“CΩmiyyΩt mΩdΩniyyΩti müdafiΩ edΩrsΩ

Ԥsas   xarici    sԥfԥrlԥr 

169.

Elm tarixi 

üzrԥ Beynԥlxalq 

simpozium 

Türkiyԥ (østanbul) 

 

1991 

 

170.

171.

Mԥrkԥzi 

Amerika 

ölkԥlԥrinin QHT-

lԥri ilԥ mԥdԥni 

ԥmԥkdaúlÕ÷Õn 

qurulmasÕ üçün 

Kosta- Rikaya 

sԥfԥr 

Kosta-Rika (San-

Xose) 

 

Avqust,1991 

172.

Mԥdԥniyyԥt 

siyasԥti üzrԥ 

Beynԥlxalq 

konfrans 

Norveç (Bergen) 

1999 

 

173.

Millenium 

üzrԥ qeyri-

hökumԥt 

tԥúkilatlarÕnÕn 

Beynԥlxalq 

konfransÕ 

ABù (Nyu-York, 

BMT) 

 

Oktyabr, 2000 

 

289 

 

 

 

 

 

 

 

174.

Qeyri-

hökumԥt 

tԥúkilatlarÕnÕn 

Mԥdԥniyyԥtlԥrin 

dialoqu vԥ 

sivilizasiyalarÕn 

harmoniyasÕna 

hԥsr olunmuú 

beynԥlxalq 

konfranslarÕ 

Rusiya 

(Moskva), ABù 

(Vaúinqton), Tayland 

(Banqkokk), 

MacarÕstan 

(Budapeút), Cԥnubi 

Koreya (Seul) 

 

2001-2004 

175.

Azԥrbaycan 

mԥdԥniyyԥtinin 

tarixi üzrԥ 

Beynԥlxalq 

kollokvium 

Fransa (Paris, 

øNALCO) 

 

2004 

176.

Azԥrbaycan 

RespublikasÕnÕn 

inkiúafÕ üzrԥ 

Beynԥlxalq 

konfrans 

øran (Tehran 

Universiteti) 

Sentyabr, 2011 

177.

Beynԥlxalq 

Lixaçov elmi 

oxumalarÕ 

Rusiya (Sankt-

Peterburq) 

2011-2015 

290 

Dünya Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin layihԥsindԥn çÕxarÕú 

1995-ci il 

Universitetin yaradÕlmasÕnÕn aktuallÕ÷Õ vΩ konsepsiyasÕ 

Yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥt - ictimai tԥrԥqqinin kompleks sosial gücü vԥ 

mahiyyԥti, dünyanÕn mütԥrԥqqi xalqlarÕ vԥ dövlԥtlԥrinin yaradÕlmasÕ vasitԥsi 

vԥ inkiúaf mԥqsԥdidir. Bu - bԥúԥriyyԥtin sosial fԥallÕ÷ÕnÕn artmasÕ, hԥyat ri-

fahÕ vԥ keyfiyyԥti, demokratik yenilԥúmԥ, Qԥrb vԥ ùԥrq sivilizasiyalarÕnda 

humanist ԥnԥnԥlԥrin zԥnginlԥúmԥsi vԥ hԥyat tԥrzinin tԥkmillԥúdirilmԥsi üçün 

yeni imkanlarÕn universal mԥnbԥyidir.  

XXI ԥsrin humanist sivilizasiyasÕnÕn formalaúmasÕ úԥraitindԥ, dünya 

xalqlarÕnÕn demokratiya, azadlÕq vԥ mԥdԥni plüralizm ԥsasÕnda mԥdԥni 

ԥmԥkdaúlÕq üçün daha artÕq sԥy göstԥrdiyi bir zamanda, dünya mԥdԥniyyԥti 

vԥ sivilizasiyasÕnÕn inkiúaf tarixi, nԥzԥriyyԥsi vԥ praktikasÕnÕn öyrԥnilmԥsi 

xüsusi ԥhԥmiyyԥt kԥsb edir. KulturologiyanÕn ԥsaslarÕnÕ bilmԥk ԥtraf mühit 

haqqÕnda insanlarÕn tԥsԥvvürlԥrini müqayisԥ edilmԥz dԥrԥcԥdԥ geniúlԥndirir, 

tԥfԥkkür tԥrzi vԥ davranÕúÕ müԥyyԥn edԥn dԥyԥr oriyentasiyalarÕnÕn düzgün 

formalaúmasÕna yardÕm edir, obyektiv hԥyat fԥaliyyԥti qanunlarÕ vԥ Homo 

sapiens  növünün yaranmasÕndan bizim günlԥrԥdԥk insanÕn inkiúafÕnÕn dԥrk 

edilmԥsi ilԥ yaraqlandÕrÕr. Bu biliklԥrin nԥticԥlԥri ruhi vԥ maddi istehsalÕn, 

idarԥetmԥ vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥr mԥdԥniyyԥtinin, hԥmçinin müxtԥlif 

millԥtlԥr vԥ mԥdԥniyyԥtlԥrin qarúÕlÕqlÕ anlaúmasÕ, psixoloji uy÷unlu÷unun 

artmasÕnÕ tԥmin edԥn mԥdԥni universallar, etalonlar, ideallar vԥ dԥyԥrlԥrin 

yeni üsullarÕnÕn ԥldԥ edilmԥsinԥ imkan yaradÕr. Bu vԥzifԥnin praktik hԥyata 

keçirilmԥsi zamanÕn ça÷ÕrÕúlarÕna uy÷un olaraq milli mԥdԥniyyԥtlԥrin mo-

dernlԥúmԥsi, onlarÕn düzgün harmonizasiyasÕna, hԥmçinin sԥmԥrԥli beynԥl-

xalq ԥmԥkdaúlÕq, müasir dövrün bir çox iqtisadi, siyasi vԥ beynԥlxalq prob-

lemlԥrinin effektiv hԥlli üçün yeni imkanlar açÕr. 

