6. İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRME
Tüm istatistiksel değerlendirmelerde ve grafik çizimlerinde SPSS11.5 paket
programı kullanıldı. Çalışmada yer alan tüm değişkenlere ait hasta ve kontrol alt
gruplarında tanımlayıcı istatistik ölçütlerini içeren tablolar oluşturuldu.
Nominal veya ordinal değişkenlere ait biyoistatistiksel değerlendirmeler sıklıklar ve
yüzde oranlar temelinde Pearson ki-kare ve Fisher kesin olasılık testleri ile yapıldı.
Ölçümsel değerlerin karşılaştırılmasında dağılım normal olmadığı için Mann-Whitney
U testi kullanıldı.
p<0,05 istatistiksel anlamlılık düzeyi olarak kabul edildi.
56
7. BULGULAR
Çalışmaya katılan 600 hastanın her birine sosyodemografik veri formları ve DFS
verildi. DFS’den 55 ve üzeri puan alan hasta sayısı 82(%13,7) olarak bulundu.
518(%86,3) hasta ise DFS’den 54 ve altı puan aldı (Tablo-1 ve Tablo-2)).
DFS ile dental anksiyetesi yüksek olan grup belirlendi. Bu hastalara SCID-I uygulandı
ve hastaların 76(%12,4)’ünde dental fobi tanısı kondu.
Tablo.1: Katılımcıların DFS puanları
DFS puanı
Sayı (n) yüzde (%)
54 ve altı puan
518 %86,3
55 ve üzeri puan
82 %13,7
Ortalama-+sd
33,57-+15,80
Ortanca (25-75.persantil)
27,00 (21,00-41,00)
Min-maks
20,00-90,00
Hasta ve kontrol grupları:
Dental fobisi olan hasta grubu; Bahçelievler Ağız ve Diş Sağlığı Merkezine tedavi
için başvuran 18 yaşından küçük, 65 yaşından büyük olmayan, dışlama kriterlerine
göre belirlenmiş ve SCID-I ile dental fobi tanısı konmuş 76 (15 erkek; 61 kadın)
hastadan oluşmaktadır.
Dental fobisi olmayan kontrol grubu; Bahçelievler Ağız ve Diş Sağlığı Merkezine
tedavi için başvuran 18 yaşından küçük, 65 yaşından büyük olmayan, dışlama
kriterlerine göre belirlenmiş ve SCID-I ile dental fobi tanısı konmamış 83 (40 erkek;
43 kadın) sağlıklı kontrol bireyden oluşmaktadır.
57
Tablo-2: Katılımcıların sosyodemografik özellikleri
Yaş
Ortalama±sd 40,0±11,97
Ortanca 39,0 (30,0-49,0)
Sosyodemografik özellikler
Sayı
Yüzde
Cinsiyet
Erkek
246
%41
Kadın
354
%59
Öğrenim düzeyi
Okur-yazar
40
%6,7
İlköğretim
359
%59,8
Lise
125
%20,8
Yüksekokul
32
%5,3
Üniversite
44
%7,3
Medeni durum
Bekar
85
%14,2
Evli
488
%81,3
Boşanmış
12
%2
Dul
15
%2,5
Algılanan ekonomik düzey
Kötü
51
%8,5
Orta
425
%70,8
İyi
121
%20,2
Çok iyi
3
%0,5
Yaş
35 ve altı
238
%39,7
36-45
147
%24,5
46-55
146
%24,3
56 ve üzeri
69
%11,5
58
7.1. Araştırma gruplarında cinsiyet
Örneklem gruplarının cinsiyet bakımından karşılaştırılmasında; dental fobisi olan
grubun 61(%80,3)’i kadın, 15(%19,7)’i erkek, dental fobisi olmayan grubun ise
43(%51,8)’i kadın, 40(%48,2)’si ise erkekti (Tablo-3). Araştırma grupları cinsiyet
açısından karşılaştırıldığında dental fobi kadınlarda erkeklere göre istatistiksel olarak
anlamlı olarak fazla bulundu (p<0,001).
