O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta„lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Etnopsixolingvistika – nutqiy faoliyatda muayyan an‘analar bilan 
bog‗liq bo‗lgan muomala birliklarining qanday paydo bo‗lishini, turli til 
egalarining verbal va noverbal muloqotidagi farqlarni o‗rganadi. Nutqiy 
etiket va ―dunyoning rangli manzarasi‖ni, turli xalqlardagi ikki tillilik va 
ko‗p tillilik hodisalarini tadqiq etadi.
Eksperimental-fonetik usul — nutq tovushlari, bo‗g‗in, urg‗u va 
intonatsiyani alohida apparatlar yordamida (kimograf, spektograf, 
ossillograf, rentgen va h.k.) o‗rganuvchi usul. 
Harakat afaziyasi – bemor so‗zlarni talaffuz qila olmaydi, garchi u 
unga aytilgan nutqni tushunadi, bunda miyaning chap peshona pastki
orqa burmalarida joylashgan Broka markazi shikast yegan bo‗ladi. 
Hujjatlar ekspertizasi – hujjatlardagi imzolar, muhrlar, shtamplar, 
yozuvlar yuzasidan olib boriladigan ekspertiza.
Ichki nutq– so‗zlovchining ma‘lum xabarni bevosita muloqotga 
chiqarishdan oldin uni ovozning ishtirokisiz qaytarib olishi. 
Interferensiya – ikki tilni biladigan shaxsning bir tilining ikkinchi 
tiliga ko‗rsatgan har qanday ta‘siri va bu ta‘sirning natijasi. 

---

144 
Kod – muloqot vositasi bo‗lib, u tabiiy tillar (o‗zbek, rus, ingliz va 
h.k.) hamda sun‘iy tillar: esperanto yoki zamonaviy mashina tillari, 
morze alifbosi, turli signallar va boshqalarni o‗z ichiga oladi.
Kommunikativ shaxs – real kommunikatsiyada real harakat 
qiladigan aniq kommunikativ aktning aniq ishtirokchisidir.
Lakuna (lot. lacuna ―bo‗shliq, chuqurlik, cho‗nqir joy‖; frans. 
lacune ―bo‗shliq, bo‗sh joy‖) – biron xalqning maishiy, madaniy, 
ijtimoiy va tarixiy hayoti uchun xarakterli va boshqa xalq uchun begona 
bo‗lgan, boshqa tilda aniq muqobili bo‗lmagan so‗z va so‗z birikmalari. 
Lakunalar qiyoslanayotgan tillarda o‗xshashi bo‗lmagan so‗zlar bo‗lib, 
ular, asosan, tillarning qiyosida seziladi.
Lisoniy faollik (linguistic performance) tushunchasi ham 
N.Xomskiy tomonidan ilmiy muomalaga kiritilgan. N.Xomskiy lisoniy 
faollikni psixologiya sohasiga aloqador qildi va uni til egasi tomonidan 
yaratiladigan ifodalar sifatida izohladi. N.Xomskiy lisoniy faollikni 
―aniq sharoitlarda tilning kundalik qo‗llanishi‖, - deb tushuntiradi. 
Lisoniy faollik nutqiy faoliyatda lisoniy qobiliyatni amalga oshirishda 
yuz beradigan jarayondir. Ya‘ni lisoniy faollik ona tilini o‗zlashtirgan 
kishi egallagan til bilimlarini amalda qo‗llay olishidir.