükün tənzimlənməsinə, eyni fiziki şəbəkə daxilində fərqli istifadəçi və proqram vasi- tələrinin bir-birindən ayrılmasına, şəbəkənin ayrılmış hissələrində administratorun fərqli marşrutiza- siya və idarəetmə qaydalarının qoyulmasına, şəbəkədə fiziki şəbəkə infrastrukturundan istifadə etmək- lə sınaqlar edilməsinə, hər bir ayrılmış hissədə ancaq oradakı proqram təminatına uyğun xidmətlərin istifadə edilməsinə imkan yaradır. Bütün şəbəkələrdə olduğu kimi SDN təminatlı şəbəkələrdə OSİ-nin L4-L7 şəbəkə xidməti səviy- yələrinin olması labüddür. Bu xidmətlərin olması şəbəkənin məhsuldarlığını və əlçatanlığını, resursla- rın rasional istifadə olunmasını və təhlükəsiziliyin təmin olunmasını təmin edir. SDN konsepsiyası nəinki tədqiqatçılar tərəfindən, hətta şəbəkə cihazlarını istehsal edən aparıcı şirkətlər tərəfindən də maraqla qarşılanır. 2011-ci ildə Google, Deutsche Telekom, Facebook, Microsoft, Verizon və Yahoo kimi beynəlxalq şirkətlərin də olduğu ONF (Open Networking Foundation) konsorsiumumda SDN-nin təsisçiləri sırasına Brocade, Citrix, Oracle, Dell, Ericsson, HP, IBM, Marvell, NEC şirkətləri də qoşuldu. Hal-hazırda SDN əsasən nəzəriyyə olaraq qalır. Əlbəttə şəbəkəni avtomatlaşdırılmış şəkildə idarə edə biləcək SDN proqram təminatları çox maraq doğurur. Lakin əsas problem SDN-nin ənənəvi şəbəkəyə inteqrasiyasıdır. Rusiyada, Amerikada SDN ilə bağlı tədqiqatlar və universitetlərdən ibarət konsorsiumlar yaradılmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki artıq dünyada ən sürətli SDN idarəedici qurğu-kontrolleri düzəldilmişdir və İntel şirkəti ondan istifadə edir. SDN vasitəsilə şəbəkə trafikinin həcminin çoxaldılması şəbəkənin daha da genişlənməsinə və bahalı olmayan mikrosxemlərin yaradılması şəbəkənin ucuzlaşmasına gətirib çıxara bilər. SDN qurğularını və konsepsiyasını indidən araşdırmaqla və qurmaqla şirkətlər gələcəkdə perspektivli olacaqlarını bil- dikləri üçün onlar bu səpgidə araşdırmalara geniş yer verirlər. Hal-hazırda SDN tədqiqatçılarının qarşısında aşağıdakı məsələlər durur: Stenford, Berkli, Geni universitetlərinin təklif etdiyi Open Flow həllinin xarakterisitkalarını öyrənmək və təcrübi təsdiq etmək Proqram təminatlı şəbəkələr üçün riyazi modellərin yaradılması və üsulların əsaslandırılması Proqram təminatlı şəbəkələrdə tətbiqi proqramların yaradılması və işləməsi üçün alətlərin yaradılması Proqram təminatlı şəbəkələri idarə etmək üçün açıq kodlu şəbəkə əməliyyat sisteminin prototipinin yaradılması SDN şəbəkələrin virtuallaşdırılması və hissələrə ayrılması üçün, şəbəkənin mərkəzi prosessorunun yüklənməsini hesablayan və idarə edən proqram vasitələrinin yaradılması Ənənvi arxitekturalı şəbəkəlrə SDN-nin inteqrasiyasının təmin etmək üçün üsulların və vasitələrin yaradılması SDN şəbəkələrdə təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün üsul və vasitələrin yaradılması
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
418 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan ANALYSIS OF E-GOVERNMENT OF AZERBAIJAN BY DESIGN-REALITY GAP MODEL Elgun VALİYEV The Ministry of Communications and High Technologies of the Republic of Azerbaijan e.veliyev@mincom.gov.az AZERBAİJAN
for-Development Projects Fail: How Can Risks be Reduced?” book in 2003 and had experienced on real case events of developing countries. This was the “eGovernment for Development Information Exchange” project which coordinated by the University of Manchester. The project was funded by Commonwealth Telecommunications Organisation on the basis of “Building Digital Opportunities” programme of the UK Department for International Development. Analysis of more than 40 e- government initiations investigated and conducted with surveys in America, Europe, Asia, Africa and Caribbean regions between 2000-2002 years by Design-Reality Gap Model. Estimation was carried out in seven dimensions. There are three extensions in this model on e-government projects: total failure, partial failure and success. The main goal is clarify gaps on seven dimensions of e-government and preparation of suggestions package for gap reduction from perspective point of view.
Prof. Richard Heeks presents that interval between “where we are now” and “where the e- government project wants to get us” is the amount of change in the Design-Reality Gap Model. Therefore the difference between reality and design obliges the progressive implementation of e- government projects and requirements to be considered for the shareholders. One of the reasons for these failures in countries is due to the high price requirement for e-government infrastructure in low- income level countries or lack of funds spent in e-government by varied income level countries. Country’s e-government measured on each dimension from 0 to 5 and 5 to 10 points. Survey questions for each dimensions are made jointly with rating numbers. Every points of dimensions are recorded, summed up and e-government of a country evaluated based on rating scale.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
419 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Table 1. Rating Scale on Total Failure, Partial Failure and Success Overall Rating Likely Outcome 57-70
Your e-government project will almost certainly fail unless action is taken to close design-reality gaps. 43-56 Your e-government project may well fail unless action is taken to close design- reality gaps. 29-42
Your e-government might fail totally, or might well be a partial failure unless action is taken to close design-reality gaps. 15-28 Your e-government project might be a partial failure unless action is taken to close design-reality gaps. 0-14
Your e-government project may well succeed. Assessments carried out by the single project manager or key e-government stakeholders in the Design-Reality Gap Model with the recommendations. Project manager or project stakeholders rate each dimensions in a facilitated workshop, collected points calculated on seven dimensions, overall gap rating on e-government witnessed at the final result and proposals given to eliminate gaps.
Analysis of e-government of Azerbaijan based on research survey conducted by Design-Reality Gap Model in 2016. Five government officials participated in this survey as key project stakeholders. Government representatives who took part in this survey were selected on project manager, advisers, supplier, operator and other stakeholder category. Project manager and advisers were from the Ministry of Communications and High Technologies of the Republic of Azerbaijan, supplier and operator was from the Data Processing Center and other stakeholder was from the State Agency for Public Service and Social Innovations under the President of the of the Republic of Azerbaijan. Each of the representatives participated in this research answered survey questions and success rating has been identified in 29-42 scale as partial failure. Dimensions Yüklə 22,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|