Tablo-3: Araştırma gruplarında cinsiyet
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
15
19.7
61
80.3
Dental fobisi olmayan
40
48.2
43
51.8
p<0,001
7.2. Araştırma gruplarında yaş
Araştırma gruplarının yaş dağılımı incelendiğinde dental fobisi olan kişilerin yaş
ortalaması 36,00±9,91 olarak bulundu. Dental fobisi olmayan kişilerin yaş ortalaması
ise 38,00±11,00 olarak bulundu (Tablo-4). Dental fobisi olanlarla olmayanlar arasında
yaş dağılımı açısından anlamlı bir fark yoktu (p>0,05).
Tablo-4: Araştırma gruplarında yaş
Kategorize edilmiş yaş
Hasta grubu
35 ve altı
n (%)
36-45
n (%)
46-55
n (%)
56 ve üzeri
n (%)
Dental fobisi olan
37 48,7
23 30,3
12 15,8
4 5,3
Dental fobisi olmayan
35 42,2
20 24,1
24 28,9
4 4,8
p>0,05
59
7.3. Araştırma gruplarında medeni durum
Dental fobisi olanların 61’i (%80,3) evli, 12’si (%15,8) bekar, 1 (%1,3)’i dul ve 2’si
(%2,6) boşanmış olarak bulundu. Aynı oranlar dental fobisi olmayanlarda sırası ile 67
(%80,7), 14 (%16,9), 2 (%2,4) olarak bulundu. Dental fobisi olmayan grupta
boşanmış olduğunu bildiren olmadı (Tablo-5). Dental fobisi olanlarla olmayanlar
arasında medeni durum açısından anlamlı bir fark yoktu (p>0,05).
Tablo-5: Araştırma gruplarında medeni durum
Medeni durum
Hasta grubu
Evli
n (%)
Bekar
n (%)
Dul
n (%)
Boşanmış
n (%)
Dental fobisi olan
61 80,3
12 15,8
1 1,3
2 2,6
Dental fobisi olmayan
67 80,7
14 16,9
2 2,4
p>0,05
7.4. Araştırma gruplarında öğrenim durumu
Dental fobisi olanların 4’ü ( % 5.3) öğrenimsiz ama okur yazar durumda iken, 37
tanesi ( % 48.7) ilköğretimi, 22’si (% 28.9) liseyi, 4’ü (% 5.3) yüksek okulu, 9’ u (%
11.8) Üniversiteyi bitirmişti. Aynı oranlar dental fobisi olmayanlarda sıra ile 6 (%7.2),
42(% 50.6), 14 (% 16.9), 7 (%8.4) ve 14( % 16.9) olarak bulundu (Tablo-6).
Öğrenim düzeyi açısından araştırma grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir
fark bulunmadı (p>0,05).
Tablo-6: Araştırma gruplarında öğrenim düzeyi
Öğrenim durumu
Hasta grubu
Okuryazar
n (%)
İlköğretim
n (%)
Lise
n (%)
Yüksekokul
n (%)
Üniversite
n (%)
Dental fobisi olan
4 5,3
37 48,7
22 28,9 4 5,3
9 11,8
Dental fobisi
olmayan
6 7,2
42 50,6
14 16,9 7 8,4
14 16,9
p>0,05
60
7.5. Araştırma gruplarında ekonomik durum
Her iki gruba ekonomik durumları konusunda kötü, orta, iyi ve çok iyi itemlerinden
birisini seçmeleri istenildi (Tablo-7). Araştırma gruplarının ekonomik gelir durumları
bakımından karşılaştırılmasında “ki-kare testi” kullanıldı, test sonucunda iki grup
arasında ekonomik durum bakımından anlamlı fark bulunmadı (p>0,05).
Tablo-7: Araştırma gruplarında ekonomik durum
Ekonomik durum
Hasta grubu
Kötü
n (%)
Orta
n (%)
İyi
n (%)
Çok iyi
n (%)
Dental fobisi olan
8 10,5
49 64,5
18 23,7
1 1,3
Dental fobisi olmayan
7 8,4
58 69,9
18 21,7
p>0,05
7.6. Araştırma gruplarında ailede dental fobi öyküsü
Araştırma gruplarının ailelerinde dental fobi varlığı bakımından karşılaştırılmasında
“ki-kare testi” kullanıldı, test sonucunda iki grup arasında ailede dental fobi öyküsü
bakımından anlamlı fark bulundu(p:0,002). Dental fobisi olan hastalarda ailede dental
fobi öyküsü (n=14; %18,4) ; kontrol grubuna göre (n=6;%7,2) istatistiki düzeyde
anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo-8).
Tablo-8: Araştırma gruplarında ailede dental fobi öyküsü
Dental fobi aile öyküsü
Hasta grubu
Var
n (%)
Yok
n (%)
Bilinmiyor
n (%)
Dental fobisi olan
14 18,4
54 71,1
8 10,5
Dental fobisi olmayan
6 7,2
76 91,6
1 1,2
p:0,002
61
7.7. Araştırma gruplarında diş hekimliği travması öyküsü
Araştırma gruplarının daha önce yaşanmış herhangi bir diş hekimliği ile ilgili travmatik
deneyim bakımından karşılaştırılmasında “ki-kare testi” kullanıldı, test sonucunda iki
grup arasında anlamlı fark bulundu(p<0,001). Dental fobisi olan hastalarda daha
önce yaşanmış travmatik diş tedavisi öyküsü (n=28; %36,8) ; kontrol grubuna göre
(n=9; %10,8) istatistiki düzeyde anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo-9).
Tablo-9: Araştırma gruplarında diş hekimliği travması öyküsü
Diş hekimliği travması
Evet
Hayır
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
28
36,8
48
63,2
Dental fobisi olmayan
9
10,8
122
89,2
p<0,001
7.8. Araştırma gruplarında anksiyete bozuklukları eştanısı
Örneklem grupları anksiyete bozuklukları açısından eştanı olarak karşılaştırıldığında;
dental fobisi olan kişilerin 63 (82,9)’unda başka bir anksiyete bozukluğuna rastlandı
(Tablo10-1 ve Tablo-10-2).
Anksiyete bozukluklarının dağılımı; 11 (%14,5) panik bozukluk, 21 (%27,6) yaygın
anksiyete bozukluğu, 2 (%2,6) panik bozukluğu olmadan agorafobi, 2 (2,6) agorafobi
ile birlikte panik bozukluk, 5 (%6,6) sosyal anksiyete bozukluğu, 1(%1,3) obsesif
kompulsif bozukluk, 3(%3,9) posttravmatik stres bozukluğu, 42 (%55,3) özgül fobi
hayvan tipi, 37 (%48,7) özgül fobi doğal-çevre tipi, 43 (%56,6) özgül fobi kan-
enjeksiyon-yara tipi ve 24 (%31,6) özgül fobi durumsal tipte olmak üzere başka bir
özgül fobi eştanısı saptandı.
62
Dental fobisi olmayan kişilerin 40(48,2)’sinde başka bir anksiyete bozukluğuna
rastlandı (Tablo-10.1 ve Tablo10-2). Anksiyete bozukluklarının dağılımı; 1 (%1,2)
panik bozukluk, 6 (%7,2) yaygın anksiyete bozukluğu, 1 (1,2) agorafobi ile birlikte
panik bozukluk, 1 (1,2) sosyal anksiyete bozukluğu, 24 (%28,9) özgül fobi hayvan
tipi, 20 (%24,1) özgül fobi doğal-çevre tipi, 9 (%10,8) özgül fobi kan-enjeksiyon-yara
tipi ve 5 (%6,0) özgül fobi durumsal tipte olmak üzere başka bir özgül fobi eştanısı
saptandı.
Tablo-10.1: Araştırma gruplarında anksiyete bozuklukları eştanısı
Herhangi bir anksiyete bozukluğu
Cinsiyet
Var
n (%)
Yok
n (%)
Dental fobisi olan
5 33,3 10 66,7
Erkek
Dental fobisi
olmayan
27 67,5 13 32,5
Dental fobisi olan
8 13,1 53 86,9
Kadın
Dental fobisi
olmayan
16 37,2 27 62,8
Erkek tabakası için p:0,02
Kadın tabakası için p:0,004
Tablo-10.2: Araştırma gruplarında anksiyete bozuklukları eştanısı
Herhangi bir anksiyete bozukluğu
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
63
82,9
13
17,1
Dental fobisi olmayan
40
48,2
43
51,8
p<0,001
63
Tablo-11: Araştırma gruplarında panik bozukluk görülme sıklığı
Panik bozukluk
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
11
14,5
65
85,5
Dental fobisi olmayan
1
1,2
83
98,8
p:0,002
Dental fobisi olan hastaların 11(%14,5)’una, kontrol grubunda ise 1(%1,2) kişiye
panik bozukluğu tanısı kondu. Dental fobisi olanlarda panik bozukluğu eştanısı dental
fobisi bulunmayanlara göre istatistiki düzeyde anlamlı olarak fazla bulundu(p:0,002).
Tablo.12: Araştırma gruplarında yaygın anksiyete bozukluğu görülme sıklığı
Yaygın anksiyete bozukluğu
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
21
27,6
55
72,4
Dental fobisi olmayan
6
7,2
77
92,8
p:0,001
Dental fobisi olan hastaların 21(%27,6)’sına, kontrol grubunda ise 6(%7,2) kişiye
yaygın anksiyete bozukluğu tanısı kondu. Dental fobisi olanlarda yaygın anksiyete
bozukluğu eştanısı dental fobisi bulunmayanlara göre istatistiki düzeyde anlamlı
olarak fazla bulundu(p:0,001).
64
Tablo-13: Araştırma gruplarında agorafobi görülme sıklığı
Agorafobi(panik bozukluğu olmadan)
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
2
2,6
74
97,4
Dental fobisi olmayan
83
100
Dental fobisi olan hastalarda 2 (%2,6) kişide agorafobi tanısı kondu. Dental fobisi
olmayan grupta ise agorafobi tanısı alan olmadı (Tablo-13). (Örneklem grubu
istatistiksel ölçüm için yeterli değil).
Tablo-14: Araştırma gruplarında agorafobi ile birlikte panik bozukluğu görülme
sıklığı
Agorafobi ile birlikte panik bozukluğu
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
2
2,6
74
97,4
Dental fobisi olmayan
1
1,2
82
98,8
p>0,05
Dental fobisi olan hastaların 2(%2,6)’sına, kontrol grubunda ise 1(%1,2) kişiye
agorafobili panik bozukluğu tanısı kondu. İki grup arasında anlamlı bir fark
bulunmadı(p>0,05).
65
Tablo-15: Araştırma gruplarında sosyal anksiyete bozukluğu görülme sıklığı
Sosyal anksiyete bozukluğu
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
5
6,6
71
93,4
Dental fobisi olmayan
1
1,2
82
98,8
p>0,05
Dental fobisi olan hastalarda 5 (%6,6) kişide sosyal anksiyete bozukluğu, dental
fobisi olmayan grupta ise 1 (%1,2) kişide sosyal anksiyete bozukluğu bulundu (Tablo-
15). Araştırma gruplarının sosyal anksiyete bozukluğu eştanısı açısından
karşılaştırılmasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadı(p>0,05).
Tablo-16: Araştırma gruplarında obsesif kompulsif bozukluk görülme sıklığı
Obsesif kompulsif bozukluk
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
1
1,3
75
98,7
Dental fobisi olmayan
83
100
Dental fobisi olan hastalarda 1 (%1,3) kişide obsesif kompulsif bozukluk tanısı kondu.
Dental fobisi olmayan grupta ise obsesif kompulsif bozukluk tanısı alan olmadı
(Tablo-16). Örneklem grubu istatistiksel ölçüm için yeterli olmadığı için
değerlendirilemedi.
66
Tablo-17: Araştırma gruplarında posttravmatik stres bozukluğu görülme sıklığı
Posttravmatik stres bozukluğu
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
3
3,9
73
96,1
Dental fobisi olmayan
83
100
Dental fobisi olan hastalarda 3 (%3,9) kişide posttravmatik stres bozukluğu tanısı
kondu. Dental fobisi olmayan grupta ise posttravmatik sters bozukluğu tanısı alan
olmadı (Tablo-17). Örneklem grubu istatistiksel ölçüm için yeterli olmadığı için
değerlendirilemedi.
7.9. Araştırma gruplarında özgül fobi eştanısı
76 hastadan oluşan dental fobisi olan hasta grubunun diğer özgül fobi eştanısı
açısından değerlendirildiğinde dental fobisi olan hasta grubunda; 42 (%55,3) hastada
hayvan tipi, 37 (%48,7) hastada doğal-çevre tipi, 43 (%56,6) hastada kan-enjeksiyon-
yara tipi ve 24 (%31,6) hastada durumsal tipte, dental fobisi olmayan kontrol
grubunda ise 24 (%28,9) hastada hayvan tipi, 20 (%24,1) hastada doğal-çevre tipi, 9
(%10,8) hastada kan-enjeksiyon-yara tipi, 5 (%6) hastada durumsal tip olmak üzere
başka bir özgül fobi eştanısı saptandı( Tablo-18,19,20). Dental fobisi olan grupta
özgül fobi sıklığı karşılaştırma grubuna göre anlamlı olarak fazla bulundu(p<0,001).
67
Tablo-18: Araştırma gruplarında özgül fobi (hayvan tipi) eştanısı
Özgül fobi(hayvan tipi)
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
42
55,3
34
44,7
Dental fobisi olmayan
24
28,9
59
71,1
p:0,001
Tablo-19: Araştırma gruplarında özgül fobi (doğal-çevre tipi) eştanısı
Özgül fobi(doğal-çevre tipi)
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
37
48,7
39
51,3
Dental fobisi olmayan
20
24,1
63
75,9
p:0,001
Tablo-20: Araştırma gruplarında özgül fobi (kan-enjeksiyon-yara tipi) eştanısı
Özgül fobi(kan-enjeksiyon-yaralanma tipi)
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
43
56,6
33
43,4
Dental fobisi olmayan
9
10,8
74
89,2
p:0,001
68
Tablo-21: Araştırma gruplarında özgül fobi (durumsal tip) eştanısı
Özgül fobi(durumsal tip)
Var
Yok
Hasta grubu
n
(%)
n
(%)
Dental fobisi olan
24
31,6
52
68,4
Dental fobisi olmayan
5
6,0
78
94
p<0,001
7.10. Araştırma gruplarında major depresyon eştanısı
Dental fobisi olan 76 hastadan 4 erkek, 28 kadın olmak üzere toplam 32’sinde
(%42,1) major depresyon tanısı kondu. Dental fobisi olmayan grupta ise 4 erkek,10
kadın olmak üzere toplam 14 hastada (%16,9) major depresyon tanısı kondu
( Tablo 22.1). Kadın ve erkek olarak tabakalı istatistiksel analiz yapıldığında; erkek
tabakası için p>0,05 anlamlı olarak fark bulunmadı, kadın tabakası için p:0,018
anlamlı olarak fark bulundu. Dental fobisi olan kadın hastalarda major depresyon
tanısı dental fobisi olmayan kadın hastalardan daha fazlaydı.
Dental fobisi olan erkek hastalar ile dental fobisi olmayan erkek hastalarda ise major
depresyon tanısı açısından istatistiki olarak anlamlı bir sonuç bulunmadı(p>0,05).
Erkeklerde anlamlı olarak fark çıkmamasının nedeni olgu sayısının yetersizliği olarak
değerlendirildi. Dental fobik grupta 2 hastada, fobik olmayan grupta ise 1 hastada
Distimi saptandı (Tablo-23). Gruplar arasında anlamlı fark bulunmadı(p>0,05).
|