Pedagog respublika ilmiy jurnali

PEDAGOG RESPUBLIKA ILMIY JURNALI 
4 – SON / 2022 - YIL / 15 - DEKABR 
www.bestpublication.org
 
257 
muddatlardan 
tashqari, 
yana 
bir 
muammolardan 
biri 
axborotlarning 
guruhlanmaganidir. O„zbekiston Respublikasining “Davlat sirlarini saqlash 
to„g„risi”dagi, “Bank siri to„g„risi”dagi, “Tijorat siri to„g„risi”dagi qonunlarida hamda 
boshqa qonun va qonunosti normativ hujjatlarda maxfiy tutilishi lozim bo„lgan 
ma‟lumotlarga ta‟rif beriladi va ular himoya qilinishi belgilanadi. Lekin 
mamlakatimizda axborotlarni maxfiy yoki oshkor qilinishi mumkin bo„lgan alohida 
guruhlarga ajratib ko„rsatgan qonun hujjati mavjud emas. Bu bir jihatdan fuqarolarga 
qiyinchilik tug„dirishi aniq. Har bir fuqaro davlat siri, tijorat siri, bank siri yoki shaxsga 
doir ma‟lumotlar nima ekanini bilishi uchun muayyan qonunlar mavjudligi va ular bilan 
tanishib chiqish zarurligini bilmaydi. Fuqarolar davlat organlari yoki tashkilotlariga 
muayyan axborotni so„rab murojaat qilganida ularga bu axborot “davlat siri” boshqa 
hollarda “shaxsga doir” axborot ekani aytiladi. Shuning uchun ham axborotlarni ularni 
olish imkoniyatidan kelib chiqib aniq guruhlarga ajratuvchi alohida qonun hujjati 
yaratilishini taklif etamiz. 
Keyingi asosiy muammolardan biri – fuqarolarning axborot olish huquqlari va 
erkinliklari buzilganligi uchun javobgarlikning aniq belgilanmagaligi hisoblanadi. 
O„zbekiston Respublikasining “Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to„g„risida”gi 
Qonuni 16-moddasiga ko„ra ushbu qonunda belgilangan normalarni 
buzganlikda aybdor 
deb topilgan shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo‘lishi belgilangan
. Lekin 
javobgarlikning fuqaroviy, ma‟muriy yoki jinoiy javobgarlik ekanligi ushbu qonun bilan 
aniq belgilanmagan. Boshqa qonun hujjatlarida ham (xususan, ma‟muriy hamda jinoiy 
javobgarlikni belgilovchi kodekslarimizda) axborot olish huquqi buzilishi bilan bog„liq 
javobgarlik masalasi hal etilmagan. Ko„plab xorijiy davlatlarda, jumladan, Hindiston 
Federativ Respublikasining 2005-yilgi “Axborot erkinligi to„g„risida”gi qonuniniga 
binoan (V bob, 20-band) ma'lumot olish uchun jo„natilgan arizani qonunchilikda 
ko„rsatilgan muddatda qabul qilishdan bosh tortganlik yoki ma'lumotni taqdim 
etmaganlik yoki ma'lumotni bila turib noto„g„ri, to„liq bo„lmagan holda berganlik yoki 
ma'lumotni taqdim etishga har qanday tarzda to„sqinlik qilganlik uchun ariza kelib 
tushgan kundan e‟tiboran ma‟lumotlar to„liq taqdim etilgunga qadar har kuni ikki yuz 
ellik rupiya (
₹
250) miqdorida jarima hisoblanishi hamda jarima miqdori yigirma besh 
ming rupiyadan (
₹
25 000) oshmasligi kerakligi belgilangan
22
. Bu kabi qonunchilikda 
axborot olish huquqining buzilishiga nisbatan belgilangan to„g„ridan-to„g„ri javobgarlik 
masalasi davlat organi va tashkilotlarning mas‟ul xodimlarini axborot so„rovlariga 
nisbatan jiddiyroq munosabatda bo„lishga undaydi. Xuddi shu kabi milliy 
qonunchiligimizga ham fuqarolarning axborot olish huquqlarini amalga oshirishlariga 
har qanday to„sqinlik qilgan hamda qonunda belgilangan muddatlarda qonun bilan 
cheklanmagan axborotni bermagan mansabdor shaxs yoki shunga mas‟ul bo„lgan 
22
THE RIGHT TO INFORMATION ACT, 2005 No. 22 of 2005 // MINISTRY OF LAW AND JUSTICE. Access mode: 
https://rti.gov.in/rti-act.pdf 

---