1-ma’ruza Mavzu: Shaxsiy kompyuterlarning ta’minoti va uning turlari. Reja

Rasm 

---

Asos dasturiy ta’minoti. Dasturiy ta‘minotning eng quyi sathi-asos dasturiy 
ta‘minotidan iboratdir. Bu ta‘minot asos apparat vositalari bilan aloqaga javob 
beradi. Qoida bo‘yicha, asos dasturiy vositalari bevosita asos qurilmalari tarkibiga 
kiradi va doimiy xotira deb ataladigan maxsus mikrosxemalarda saqlanadi. Dastur 
va ma‘lumotlar doimiy xotira (DX) mikrosxemalariga ularni ishlab chiqish vaqtida 
yoziladi va ularni ishlash jarayonida o‘zgartirish mumkin emas. 
Amalda, ishlatish vaqtida asos dasturiy vositalarini o‘zgartirish zaruriyati kelib 
chiqsa, DX mikrosxemasi o‘rniga qayta dasturlash imkoniga ega bo‘lgan doimiy 
xotira qurilmasidan foydalaniladi. Bu xolda DX mazmunini hisoblash tizimi 
tarkibida bevosita o‘zgartirish mumkin (bunday texnologiya flesh texnologiya deb 
ataladi), yoki hisoblash tizimidan tashqarida, maxsus programmator deb ataladigan 
qurilmalarda bajariladi. 
Tizimli dasturiy ta’minot. Bu sathdagi dastur, kompyuter tizimining 
boshqa dasturlari va bevosita apparat ta‘minoti bilan o‘zaro bog‘lanishni 
ta‘minlaydi, ya‘ni bu dasturlar dallollik vazifasini o‘taydi. 
Butun hisoblash tizimining ekspluatasiya (ishlatish) ko‘rsatkichlari ish 
sathining dasturiy ta‘minotiga bog‘liqdir. Masalan, hisoblash tizimiga yangi 
qurilma ulash vaqtida boshqa dasturlarni shu qurilma bilan bog‘lanishini 
ta‘minlash uchun, tizimli darajada dastur o‘rnatilishi kerak. Aniq qurilmalar bilan 
o‘zaro bog‘lanishga javob beruvchi dasturlar qurilma drayverlari deyiladi va ular 
tizimli sath dasturiy ta‘minoti tarkibiga kiradi. 
Tizimli sath dasturlarining boshqa sinfi foydalanuvchi bilan bog‘lanishga 
javob beradi. Aynan shu dasturlar yordamida foydalanuvchi, hisoblash tizimiga 
ma‘lumotlarni kiritish, uni boshqarish va natijalarni o‘ziga qulay ko‘rinishda olish 
imkoniga ega bo‘ladi. Bunday dasturiy vositalar, foydalanuvchi interfeysini 
ta‘minlash vositalari deb ataladi. Kompyuterda ishlash qulaylgi va ish joyi 
unumdorligi bu vositalar bilan bevosita bog‘liqdir. Tizimli satx dasturiy ta‘minoti 
majmuasi kompyuter operasion tizimi yadrosini tashkil etadi. Operasion tizimning 
to‘liq tushunchasini biz keyingi boblarda ko‘rib o‘tamiz, bu yerda esa biz faqat, 
agar kompyuter tizimli sath dasturiy ta‘minoti bilan jihozlangan bo‘lsa, u holda 
kompyuter yanada yuqori darajadagi dasturni o‘rnatishga va eng asosiysi dasturiy 
vositlarning qurilmalar bilan o‘zaro aloqasiga tayyorligini bildiradi. Ya‘ni 
operasion tizim yadrosi mavjudligi – insonni hisoblash tizimida amaliy ishlarni 
bajarish imkoniyatining zaruriy shartidir.