Universitetin baza ideyalarÕ – muxtariyyԥt, tԥhsil, tԥdqiqat vԥ maarifin 

vԥhdԥti, demokratiya vԥ vԥtԥndaú cԥmiyyԥti mԥdԥniyyԥti, ictimai hԥyata fԥal 

surԥtdԥ daxil olma, ruhi vԥ maddi istehsalÕn ԥsasÕ kimi, bilik vԥ savadlÕlÕq 

keyfiyyԥtlԥrinin etik ԥsaslandÕrÕlmasÕ, hԥyat rifahÕ vԥ keyfiyyԥtinin yüksԥl-

dilmԥsi. 

   Universitetin mΩqsΩdi vΩ vΩzifΩlΩri 

Universitetin ԥsas mԥqsԥdi – Azԥrbaycan RespublikasÕ, xarici ölkԥlԥr 

vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarÕn inkiúaf tԥlԥbatlarÕnÕ tԥmin etmԥk üçün, beynԥl-

291 

xalq tԥlԥblԥr sԥviyyԥsindԥ universal kulturoloji bilikli, peúԥkar vԥrdiúli vԥ 

dünyagörüúlü yüksԥk ixtisaslÕ ekspertlԥrin hazÕrlÕ÷Õ, tԥrbiyԥsi vԥ yenidԥn ha-

zÕrlÕ÷ÕdÕr.    

Universitet yüksԥk intellektual vԥ mԥnԥvi dԥyԥrlԥrin istehsalÕ, isti-

fadԥsi vԥ ötürülmԥsini, mԥdԥniyyԥtlԥrin harmonizasiyasÕ vԥ birlԥúmԥsinԥ 

yardÕm, tԥlԥbԥlԥrin tԥlim prosesindԥ hԥm milli, hԥm dԥ ümumbԥúԥri mԥ-

dԥni dԥyԥrlԥr ԥsasÕnda tԥrbiyԥ olunmuú úԥxsiyyԥtlԥr “istehsal” edԥn dün-

yanÕn aparÕcÕ universitetlԥri ilԥ dialoqlara vԥ ԥlaqԥlԥrԥ nail olma÷Õ plan-

laúdÕrÕr. O:  

•

Tarixi zamanÕn tԥlԥbatlarÕ vԥ ça÷ÕrÕúlarÕna uy÷un olaraq, döv-

lԥt sisteminin idarԥetmԥ vԥ istehsal strukturunun, insanlarÕn hԥyat fԥaliy-

yԥti texnologiyalarÕ vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥr infrastrukturlarÕnÕn 

modernlԥúdirilmԥsinԥ;  

•

Mԥdԥniyyԥtlԥrin vԥ sivilizasiyalarÕn münaqiúԥsinin qarúÕsÕnÕn 

alÕnmasÕ vԥ aradan qaldÕrÕlmasÕna; 

•

Beynԥlxalq sosial-mԥdԥni ԥmԥkdaúlÕ÷Õn inkiúafÕna; 

•

Zaman vԥ mԥkan daxilindԥ insanÕn inkiúafÕnÕn proqnozlaúdÕ-

rÕlmasÕna -  

qabil ekspert-kulturoloqlarÕn hazÕrlÕ÷ÕnÕ hԥyata keçirmԥk iqtidarÕn-

dadÕr.  

Universitetin ԥsas vԥzifԥlԥri: 

λ

dünya elmi, tԥhsili vԥ mԥdԥniyyԥtinin nailiyyԥtlԥri ԥsasÕn-

da müasir mütԥxԥssislԥrin hazÕrlanmasÕ; 

λ

dünyanÕn demokratik ölkԥlԥrinin mԥdԥni dԥyԥrlԥr sistemi 

vԥ inkiúaf tԥcrübԥsinin yaradÕcÕ istifadԥsi ԥsasÕnda milli 

mԥdԥniyyԥtin modernlԥúmԥsinԥ yardÕm etmԥ;   

λ

demokratik ölkԥlԥrin nailiyyԥtlԥri vԥ beynԥlxalq nor-

malara uy÷un olaraq, intellektual, etik, hüquq, siyasi, idarԥetmԥ, 

iqtisadi, tibbi vԥ ekoloji mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕna yardÕm; 

λ

davamlÕ sosial-mԥdԥni inkiúafa, yoxsullu÷un vԥ rüú-

vԥtxorlu÷un aradan qaldÕrÕlmasÕna, sԥnaye vԥ informasiya cԥmiy-

yԥtinԥ keçidԥ nail olunmasÕ;   

λ

sülh mԥdԥniyyԥtinin qurulmasÕ vԥ sivilizasiyalarÕn di-

aloqunun inkiúafÕ, münaqiúԥlԥrin hԥlli vԥ terrorçulu÷un qarúÕsÕnÕn 

alÕnmasÕ;  

292 

λ

vԥtԥndaú cԥmiyyԥti mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕ; 

λ

milli, regional vԥ qlobal sosial-mԥdԥni inkiúafÕn mü-

hüm proqramlarÕ üzrԥ kulturoloji ekspertizalarÕn hԥyata keçiril-

mԥsi; 

λ

milli vԥ beynԥlxalq xarakterli düzgün siyasi, sosial, 

etik-hüquqi vԥ iqtisadi qԥrarlarÕn elmi tԥminatÕ mԥqsԥdilԥ kultu-

roloji tԥdqiqatlarÕn aparÕlmasÕ; 

λ

dövlԥtin davamlÕ vԥ tԥhlükԥsiz inkiúaf maraqlarÕna ca-

vab verԥn effektiv tԥhsil vԥ sԥhiyyԥnin inkiúafÕna yardÕm;  

λ

anadangԥlmԥ qabiliyyԥtlԥrinԥ uy÷un olaraq, professio-

nal tԥlimi üçün istedadlÕ uúaqlarÕn kulturoloji hazÕrlÕ÷Õ vԥ selektiv 

seçimi.   

