Pedagogika nazariyasi, Pedagogika tarixi) (Pedagogika oliy ta’lim muassasalarining barcha bakalavriat ta’lim yo’nalishlari uchun) Toshkent 2019


Ta’limning tashkiliy-metodik tamoyillari



Yüklə 1,06 Mb.
səhifə31/218
tarix16.12.2023
ölçüsü1,06 Mb.
#181884
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   218
Mavzu O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimi-www.hozir.org

Ta’limning tashkiliy-metodik tamoyillari
- ta’limning izchilligi, tizimliligi, ketma-ketligi;
- ta’limda onglilik va ijodiy faollik;
- ta’limda ko‘rgazmalilik;
- ta’limning samaradorligi va ishonchliligi (mustahkamligi);
- ta’limning tushunarliligi;
- guruhli va individual ta’lim birligi;
- ta’limning o‘quvchilar yoshi va individual xususiyatlariga mos kelishi;
- oqilona talabchanlik bilan bola Shaxsini hurmat qilishning muvofiqliligi;
- pedagogik hamkorlik.


Ta’limning umumiy qonuniyatlari
1. Ta’lim maqsadi jamiyatning rivojlanish sur’ati va darajasi, jamiyatning talablari va imkoniyatlari hamda pedagogika fani va amaliyotining rivojlanganligi va imkoniyatlari darajasi bog‘liq.
2. Ta’lim mazmuni ta’limning ijtimoiy ehtiyojlari va maqsadlari, ijtimoiy va ilmiy-texnik taraqqiyot sur’ati, o‘quvchilarning yosh imkoniyatlari, ta’lim nazariyasi va amaliyotining rivojlanish darajasi, Shuningdek, o‘quv yurtining moddiy-texnik va iqtisodiy imkoniyatlari bog‘liq.
3. Ta’lim sifati (samaradorligi) avvalgi bosqich mahsuldorligi va mazkur bosqichda erishilgan natijalar, o‘rganilayotgan material xususiyati va hajmi, o‘quvchilarga tashkiliy-pedagogik ta’sir ko‘rsatish hamda o‘quvchilarning bilim olishga qobiliyatlari va ta’lim vaqtiga bog‘liq.
4. Ta’lim metodlari samaradorligi metodlarni qo‘llashda bilimlari va ko‘nikmalari, ta’lim maqsadi, ta’lim mazmuni, o‘quvchilarning yoshi, ta’lim olish imkoniyatlari, moddiy-texnik ta’minot hamda o‘quv jarayonini tashkil etishga bog‘liq.
5. Ta’limni boshqarish mahsuldorligi ta’lim tizimida qayta aloqalarning intensivligi va tuzatish, ta’sir ko‘rsatishlarning asoslanganliligiga bog‘liq.
6. Ta’limni rag‘batlantirish samaradorligi ta’limning ichki rag‘batlari (sabablari) hamda tashqi (ijtimoiy, iqtisodiy, pedagogik) rag‘batlariga bog‘liq.
VI-BOB. TA’LIM MAZMUNI

6.1. ilmiy-texnik jarayon va ta’lim mazmuni
Ta’limning mazmuni uning vazifalaridan kelib chiqadi. Ta’limning mazmuni ilmiy bilimlar, ko’nikma va malakalar tizimidir. O’quvchi ilmiy bilim, ko’nikma va malakalarni egallash jarayonida aqliy va jismoniy qobiliyatlarini rivojlantiradi, dunyoqarashi, ahloqi Shakllanadi, hayotga, mehnatga tayyorlanadi. Ta’lim mazmuniga insoniyat to’plagan barcha ijtimoiy tajribalar kiradi. Uning mazmuni, xajmi, ijtimoiy tuzumning iqtisodiy talab va ehtiyojlari, fan-texnika taraqqiyoti darajasi bilan belgilanadi. Ya’ni uning mazmuniga tabiat, jamiyat, inson va uning tafakkuri haqidagi bilimlar, hozirgi zamon fani, texnikasi, madaniyati, ishlab-chiqarishdagi yangiliklar kiritiladi. Ta’limning mazmuni o’zgaruvchan, u doimo yangilanib turadi.
Bugungi kunda ta’limning mazmuni o’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida» gi Qonuni va «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi» da belgilangan vazifalardan kelib chiqadi. Ta’lim mazmuni jamiyat umumiy o’rta ta’lim oldiga qo’yayotgan talab-buyurtma asosida belgilanishi kerak. Ya’ni shakllanayotgan inson nimani bilishi, o’rganishi, qanday insoniy fazilatlarga ega bo’lishi haqidagi savollarga javob berishi kerak.
Ta’lim jarayoni o’quvchilarda: bilimdonlik, mustaqil fikrlash, ijodkorlik, tirishqoqlik, tashabbuskorlik, ziyraklik, intizomlilik, qiziquvchanlik kabi xislatlarni Shakllantiradi. Tabiat, jamiyat, inson va uning tafakkuriga munosabati ham ta’lim mazmunini belgilashga, ta’lim olishga yordam beradi. O’quvchi o’zida Shakllangan munosabatlarga asoslanib tevarak-atrofdagi narsalarni, voqyealarni baholaydi; oq-qorani ajratadi, ilmiy va g’ayriilmiy hodisalarning farqiga boradi.
Ta’lim mazmuniga kiritilgan o’quv materiali yuqori ilmiy va amaliy ahamiyatga ega bo’lishi, ta’lim jarayonining imkoniyatlariga mos bo’lishi (ta’limni tashkiliy Shakllari, qonuniyatlar, tamoyillari, usullari, o’quvchilarning umumiy rivojlanishi darajalariga, maktabning o’quv-metodik hamda moddiy holati hisobga olinishi) lozim.
Shuningdek, ta’lim mazmunini belgilashda maktabda o’qitiladigan barcha fanlarning o’ziga xos xususiyatlari va fanlararo aloqa hisobga olinishi Shart.

