Педагогика факультети

UMUMIY XULOSALAR

Biz o‘z malakaviy ishimiz nihoyasida quyidagicha xulosaga keldik.
―Yoshlikda olingan bilim toshga o‘yilgan naqsh kabidir‖ – degan edi buyuk allomalarimizdan biri. Shunga ko‘ra, boshlang‘ich sinfda egallangan bilimni kelgusidagi bilimlar uchun poydevor deb atasak, noto‘g‘ri bo‘lmaydi. Poydevor qanchalik mustahkam bo‘lsa, qurilajak imorat ham shunchalik ko‘p yil, balki asrlarga ham asqotadi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga ta‘lim- tarbiya beruvchi o‘qituvchiga juda ko‘p narsa bog‘liq bo‘ladi.Hozirgi zamon boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi erkin fikrli keng dunyoqarashli, izlanuvchan, intiluvchan, yangiliklarni tezda ilg‘ab oluvchi va innovatsion texnologiyalardan boxabar bo‘lishi lozim.Shundagina u ko‘zlagan maqsadiga yetishadi.
Ona tili darslarida imloviy bilimlarni takomillashtirishning samarali metod va usullarini tanlay bilish hozirgi kun tilshunoslik ta‘lim tizimi oldida turgan eng muhim vazifadir.
O‘quvchilarda imloviy bilimni shakllantirishni savod o‘rgatish davridanoq boshlagan ma‘qul. Chunki, bu bilimlar ta‘limning keyingi bosqichlari uchun zarur bo‘ladi. Shuningdek, imloga oid tushunchalarni faqatgina ona tili darslarida emas, balki o‘qish, matematika, tabiatshunoslik, musiqa, odobnoma va boshqa darslarda ham kerakli o‘rinlarda shakllantirib borilsa, ko‘zlangan natijaga erishish mumkin.
O‘quvchilarning imloviy bilim va tushunchalarini rivojlantirish uchun yangi pedagogik texnologiyalar, interfaol usullardan foydalanish ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Bolaning ongi va tafakkuri endi shakllanib kelayotgan boshlang‘ich sinflarda o‘qituvchining mahorati, uning zamonaviy texnologiyalarni ta‘lim jarayoniga mohirona tadbiq eta olishi, ta‘limning yangi-yangi yo‘l va usullarini izlashi, ilg‘or pedagogik tajribalardan ijodiy foydalana olishi juda muhimdir. Ona tili darslarini yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish, yangi metodlardan samarali, unumli va o‘rinli foydalanish kutilgan natija beradi.
Chunki, yangi pedagogik texnologiyaning har bir ko‘rinishi bolani fikrlashga, o‘z shaxsiy munosabatlarini izhor qilishga, ijod qilishga undaydi.
Ayniqsa, ―Klaster‖, ―Bumerang‖, ―Aqliy hujum‖, ―Dumaloq stol‖, ―Muammoli vaziyat‖ kabi yangi pedagogik texnologiyalardan unumli va o‘z vaqtida foydalanilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi.
O‘quvchilarning imloga oid bilimlarini aniqlashda diktant va bayonlarning ahamiyati ham juda katta. Chunki, diktant va bayonlar o‘tilgan mavzular yuzasidan olingan bilimlarni yaqqol aks ettirguvchi ko‘zgudir.
Tekshiruv diktantlari yozdirayotganda o‘qituvchi o‘tilgan mavzularga oid, imloga oid tushunchalarni aytib, ogohlantirib o‘tishi lozim.
Bayonlar ham o‘quvchilarning imloviy bilimlarini mustahkamlashga yordam beradi. Bayonlar, diktantlardan farqli o‘laroq, o‘quvchilarning so‘z boyligini oshirishga, erkin, mustaqil fikrlay olishga, ijodiy faollikni ta‘minlashga xizmat qiladi.
Yuqorida sanab o‘tilgan omillarni hisobga olgan holda, boshlang‘ich sinf o‘qituvchilariga quyidagicha tavsiyalar berish mumkin:

• 
  ona tili darslarida o‘quvchilarning imloga oid bilimlarini takomillashtirishning eng maqbul usul va metodlarini ishlab chiqish;
  
• 
  fanlararo integratsiyani to‘g‘ri tashkil etish, ya‘ni nafaqat ona tili darslarida, balki matematika, o‘qish, musiqa, odobnoma va shu kabi o‘quv fanlarini o‘tayotganda ham imloga oid tushunchalarni shakllantirib borish;
  
• 
  tekshiruv diktantlari va bayonlar vositasida o‘quvchilarning imloga doir bilimlarini mustahkamlash, tekshirish, lozim bo‘lsa, qo‘shimcha darslar
  

tashkil etish;

• 
  an‘anaviy dars o‘tish tizimini inkor etmagan holda, innovatsion usullardan foydalanib, darslarni yanada qiziqarliroq , yanada samaraliroq o‘tkazish va bu orqali o‘quvchilarni bilimga chanqoq, keng dunyoqarashli va erkin fikrlovchi insonlar bo‘lib yetishishlariga imkon yaratish;
  
• 
  ona tili darslarida o‘quvchilarning aylanma daftaridan tashqari, kichik ―Imlo lug‘ati‖ daftarini ham tashkil etish, bu daftarda imlosi qiyin va biroz tushunarsiz bo‘lgan so‘z va iboralarini qayd ettirib borish;
  
• 
  o‘quvchilarda imloviy bilim va malakalarni hosil qilish uchun, o‘z navbatida o‘qituvchi ham tinimsiz izlanish, yangiliklardan boxabar bo‘lib turish, o‘z ustida ishlash, o‘quvchilar bilan individual va jamoaviy ishlash, ta‘lim yangiliklariga oid turli konferensiya, seminar va yig‘inlarda ishtirok etib borishi lozim bo‘ladi.
  

Umuman olganda, o‘zbek tilining asosiy imlo qoidalariga rioya qilish, nafaqat o‘quvchilarning, balki shu yurt tuprog‘ida yashayotgan, jozibali tilimizda biyronbiyron so‘zlayotgan har bir fuqaroning burchidir. Imlo qoidalari biz uchun xuddi yo‘l belgilaridek bo‘lishi lozim. Buning uchun o‘quvchilarni bolalikdanoq bilimli, salohiyatli va aqli raso qilib tarbiyalash lozim. Shundagina, har qadamda, bot –bot duch keladiganimiz – imloviy xatoliklarning birmuncha oldi olinardi, deb o‘ylayman.