λ

xalqÕn ümumi mԥdԥni sԥviyyԥsinin artmasÕna yardÕm 

edԥn müasir sivilizasiyanÕn nailiyyԥtlԥri vԥ tendensiyalarÕna uy-

÷unluqda kulturoloji maarifçiliyin inkiúafÕ. 

 

 Universitet özünün mΩqsΩdlΩri vΩ vΩzifΩlΩrinin reallaúdÕrÕlmasÕ üçün:  

¾

Azԥrbaycan RespublikasÕ vԥ demokratiya yolunu tut-

muú digԥr ölkԥlԥrin inkiúaf maraqlarÕnda demokratik ölkԥlԥrin  

proqressiv inkiúaf tԥcrübԥsinin mԥqsԥdyönlü sistemli öyrԥnilmԥsi 

vԥ yaradÕcÕ istifadԥsi;  

¾

müxtԥlif ölkԥlԥrin vԥ  xalqlarÕn mԥdԥni irsinin öyrԥnil-

mԥsi vԥ mԥdԥniyyԥtlԥrin qarúÕlÕqlÕ zԥnginlԥúmԥsi vԥ harmonizasi-

yasÕna, beynԥlxalq qarúÕlÕqlÕ anlaúma vԥ mԥdԥni-iqtisadi ԥmԥk-

daúlÕ÷a yardÕm edԥn mԥdԥniyyԥtlԥrin yayÕlmasÕ;  

¾

XXI ԥsrin humanist sivilizasiyasÕnÕn formalaúmasÕ tԥ-

lԥbatlarÕna cavab verԥn, ümumbԥúԥri dԥyԥrlԥr vԥ maraqlara yö-

nԥldilmiú mԥdԥni universallar, etalonlar vԥ inkiúaf modellԥrinin 

iúlԥnib hazÕrlanmasÕ; 

¾

ønsanlarÕn ümumi mԥdԥni sԥviyyԥsinin fԥal surԥtdԥ 

yüksԥldilmԥsinԥ yönԥldilmiú maarifçilik fԥaliyyԥti, elitar vԥ küt-

lԥvi mԥdԥniyyԥt arasÕndakÕ uy÷unsuzlu÷un aradan qaldÕrÕlmasÕ, 

intellektual, etik, hüquq vԥ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥtinin inkiúaf pri-

oritetlԥri ԥsasÕnda Azԥrbaycan cԥmiyyԥtinin modernlԥúmԥsinԥ 

yardÕm edԥn elmi dünyagörüúün yetiúdirilmԥsi.  

  Avropa universitetlΩrinin fΩaliyyΩt tΩcrübΩsini nΩzΩrΩ alaraq, 

Dünya MΩdΩniyyΩti BeynΩlxalq Universiteti nΩzΩrdΩ tutur: 

293 

λ

humanitar vԥ ictimai elmlԥr sahԥsindԥ novator iúlԥmԥ-

lԥr üçün müsabiqԥlԥrin tԥúkil edilmԥsi; 

λ

müxtԥlif  ölkԥlԥr vԥ xalqlarÕn nümayԥndԥlԥrinin birgԥ 

hԥyatÕ, tԥlimi vԥ yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinin tԥúkil edilmԥsi;  

λ

aspiranturada tԥhsil zamanÕ aspirantlarÕn dԥrs vermԥsi; 

λ

Qԥrbin vԥ ùԥrqin aparÕcÕ ali mԥktԥblԥrinԥ tԥcrübԥ 

keçmԥsinin tԥúkil edilmԥsi; 

λ

birbaúa müqavilԥlԥr ԥsasÕnda ayrÕ-ayrÕ tԥlԥbԥlԥrin xari-

ci ali mԥktԥblԥrdԥ bilavasitԥ tԥhsil almasÕ; 

λ

Alimlik dԥrԥcԥlԥrinin vԥ beynԥlxalq tԥlԥblԥrԥ cavab 

verԥn mütԥxԥssislԥrin hazÕrlanmasÕ effektivliyinin yüksԥldil-

mԥsinin digԥr formalarÕnÕn dünyanÕn aparÕcÕ ali mԥktԥblԥri ilԥ 

birlikdԥ verilmԥsi. 

TΩlimin metodoloji ΩsasÕ: 

 Tԥlimin metodoloji ԥsasÕ – insanÕn vԥ bԥúԥriyyԥtin yaradÕcÕ hԥyat fԥa-

liyyԥti haqqÕnda elm – kulturologiyadÕr. Tarixilik prinsipini mԥntiq, dialekti-

ka, qnoseologiya vԥ ontologiya metodlarÕ ilԥ özündԥ birlԥúdirԥn vԥ bütöv so-

sial sistem olan mԥdԥniyyԥtin strukturu, arxitektonikasÕ vԥ daxili ԥlaqԥlԥrini 

aúkar etmԥyԥ imkan verԥn sistemli kulturoloji yanaúma, onun fԥaliyyԥt pro-

sesi vԥ genezisini izlԥmԥyԥ úԥrait yaradÕr.  

Universal metodoloji meyarlarÕn istifadԥsi mԥdԥniyyԥtin tԥlԥbԥlԥr tԥrԥ-

findԥn, müasir elmin ԥn effektiv üsulu olan problemli yanaúma ԥsasÕnda 

kompleks öyrԥnilmԥsi imkanÕnÕ verir. Kulturoloji metodologiya ictimai vԥ 

dövlԥt hԥyatÕnÕn, hԥmçinin beynԥlxalq ԥmԥkdaúlÕ÷Õn müxtԥlif sahԥlԥri üçün 

yüksԥk tԥúkiletmԥ vԥ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥtinԥ malik úԥxsiyyԥtlԥr vԥ 

ekspertlԥrin düzgün formalaúmasÕna imkan yaradÕr. 

Universitetin fΩaliyyΩt prinsiplΩri 

1. Elmi dԥrketmԥ 

2. Sistemli kulturoloji yanaúma, fԥnlԥrarasÕ yaxÕnlaúma 

3. Tԥlim, tԥdqiqatlar, praktika vԥ maarifin vԥhdԥti 

4. Demokratiya vԥ úԥxsiyyԥt azadlÕ÷Õ 

5. XalqlarÕn humanizmi, qarúÕlÕqlÕ hörmԥti, bԥrabԥrliyi vԥ  

hԥmrԥyliyi 

6. Vԥtԥnpԥrvԥrlik vԥ beynԥlmilԥlçilik  

7. Yeniliklԥr u÷runda mübarizԥ 

8. Kollektiv üzvlԥrinin psixoloji vԥ maddi rahatlÕ÷Õ 

9. Tԥlimin muxtariyyԥti  

 

294 

Yenilik 

Universitet, dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivilizasiyasÕnÕn tarixi, nԥzԥriyyԥsi 

vԥ praktikasÕnÕn dԥrindԥn vԥ kompleks úԥkildԥ öyrԥnilmԥsi, mԥdԥniyyԥtin 

müasir sistemli tԥhlil metodlarÕna yiyԥlԥnmԥ, hüquqi demokratik dövlԥtin 

uy÷un institutlarÕnÕn praktik tԥúkili vԥ idarԥçiliyinin elmi ԥsaslarÕnÕn mԥnim-

sԥnilmԥsi ԥsasÕnda, ilk dԥfԥ olaraq, müxtԥlif profilli ekspertlԥrin geniú kultu-

roloji hazÕrlÕ÷ÕnÕ nԥzԥrdԥn keçirir. 

Universitetin Ωsas struktur komponentlΩri 

Universitet kulturoloji tԥhsil, tԥdqiqat vԥ maarif  Beynԥlxalq  

Mԥrkԥzini ifadԥ edir. O özündԥ ehtiva edir: 

1. Mԥktԥbԥqԥdԥr tԥhsil departamenti 

2. Dünya mԥdԥniyyԥti gimnaziyasÕ 

3. Universitetԥ daxil olanlar üçün kurslar 

4. Ali universitet tԥhsili (bakalaviatura) 

5. Magistratura 

6. Aspirantura  

7. Kulturoloji tԥdqiqatlar mԥrkԥzi 

8. Kulturoloji maariflԥndirmԥ mԥrkԥzi 

 

Universitetin tΩdris fakultΩlΩri: 

1. Kulturologiya vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥr fakultԥsi  

2. Beynԥlxalq hüquq vԥ idarԥçilik fakultԥsi 

3. Dünya iqtisadiyyatÕ vԥ beynԥlxalq ticarԥt fakültԥsi 

4. ønsanÕn vԥ tԥbiԥtin ekologiyasÕ fakültԥsi 

5. Beynԥlxalq jurnalistika vԥ informasiya texnologiyalarÕ fa-

kültԥsi 

6. Qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕ fakültԥsi 

7. økinci kulturoloji tԥhsil fakültԥsi 

 

GözlΩnilΩn nΩticΩlΩr vΩ ekspertlΩrin istifadΩ sahΩlΩri.  

Gözlԥnilԥn nԥticԥlԥr universitetin mԥdsԥdyönlülüyü ilԥ úԥrtlԥnir: 

9 Qloballaúma úԥraitndԥ dünyanÕn inkiúaf tendensiyalarÕ vԥ 

tԥlԥbatlarÕnÕ, hԥmçinin AzԥrbaycanÕn milli-mԥdԥni inkiúaf xüsusiy-

yԥtlԥrini nԥzԥrԥ alan, Azԥrbaycan üçün qeyri-ԥnԥnԥvi olan kulturolo-

ji tԥlim, ixtisaslar vԥ tԥdris fԥnlԥri kompleksinin interaktiv formala-

rÕnÕn seçilmԥsi ԥsasÕnda tԥhsilin yeni keyfiyyԥtinԥ nail olma÷a; 

9 Tԥdris prosesinin yeni tԥúkiletmԥ vԥ idarԥetmԥ formalarÕ-

295 

nÕn axtarÕúÕna, bu prosesԥ ԥn yaxúÕ Azԥrbaycan vԥ xarici alimlԥrin vԥ 

mütԥxԥssislԥrin cԥlb edilmԥsinԥ. 

Ehtimal olunur ki, universitetin fԥaliyyԥti, onun layihԥlԥri vԥ proqram-

larÕnÕn reallaúdÕrÕlmasÕ sosial-mԥdԥni sahԥdԥ, o cümlԥdԥn, ruhi mԥdԥniyyԥt-

dԥ, iqtisadiyyat vԥ idarԥçilk sistemindԥ struktur cԥhԥtdԥn yenidԥnqurmaya, 

bazar prinsiplԥrinԥ ԥsaslanan yeni tԥsԥrrüfat mexanizmlԥrinin tԥkmillԥúdiril-

mԥsinԥ, dövlԥtin demokratik vԥ hüquqi tԥúkilat vԥ idarԥçilk prinsiplԥrinin 

bԥrqԥrar olmasÕna, beynԥlxalq mԥdԥni-iqtisadi ԥmԥkdaúlÕ÷Õn geniúlԥnmԥsi 

vԥ dԥrinlԥúmԥsinԥ yardÕm edԥcԥkdir. Universitetin mԥzunlarÕ, beynԥlxalq tԥ-

lԥblԥrԥ cavab verԥn ekspertlԥr, AzԥrbaycanÕn dövlԥt vԥ qeyri-hökumԥt insti-

tutlarÕnda, hԥmçinin xarici ölkԥlԥr vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarda - tԥhsil, elm, 

maarif, incԥsԥnԥt, mԥdԥni irs, hüquq, idarԥetmԥ, iqtisadiyyat, ekologiya, 

beynԥlxalq ԥlaqԥlԥr, informasiya texnologiyalarÕ vԥ mԥtbuat sahԥsindԥ iúlԥ-

mԥk üçün istifadԥ oluna bilԥr.  

