4-mavzu. Uzlukli va uzluksiz ishlab chiqarishning xususiyatlari va qo’llanilish sohalari. Reja

Misol. Ikkkilik sanoq tizimidagi sakkiz xonali 11010111 ikkilik kodining 
ma'lumotlar hajmi Vм=8 bit. O’nli sanoq tizimida olti xonalik 247532 sonining mos 
ma'lumotlar hajmi Vм=6 dir. 
Sintaktik bosqichda axborot miqdorini tizim holatining noaniqligi (tizim 
entropiyasi) tushunchasini ko’rmasdan aniqlab bo’lmaydi. 
Aytaylik axborot olinishgacha foydalanuvchi α tizimi xususida qandaydir dastlabki 
(aprior) ma'lumotga ega bo’lsin. Uning tizimdan voqif emaslik o’lchovi H(α) 
funksiya bo’lib, bu funksiya o’z navbatida tizim holatining noaniqlik darajasi va 
o’lchovi hisoblanadi. 
Qandaydir β ma'lumot qabul qilingandan so’ng qabul qiluvchi qandaydir 
qo’shimcha Iβ(α) axborotga ega bo’ladi va uning aprior voqif emasligi kamayadi, 
natijada tizim holatining apostеrior (β ma'lumot qabul qilingandan so’nggi) 
noaniqligi Н β (α) ga tеng bo’ladi. 
Unda, β ma'lumotdagi tizim xususidagi axborot miqdori Iβ(α) quyidagicha 
aniqlanadi: 
Iβ(α)= Н(α)-Нβ(α), (1) 
ya'ni, axborot miqdori tizim holati noaniqligining o’zgarishi (kamayishi) orqali 
o’lchanadi. 
Agar so’nggi noaniqlik Hβ(α) nolga aylansa, dastlabki to’liq bo’lmagan bilim to’liq 
bilim bilan almashtiriladi va axborot miqdori Iβ(α)=Н(α) bo’ladi. Boshqacha 
aytganda, tizim entropiyasi Н(α) еtishmaydigan axborot o’lchovi sifatida ko’rilishi 
mumkin. 
Mumkin bo’lgan N holatlarga ega bo’lgan tizim entropiyasi H(α) Shеnnon 
formulasiga binoan quyidagicha aniqlanadi: 
bu еrda Ri - tizimning i-holatda bo’lishligi ehtimolligi. 
Tizimning barcha holatlari tеng ehtimollik bo’lgan (pi q1G’ N ) hol uchun entropiya 
quyidagi munosabat orqali aniqlanadi: 
(3) Ma'lumotlarning axborotlik koeffitsiеnta (darajasi) axborot miqdorining uning 
ma'lumotlar hajmiga nisbati orqali aniqlanadi, yani; 
у= i / Vм. , бу ерда 0 
Tizimda axborot o’zgartirilishi bilan bog’liq ish ko’lami Y ning ortishi bilan 
kamayadi. 
Shu 
sababli 
axborotlik 
darajasining 
aniqlashga 
intilinadi. 

---