2-ma’ruza. Alternativ energiya manbalari va turlari

Quyosh nurlanishi qabul qilgichlari muvozanat haroratini 
oshirish imkoniyatlari. 
Yapaloq kollektorlar. 
Ko’pchilik qurilmalarda elektr energiyasini issiqlik energiyasiga 
aylantirish maqsadida quyosh nurlanishini qabul qiluvchi qurilmalar – 
kollektor ishlatiladi (ris. 1.1.). Shaffof qatlam issiqlik o’tkazuvchanlik va 
konveksiya hisobiga kollektordan issiqlikning ketishini susaytiradi. 

---

1.1 - rasm. Yapaloq quyosh kollektorlari. 
Quyosh nurlanishi intensivligi R deb, bunday turdagi radiasiya 
uchun plastinaning yutish imkonini α
s
deb belgilasak. Quyosh nurlari 
ta’sirida plastina muvozanat harorati T ga yetgunga qadar qiziydi. 
Bunday haroratda tushayotgan va qaytayotgan nurlanishning intensivligi 
teng, ya’ni
α
s 
R = εσT
4 
bunda ε — past haroratlarda plastinaning nur tarqatish imkoni
quyidagi formula orqali T muvozanat haroratiga ega bo’lamiz 
σ
Р
ε
α
Т
с


4
muvozanat harorati qanchalar yuqori bo’lsa, α
s
/ε munosabat qiy 
mati ham shuncha yuqori bo’ladi. 1.2.[26] jadvalga binoan ushbu 
munosabat ba’zida, xususan silliqlangan metallar uchun 2-3 ga teng 
bo’ladi, biroq odatda u ancha kichik qiymatga ega bo’ladi. Biroq 
silliqlangan metallarning nurni yutish imkoni past bo’lgani uchun 
quyosh kollektorlari ishlab chiqarishga yaroqli emas. Bunga o’xshash 
maqsadlar uchun nurni yutish imkoni yuqori bo’lgan materiallar 
tanlanadi, bunday materiallar uchun α
s
/ε munosabat 1 ga yaqin bo’lishi 
kerak.
Bunday materiallar neytral yutuvchi maturiallar deb ataladi. 

---

R = 800 Vt/m
2
deb olsak, tenglamadan muvozanat hararati 343 K 
(70° S) ga tengligini aniqlaymiz. Ushbu qiymat qora plastina haroratiga 
yaqin. Bunday yutuvchi materialli issiqlik dvigatelining FIK (343-
300)/343 =0,125 dan yuqori emas.