Pedagog respublika ilmiy jurnali

PEDAGOG RESPUBLIKA ILMIY JURNALI 
4 – SON / 2022 - YIL / 15 - DEKABR 
www.bestpublication.org
 
256 
korxonalar, muassasalar, fuqarolarning o„zini o„zi boshqarish organlari va mansabdor 
shaxslardan so„rab olish huquqiga ega, so„ralayotgan axborot qonun bilan tarqatilishi 
cheklanmagan yoki taqiqlanmagan bo„lishi lozim. Ushbu qonundagi asosiy kamchilik 
so„rovga javob berish muddatida, ya‟ni qonunning 6-moddasiga ko„ra, so„rov kelib 
tushgach, o„n besh kunlik muddatda javob qaytarish lozim. Lekin hozirgi texnologiyalar 
sharoitida bu muddat juda ham ko„p hisoblanadi. Bu norma fuqarolarning axborot 
olishga bo„lgan huquqlarini sun‟iy ravishda cheklashi mumkin. Norma ijodkori bu 
qonunni ishlab chiqishda o„z manfaatlaridan kelib chiqib yondoshgani seziladi. 
Xususan, ushbu moddaning davomida, agar so„ralgan axborot ushbu tashkilotda 
bo„lmasa, yetti kunlik muddatda bu haqida so„rovchini ogohlantirishi lozim. Bu muddat 
ham hozirgi texnologiyalar sharoitida ko„p hisoblanadi. 
Axborotlarni raqamli ko„rinishga o„tkazib, undan foydalanishni osonlashtirish 
jarayonida barcha axborot shartli ravishda uch guruhga ajratilishi lozim. Uning birinchi 
guruhiga – 
kirish cheklangan ma’lumotlar
, ya‟ni davlat sirlari va boshqa sirlar. Bunday 
axborotga kirish qat‟iy cheklanishi lozim va ruxsatsiz kirishga uringanlik javobgarlik 
keltirib chiqarishi belgilanishi lozim. Ikkinchi guruhga – 
ommaviy kirish ruxsat etilgan 
axborotlar
ni kiritishimiz mumkin. Bu kabi axborotlar ma‟muriy organlar tomonidn 
tinimsiz ravishda uzatilib borilishi va omma bundan uzluksiz xabardor bo„lib borishi 
lozim bo„lgan axborotlarni o„z ichiga olishi kerak. Har qanday shaxs ushbu 
ma‟lumotlarni hech qanday to„siqlarsiz olish imkoni yaratilishi shart. Bu kabi 
axborotlarga davlat organlari va mansabdor shaxslarning vakolatlari, ma‟muriy 
hujjatlar, qaror, farmon va idoraviy hujjatlar, respublika hamda mahalliy budjet 
mablag„larining sarflanishi va boshqalarni qamrab olgan axborotlarni kiritishimiz 
mumkin. Uchinchi guruhga – faqat so„rov bo„yicha so„rovchiga kirishga ruxsat 
etiladigan axborotlar, ya‟ni muayyan subyektgagina tegishli ma‟lumotlarni kiritish 
lozim. Biz so„z yuritayotgan uchinchi guruh axborotlarni huquqshunos olim Gunin 
Dmitriy Igorevich “axborot siri” deb atashni taklif etadi. Bu haqida, “Axborot siri – 
faqat bitta shaxsga yoki qat‟iy cheklangan odamlar doirasiga ma'lum bo„lgan 
ma‟lumotlarning holati tushuniladi”
21
deb yozadi. Bunday axborotlarni olishga, uni 
qayta ishlashga va foydalanishga faqat o„sha cheklangan doiragina haqli hisoblanadi. 
Bu guruh axborotlarga shaxsga doir ma‟lumotlar, shaxsiy va jamoaviy sir, tadbirkorlik, 
biznes siri, bank siri va boshqalarni kiritishimiz mumkin. Bu kabi axborotlarga axborot 
egasining shaxsini tasdiqlash orqaligina kirish imkoniyatini yaratuvchi texnologiyalarni 
joriy etish lozim. Hozirgi kunda yurtimizda mavjud shunday tizimlar sifatida “one-id”, 
“mobile-id” “ERI” hamda “ID-karta” tizimlarini misol keltirishimiz mumkin. Yuqorida 
keltirganimiz axborot guruhlaridan ikkinchi va uchinchi guruhga kiritilgan axborotlarni 
olishdagi muammolar va ularning yechimlarini ko„rib chiqamiz. Dastlab, 
qonunchilikdagi muammolarni davom ettirsak. Axborotni taqdim etishdagi 
21
Гунин Д. И. Транспарентность и тайна информации: теоретико-правовой аспект //Библиотека МОО «Информация для 
всех» [Электронный ресурс].–2013.– Режим доступа: http://www. ifap. ru/library/index. htm. – 2008. – Т. 6.

---