Layihԥnin reallaúdÕrÕlmasÕ mütԥrԥqqi dövlԥtlԥrin inkiúafÕ, sosial sabitli-

yi vԥ tԥhlükԥsizlyinin ԥsasÕnÕ tԥúkil edԥn intellektual vԥ etik mԥdԥniyyԥtin 

qabaqlayÕcÕ inkiúafÕnÕ tԥmin etmԥyԥ sԥbԥb olacaqdÕr.  

λ

LayihΩ 1990-cÕ ildΩ hazÕrlanmÕú, yenidΩn iúlΩnmiú, 1995-ci il-

dΩ tanÕnmÕú alimlΩr, mütΩxΩssislΩr  vΩ diplomatlar tΩrΩfindΩn dΩstΩklΩn-

miú vΩ bΩyΩnilmiúdir. BakÕda “Simurq” Dünya MΩdΩniyyΩti BeynΩlxalq 

Universitetinin tΩsis edilmΩsi haqqÕnda 10 mart 1995-ci il tarixli qΩrarÕ 

107 tanÕnmÕú dövlΩt vΩ ictimai xadimlΩr, alimlΩr, mütΩxΩssislΩr, müΩllim-

lΩr, incΩsΩnΩt xadimlΩri, yaradÕcÕ tΩúkilatlarÕn rΩhbΩrlΩri, AzΩrbaycan vΩ 

xarici diplomatlar imzalamÕúlar.  

 

 

 

 

 

 

 

 

296 

Azԥrbaycanda mԥdԥniyyԥtin modernlԥúdirilmԥsi  

üzrԥ  tövsiyԥlԥr 

2000-2005-ci illԥr 

 

Qloballaúma úΩraitindΩ AzΩrbaycan RespublikasÕnÕn milli maraqla-

ra cavab verΩn AzΩrbaycan cΩmiyyΩtinin modernlΩúdirilmΩsi mΩqsΩdilΩ, 

dünya inkiúaf tΩcrübΩsinin sistemli tΩhlili ΩsasÕnda, 90-cÕ illΩrin ortala-

rÕnda “Simurq” AzΩrbaycan MΩdΩniyyΩt AssosiasiyasÕ, AzΩrbaycanÕn 

ruhi mΩdΩniyyΩt sistemindΩ intellektual, etik, idarΩetmΩ vΩ hüquq mΩdΩ-

niyyΩtinin prioritet inkiúafÕna yardÕm edΩn, vΩ milli qanunvericilikdΩ uy-

÷un innovasiyalarla dΩstΩklΩnmΩni tΩlΩb edΩn sosial-mΩdΩni layihΩlΩr vΩ 

tΩdbirlΩrin iúlΩnib hazÕrlanmasÕ vΩ hΩyata keçirilmΩsini nΩzΩrdΩ tutan 

aúa÷ÕdakÕ tövsiyΩlΩri formulΩ etdi.  

Hökumԥt, Milli Mԥclis, qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕ, yaradÕcÕ 

vԥ hԥmkarlar ittfaqlarÕ, bԥlԥdiyyԥlԥr vԥ müstԥqil ekspert-kulturoloqlarÕn 

nümayԥndԥlԥrindԥn ibarԥt Mԥdԥniyyԥt üzrԥ Dövlԥt ùurasÕnÕn yaradÕlma-

sÕ. 

Azԥrbaycanda kulturologiyanÕn elm vԥ tԥdris fԥnni kimi insti-

tutlaúdÕrÕlmasÕ, bütün sԥviyyԥlԥrdԥ mԥktԥblԥrdԥ ümumi vԥ xüsusi kultu-

roloji tԥhsilin inkiúafÕ üçün úԥraitin vԥ prioritetlԥrin hüquqi úԥrtlԥri.  

ZiyalÕlarÕn, ilk növbԥdԥ, müԥllimlԥrin vԥ hԥkimlԥrin ictimai 

statusunun vԥ sosial tԥminat sԥviyyԥsinin yüksԥldilmԥsi. 

BakÕda Dünya Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin açÕlmasÕ. 

Milli Elmlԥr AkademiyasÕnÕn tԥrkibindԥ Kulturologiya ønsti-

tutunun yaradÕlmasÕ. 

BakÕda kulturologiya üzrԥ namizԥdlik vԥ doktorluq dissertasi-

yalarÕnÕn müdafiԥsi üzrԥ fԥnlԥrarasÕ Dissertasiya ùurasÕnÕn yaradÕlmasÕ. 

Mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕnÕn Milli Onilliyinin hazÕrlanmasÕ vԥ 

keçirilmԥsi. 

Ölkԥnin ali mԥktԥblԥrinin qԥbul imtahanlarÕna mԥdԥniyyԥtin 

tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi üzrԥ testlԥrin daxil edilmԥsi. 

AzԥrbaycanÕn bütün ali mԥktԥblԥrinin tԥdris proqramlarÕna 

“Mԥdԥniyyԥtin tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi” (kulturologiya) fԥnninin, 72 saat 

hԥçmindԥn az olmayaraq, daxil edilmԥsi.  

RespublikanÕn ali mԥktԥblԥrindԥ milli vԥ dünya mԥdԥniyyԥti-

nin tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi kafedralarÕ, laboratoriyalarÕ vԥ kabinetlԥrinin 

açÕlmasÕ.  

Orta mԥktԥblԥrin vԥ ibtidai tԥhsil sisteminin tԥdris proqramÕ-

297 

na mԥdԥniyyԥtúünaslÕq fԥnninin daxil edilmԥsi.  

BakÕda vԥ AzԥrbaycanÕn regionlarÕnda ixtisaslaúdÕrÕlmÕú 

Mԥktԥblԥrin yaradÕlmasÕ.  

Bütün sԥviyyԥlԥrdԥ dövlԥt qulluqçularÕ üçün ԥmԥk vԥ idarԥet-

mԥ mԥdԥniyyԥti üzrԥ kulturoloji treninqlԥrin tԥúkil edilmԥsi. 

Mԥiúԥt, istehsal, etik, hüquq, millԥtlԥrarasÕ, siyasi vԥ sosial 

mԥdԥniyyԥtin yüksԥk standartlarÕnÕn formalaúmasÕna yardÕm edԥn, ԥhali-

nin akkulturasiyasÕ vԥ inkulturasiyasÕ xüsusi proqramÕnÕn iúlԥnib hazÕr-

lanmasÕ vԥ reallaúdÕrÕlmasÕ.  

Respublika televiziyasÕnda, ԥhalinin ümumi mԥdԥni sԥviyyԥ-

sinin artÕrÕlmasÕna, milli vԥ dünya mԥdԥniyyԥti tarixi, nԥzԥriyyԥsi vԥ 

praktikasÕ sahԥsindԥ cԥmiyyԥtin elmi biliklԥrinin artÕrÕlmasÕna yönԥldil-

miú “Mԥdԥniyyԥt vԥ cԥmiyyԥt” xüsusi kulturoloji maariflԥndirici proqra-

mÕn açÕlmasÕ. 

AzԥrbaycanÕn rayonlarÕnda demokratik mԥdԥniyyԥt mԥrkԥz-

lԥrinin yaradÕlmasÕ. 

Fԥaliyyԥtlԥrin koordinasiyasÕ vԥ dövlԥt strukturlarÕ vԥ qeyri-

hökumԥt tԥúkilatlarÕnÕn ümummilli maraqlarda sԥmԥrԥli ԥmԥkdaúlÕ÷ÕnÕn 

hԥyata keçirilmԥsi mԥqsԥdilԥ, tԥhsil vԥ mԥdԥniyyԥt üzrԥ milli hesabatla-

rÕn surԥtlԥrinin kulturologiya vԥ mԥdԥni siyasԥt problemlԥrinin iúlԥnib 

hazÕrlanmasÕ ilԥ mԥú÷ul olan aparÕcÕ qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕna göndԥ-

rilmԥsi. 

Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin modernlԥúmԥsi proseslԥrinin 

permanent kulturoloji ekspertizasÕ vԥ milli monitorinqinin aparÕlmasÕ. 

  2000-2005-ci illΩrdΩ tövsiyΩlΩr ABù, Rusiya, Norveç, Fransa, Yaponi-

ya ekspertlΩrinin iútirakÕ ilΩ, bir sÕra respublika vΩ beynΩlxalq kulturoloji 

seminarlar vΩ konfranslarda, Milli ElmlΩr AkademiyasÕnÕn RΩyasΩt heyΩti vΩ 

ictimai elmlΩr úöbΩsinin, AzΩrbaycan Kulturoloqlar CΩmiyyΩtinin, VΩtΩndaú 

cΩmiyyΩti mΩdΩniyyΩtinin iclaslarÕnda müzakirΩ edilmiú vΩ bΩyΩnilmiúdir.   

 

 

 

 

 

 

298 

 “Kulturologiya vԥ Azԥrbaycanda insan kapitalÕnÕn inkiúafi” 

BakÕ kulturoloji konfransÕ iútirakçÕlarÕnÕn 

 

B Ԥ Y A N N A M Ԥ S ø 

2011- ci il 

 

Biz, 24 dekabr 2011-ci ildԥ BakÕda keçirilmiú “Kulturologiya vԥ Azԥr-

baycanda insan kapitalÕnÕn inkiúafÕ” BakÕ kulturoloji konfransÕnÕn iútirakçÕ-

larÕ, – Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn Prezidenti, cԥnab ølham Ԥliyev tԥrԥfin-

dԥn irԥli sürülmüú milli strateji resurs olan insan kapitalÕnÕn inkiúafÕ mԥsԥlԥ-

sini ԥldԥ rΩhbΩr tutaraq vԥ qloballaúma úԥraitindԥ onun tam düzgün vԥ vax-

tÕnda oldu÷unu tΩsdiq edΩrΩk; 

- Azԥrbaycanda iqtisadiyyatÕn inkiúafÕnda keçid dövrünün baúa çat-

masÕnÕ vԥ ruhi mԥdԥniyyԥtin, ilk növbԥdԥ - intellektual, etik, hüquq vԥ ida-

rԥetmԥ mԥdԥniyyԥtinin qabaqlayÕcÕ inkiúafÕna istiqamԥt alÕnmasÕnÕ qeyd 

edΩrΩk;  

 

- dövlԥtin Azԥrbaycanda sosial-mԥdԥni quruculu÷a – elmin, tԥhsilin vԥ 

sԥhiyyԥnin maddi bazasÕnÕn möhkԥmlԥndirilmԥsinԥ, mԥdԥni irsin qorunma-

sÕ, urbanizasiya vԥ úԥhԥrsalma mԥdԥniyyԥtinԥ, yoxsullu÷un aradan qaldÕrÕl-

masÕna, informasiya, bԥdii, iqtisadi vԥ ekoloji mԥdԥniyyԥtin, ailԥ, qadÕn, 

gԥnclԥr vԥ uúaqlarÕn mԥdԥniyyԥti, fiziki tԥrbiyԥ, idman, turizm vԥ mԥdԥniy-

yԥtin digԥr sahԥlԥrinin inkiúafÕna ciddi diqqԥt ayÕrdÕ÷ÕnÕ mԥmnunluq hissi ilԥ 

tΩsdiq edΩrΩk;  

 

- dünyanÕn inkiúaf etmiú ölkԥlԥrinin “biliklԥr cԥmiyyԥtinԥ” keçidi döv-

ründԥ Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn modernlԥúdirilmԥsi üçün elmin, tԥhsilin 

vԥ maarifin xüsusi ԥhԥmiyyԥt kԥsb etdiyini nΩzΩrΩ çarpdÕraraq;  

 

- insan kapitalÕnÕn inkiúafÕ milli mԥsԥlԥsinin, intellektual mԥdԥniyyԥtin 

qabaqlayÕcÕ inkiúafÕna daha fԥal yardÕm mԥqsԥdilԥ, ԥnԥnԥlԥr vԥ innovasiya 

problemlԥrinin yenidԥn qiymԥtlԥndirilmԥsi zԥrurԥtinin respublika ziyalÕlarÕ 

qarúÕsÕnda irԥli sürüldüyünü qeyd edΩrΩk; 

 

- dünyanÕn ümumi inkiúaf tendensiyalarÕ kontekstindԥ sülhün, sabit in-

kiúafÕn vԥ beynԥlxalq tԥhlükԥsizliyin hԥr bir ölkԥdԥ ԥqli, ruhi, hüquq, idarԥ-

etmԥ vԥ iqtisadi inkiúaf sԥviyyԥsindԥn birbaúa asÕlÕlÕqda olmasÕ qanunauy-

299 

÷unlu÷unu görmԥmԥyin mümkün olmadÕ÷ÕnÕ etifaf edΩrΩk; 

- effektiv hԥyat fԥaliyyԥtinin, istehsal vԥ idarԥetmԥnin elmi ԥsaslanmÕú 

texnologiyalara tԥlԥbatÕnÕn atrmasÕnÕ nΩzΩrΩ alaraq; 

 

- AzԥrbaycanÕn milli inkiúafÕ üçün, qloballaúma úԥraitindԥ XXI ԥsrin 

aparÕcÕ elmi paradiqmasÕ olan, insanÕn yaradÕcÕ hԥyat fԥaliyyԥti haqqÕnda 

elmin – kulturologiyanÕn yeni imkanlar açdÕ÷ÕnÕ qeyd edirik;  

 

- dünya sivilizasiyasÕnda baú verԥn dialektik dԥyiúikliklԥrdԥn asÕlÕ ola-

raq, daimi tԥkmillԥúdirilmԥ vԥ korreksiya tԥlԥb edԥn müasir sosial-mԥdԥni 

siyasԥt, dünya kulturologiya elminin nailiyyԥtlԥrinԥ lokal, milli vԥ qlobal sԥ-

viyyԥlԥrdԥ sistemli kulturoloji tԥdqiqatlarÕn nԥticԥlԥrinԥ ԥsaslanmÕrsa, 

effektiv ola bilmԥyԥcԥyini tΩsdiqlΩyirik;  

 

- sosial vԥ humanitar elmlԥrin sintezatoru olaraq, eyni zamanda, sis-

temli tԥhlilԥ ԥsaslanmÕú kulturoloji yanaúma ԥsasÕnda ԥn mürԥkkԥb prob-

lemlԥri hԥll etmԥyԥ imkan verԥn, özünün universal metodologiyasÕ vԥ tԥdqi-

qat metodlarÕ vԥ prinsiplԥrinin mԥcmusunu yaradaraq, kulturologiyanÕn on-

larÕn nailiyyԥt vԥ metodlarÕndan istifadԥ etdiyinԥ diqqΩti yönΩldirik;  

 

- Azԥrbaycan kulturoloqlarÕnÕn kitablarÕ vԥ elmi nailiyyԥtlԥrinin beynԥl-

xalq tanÕnma qazandÕ÷ÕnÕ vԥ xarici ölkԥlԥrdԥ istifadԥ edildiyini qeyd edirik;  

 

- insan kapitalÕnÕn inkiúafÕ, ölkԥnin modernlԥúdirilmԥsi, vԥtԥndaúlarÕmÕzÕn 

rifahÕ vԥ hԥyat keyfiyyԥtinin yüksԥldilmԥsi, dövlԥtin davamlÕ inkiúafÕ vԥ tԥhlü-

kԥsizliyi üçün alimlԥri vԥ siyasԥtçilԥri kulturologiyanÕn qeyri-mԥhdud dԥyiúdi-

rici imkanlarÕnÕ bir daha tԥhlil etmԥyԥ vԥ effektiv istifadԥ etmԥyԥ ça÷ÕrÕrÕq; 

 

- diskussiyalar vԥ geniú fikir mübadilԥsi çԥrçivԥsindԥ aúa÷Õda qeyd 

olunan: 

 

KulturologiyanÕn mԥzmunlu vԥ metodoloji problemlԥri. 

øntellektual, etik, mԥiúԥt vԥ hüquq mԥdԥniyyԥti.  

Bԥdii mԥdԥniyyԥt, mԥdԥniyyԥt siyasԥti, incԥsԥnԥt vԥ Azԥr-

baycanÕn irsi mԥdԥniyyԥti. Ԥnԥnԥlԥr, adԥtlԥr vԥ bayramlar.  