Ta’lim mazmuni ilmiy asoslagan DTS, o’quv rejalari, dasturlari va darsliklarida ifodalanadi. Xususiy metodika nuqtai nazari bo’yicha «ta’lim» aynan bir o’quv fani asosida o’qitish va o’qish faoliyatlarini birgalikda amalga oshirishni anglatadi.

Pedagogika fani nuqtai nazaridan qaralganda esa «ta’lim» o’qituvchi va o’quvchi ta’sirining majmui bo’lib, uning natijasida o’quvchining aqliy salohiyati (intellekti), ruxiyatini rivojlantirish ma’nosini bildiradi.

Bilim-tabiatda, jamiyatda, inson ongida amal qilinadigan qonuniyatlarning turli belgilar (masalan, yozuv) vositasida moddiylashtirilgan ko’rinishidir. Bilimlar qarash, g’oya, ta’rif, qoida, aniqlik, aksioma, teorema, omil va boshqa Shakllarda beriladi. Ta’lim jarayoni tarkibiga ko’ra, o’ta murakkab didaktik hodisadir. Agar bu jarayonga o’qituvchi faoliyati nuqtai nazaridan yondoshsak, «o’qitish jarayoni», o’quvchilar faoliyati nuqtai nazaridan, esa «o’quv jarayoni» iboralari ishlatiladi.

O’qitish eng qadimiy faoliyat turlaridan biridir. U mehnatning ijtimoiy taqsimlanishi natijasida alohida kasb sifatida ajralib chiqqan. Kishilar o’qituvchilik kasbiga maxsus tayyorlanadi.

Ta’lim ma’lum bosqichlar asosida amalga oshiriladi: o’rganiladigan narsa- hodisalarni bevosita yoki bilvosita idrok etish; oldin o’rganilgan bilimlarni xotiraga, ya’ni esga tushirish; bilimlarni amalda qo’llash, fikrlash, ularning umumiy va xususiy alomatlarini ajratish.

Hozirgi an’anaviy maktabda asosiy e’tibor bilimlarni o’zlashtirishga, ko’nikma va malakalarni shakllantirishga qaratiladi. Bu o’quv- tarbiya jarayonini tashkil etish tajribasining eng zaif tomonidir. Ma’lumot mazmunining barcha elementlariga rioya qilib, ta’lim jarayonini tashkil etish yo’li bilangina har tomonlama rivojlangan yoshlarni etishtirib chiqarish mumkin. Ta’limning asosiy mazmunini uning vazifalari oydinlashtirib beradi. Asosiy vazifalarga aqliy tarbiya bilan bog’lik bo’lgan vazifalar kiradi. Bu vazifalar ichiga ilmiy va texnikaviy bilimlar, hamda ular bilan bog’lik bo’lgan malaka va ko’nikmalar bilan qurollantirish, ajdodlarimiz qoldirgan tarixiy va madaniy qadriyatlarda hayotning ma’nosi, jamiyatda insonning tugtan o’rni, ta’lim-tarbiyasi, odob - axloqi haqidagi xikmatli fikrlar borki, bular bugungi halq ta’limi taraqiyoti uchun va milliy maktab yaratishi borasida yoshlarimizda insonparvarlik, poklik, imon-e’tiqod, muruvvat, vatanparvarlik, mehnatsevarlik, millatlararo do’stlik munosabatlari, qaxramonlik, mardlik singari tuyg’ularini tarbiyalaydi.


Yüklə 1,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   218




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin