Soliq akademiyasi m. I. Kutbitdinova «institutsional iqtisodiyot»

I
3
q
«To`lanadigan hisobvaraqlar: tijorat»
«Debitorlar hisobvaraqlari: tijorat»
I
4
q
«Jami aylanma mablag`lar»
O`zaro bog`liq korxonalar tomonidan tashkilot ustidan nazorat darajasini
aniqlash uchun (masalan rekombinatsiyalangan mulkning mavjudligi haqidagi
gepotezani tekshirishda) I
1
i
xilidagi indeksni (suratda – «To`lanadigan
hisobvaraqlar») I
3
debitorlik qarzdorligi indeksi va I
4
koeffitsiyenti bilan
muvofiqlashtirish zarur. Agar I
1
i
indeksining miqdori o`zaro bog`liq
korxonalarning imtiyozli holati haqida tasavvur qilish imkonini bersa, u holda I
3
va
I
4
indekslari korxonaning o`zaro bog`liq korxonalar ustidan nazorat darajasini va
o`zaro bog`liq korxonalarning korxona ustidan nazorat darajasini aniqlaydi. Ushbu
indekslarning qo`llanilishi M1 pul agregatining real tovar massasiga mos
kelmasligining oqibati
8
sifatidagi to`lamasliklar va korxonalar o`rtasidagi tovar
kreditining shakli sifatidagi to`lamasliklar o`rtasida chegara o`tkazish imkonini
beradi.
«Taqsimlanmagan foyda»
I
5
q ;
«Jami xususiy sarmoya»
(«Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari» Q
«Rahbar xodimlarni mukofotlash»)
8
М1 пулларнинг миқдорий тенгламаси MV=PY асосида щисоблаб чиқилади, бу ерда
М - пул агрегати, V – пул муомаласининг тезлиги, Р – нархлар даражаси ва Y – реал даромад.

---

88
I
6
q
«Yalpi foyda»
I
5
indeksi aksiyadorlarning aksiyadorlik jamiyatidagi qoldiq daromadni olish
huquqidan foydalanishi samaradorligini tahlil qilish uchun taklif etiladi. Agar
tadqiq etilayotgan firmaning balansi asosida hisoblab chiqilgan ushbu indeks
tarmoq yoki korxonalar guruhlari bo`yicha o`rtacha indeksdan ancha kichik bo`lsa,
u holda rasmiy mulkdorlar «agentlar» - menejerlarning opportunistik xatti-
harakatlari ehtimoliga e’tiborni qaratishi maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Menejerlarning opportunizmini, masalan, daromadlar to`g`risidagi hisobotda
«Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari» moddasining oshirib ko`rsatilishi holatlari
tasdiqlaydi, chunki ko`pincha menejerlar o`z daromadini pul shaklida ko`paytirish
imkoniyatidan mahrum bo`ladilar. Shuning uchun I
6
indeksi I
5
indeksining tabiiy
to`ldiruvchisi hisoblanadi.
«Naqd pulda to`langan dividendlar»