ødtisadi, siyasi vԥ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥti, jurnalistika vԥ 

beynԥlxalq münasibԥtlԥr mԥdԥniyyԥti. 

Tibbi, ekoloji, vԥ dini mԥdԥniyyԥt.  

300 

Ailԥ, qadÕn, gԥnclԥr vԥ uúaqlarÕn mԥdԥniyyԥti. 

Fiziki mԥdԥniyyԥt, idman mԥdԥniyyԥti vԥ turizm mԥdԥniy-

yԥti –  

kulturoloji problemlԥrԥ toxunaraq vԥ ya onlarÕ nΩzΩrdΩn keçirΩrΩk, 

hazÕrkÕ kulturoloji konfransÕn Azԥrbaycanda insan kapitalÕnÕn inkiúa-

fÕna daha effektiv yanaúmalarÕ, ölkԥnin uzunmüddԥtli perspektivi 

üçün davamlÕ vԥ tԥhlükԥsiz inkiúafÕn ԥsas resursu olan insan kapitalÕ-

nÕn inkiúaf maraqlarÕna cavab verԥn hԥyat fԥaliyyԥtinin prioritet isti-

qamԥtlԥri vԥ texnologiyalarÕnÕ nԥzԥrdԥn keçirmԥyԥ imkan verԥcԥyini 

güman edirik. 

 

KonfransÕn:  

9 AzԥrbaycanÕn mԥdԥniyyԥt tarixinin vԥ mԥdԥni irsinin öyrԥnil-

mԥsi, ölkԥnin milli-mԥdԥni inkiúaf qanunlarÕ, texnologiyalarÕ vԥ yeni 

kreativ imkanlarÕnÕn baúa düúülmԥsinin öyrԥnilmԥsi; 

9 Alimlԥr, mütԥxԥssislԥr, müԥllimlԥr vԥ incԥsԥnԥt xadimlԥri ilԥ, 

hԥmçinin ölkԥnin dövlԥt vԥ qeyri-hökumԥt strukturlarÕ arasÕnda 

ԥmԥkdaúlÕ÷Õn inkiúafÕ üçün yeni imkanlar açaca÷Õna ümid edirik. 

 

- Ölkԥnin sosial-mԥdԥni vԥ iqtisadi inkiúafÕ sahԥsindԥ sԥmԥrԥli 

fԥaliyyԥtinԥ görԥ ölkԥ rԥhbԥrliyinԥ minnԥtdarlÕ÷ÕmÕzÕ ifadԥ edԥrԥk, 

Azԥrbaycanda insan kapitalÕnÕn inkiúafÕ üçün xüsusi ԥhԥmiyyԥt kԥsb 

edԥn elm vԥ tԥdris fԥnni kimi, kulturologiyanÕn gԥlԥcԥk inkiúaf prob-

lemlԥrinԥ hökumԥtin diqqԥtini cԥlb etmԥyi zΩruri hesab edirik.  

 

- hökumԥti ali mԥktԥblԥrdԥ kulturologiya kafedralarÕnÕn açÕlmasÕ, orta 

mԥktԥblԥrdԥ vԥ mԥktԥbԥqԥdԥr müԥssisԥlԥrdԥ mԥdԥniyyԥtúünaslÕq fԥnninin 

tԥdris olunmasÕnÕn daxil edilmԥsi, BakÕda vԥ AzԥrbaycanÕn regionlarÕnda 

yeni kulturoloji mԥrkԥzlԥrin açÕlmasÕ, respublikada Dünya Mԥdԥniyyԥti 

Beynԥlxalq Universiteti vԥ Kulturologiya AkademiyasÕnÕn yaradÕlmasÕnÕn 

mԥqsԥdԥuy÷unlu÷una diqqԥt yetirmԥyԥ ça÷ÕrÕrÕq; 

 

- kulturologiya elmi, tԥhsili vԥ maarifinin inkiúafÕ, insanÕn hԥyat fԥa-

liyyԥtinin yeni kulturoloji texnologiyalarÕ vԥ milli inkiúafÕn sistemli kultu-

roloji modellԥrinin iúlԥnib hazÕrlanmasÕ, Azԥrbaycanda ruhi vԥ maddi mԥ-

nԥniyyԥtin tԥrԥqqisinԥ, intellektual, etik, istehsal, iqtisadi, hüquq, idarԥe-

tmԥ, informasiya, bԥdii, tibbi, ekoloji mԥdԥniyyԥtin gԥlԥcԥk yüksԥliúinԥ, 

ölkԥnin rԥqabԥtԥ davamlÕlÕq vԥ tԥhlükԥsizlik sԥviyyԥsinin artÕrÕlmasÕna 

301 

yardÕm edԥcԥyinԥ ümid edirik; 

 

- Azԥrbaycanda milli vԥ dünya mԥdԥniyyԥtinin sosial-mԥdԥni inkiúaf 

tԥcrübԥsinin öyrԥnilmԥsinԥ yardÕm edԥn intellektual mԥdԥniyyԥtin qabaqla-

yÕcÕ inkiúafÕna vԥ onun nailiyyԥtlԥrinin ölkԥnin milli maraqlarÕnda praktik 

istifadԥsinԥ imkan verԥn milli vԥ beynԥlxalq kulturoloji konfranslar, simpo-

ziumlar vԥ forumlarÕn müntԥzԥm olaraq keçirilmԥsi zԥruriliyinԥ inamÕmÕzÕ 

ifadΩ edirik.  

 

Bu bԥyannamԥnin bԥyԥnilmԥsini vԥ Azԥrbaycanda insan kapitalÕnÕn in-

kiúafÕna yardÕm mԥqsԥdilԥ ondan istifadԥ edilmԥsini zΩruri hesab edirik.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

302