Pedagogika-psixologiya fakulteti
Yüklə 329 Kb.
|
|
Tеz aytishlar
O‘zim uzum uzib yedim. -z-m. Olma shoxida olmaxon, Olmaxonni olma Olimxon. -m-1. To‘lqin turpni tunda to‘pladi. -r-t. Bo‘ri boqqa, Soqi toqqa bordi. -q-t. Jo‘ja cho‘chib go‘ja cho‘qir. -ch-j. Bir tup tut, tut tagida turp, Tut turpni turtib turibdi, turp tutni turtib turibdi. -t-r. Sora allalaydi, Rashid arralaydi. -r-1. Hashar — hashardan shahar yashar. -sh-r. Bolalar bilan tez aytishlar mashq qilinganda shoir va yozuvchilarning asarlaridan, xalq ertaklari va maqollardan ham foydalanish mumkin. Masalan, "Bor ekanda, yo‘q ekan, och ekanda, to‘q ekan, qarg‘a qaqimchi ekan, chumchuq chaqimchi ekan, yo‘lbars o‘kirar ekan, xo‘roz qichqirar ekan, bo‘ri bakovul ekan, tulki yasovul ekan. Ana shunday zamonda qora tovuqdek qaqillagan bir kampir bo‘lgan ekan". Shuningdek, quyidagicha badiiy asarlar matnidan foydalanib ham mashqlar o‘tkazish mumkin: "Bir boy bor ekan, uning oti Jomboy ekan, o‘zi juda boy ekan, bir choynakda aynab qolgan choy ekan, yomg‘ir yoqqanda bulutlar orasidan mo‘ralab turgan oy ekan, suv o‘tmagan soy ekan, birov minmagan toy ekan, kigiz ko‘rpasi yo‘q, birov yotmagan joy ekan, hech kim ichmagan choy ekan, ana shunday dong‘i ketgan boy ekan". Bolalar adabiyoti bilan ishlashda, o‘qilgan asardagi talaffuzi quyin bo‘lgan so‘zlarni o‘rgatish bilan ham, kundalik turmushda qo‘llanadigan so‘zlarga diqqatlarini qaratish bilan ham ularning lug‘at boyliklarini kengaytirib borish mumkin. Asar till ustida ishlashda muallif tomonidan qo‘llangan ko‘p ma’noli, ma’nolari bir-biriga yaqin hamda qarama-qarshi ma’noli so‘zlar, ayrim so‘z birikmalari bilan ishlash nutq o‘stirishning asosiy vositasi hisoblanadi. Bunday so‘zlar ustida ishlash bilan bolalar yangi bilim va tasavvurlarga ega bo‘ladilar.Ba’zan fasllarga bog‘liq she’rlar, tez aytishlar, topishmoqlarni ham o‘rgatib borish kerak. Yuqorida aytilganidek, bolalarni qiyin tovushlarni to‘g‘ri talafruz qilishga, tez-aytishlar orqali ularning fikrlash qobiliyatini o‘stirishga erishiladi. Ko'proq tarbiyaviy ahamiyatga ega bo'lgan topishmoq, latifa va tez aytishlar tanlab kiritilishi maqsadga muvofiqdir. Topishmoq, latifa va tez aytishlarni o'rganish boshlang'ich sinf-larda dastlab har bir darsda amalga oshirilib boriladi. Alohida dare sifatida o'rganishda esa o'qituvchilar turli usullardan foydalanishlari mumkin. Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, dars jarayonida ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanish dars samaradorligini oshiradi. O‘quvchilarni darslarga bo‘lgan qiziqishini, o‘zlashtirish darajasini ko‘taradi. Milliy istiqlоl shаrоfаti bilаn оnа tili tа’limini tаkоmillаshtirish dаvоm etmоqdа. Оnа tili tа’limidаn ko‘zlаngаn аsоsiy mаqsаd o‘quvchilаrni nutqiy fаоliyatgа tаyyorlаsh ekаn, so‘z bоyligini оshirish birinchi gаldаgi vаzifа sаnаlаdi. Shu mаqsаddа biz “Har xil janrdagi asarlarni yangi pedagogik texnologiyalar asosida o‘qitish” yo‘llarini ishlab chiqdik va dars o‘tish namunalarini keltirdik. Ishimiz davomida quyidаgi to‘хtаmlаrgа kеldik: 1. Mаtn bаdiyatini tаhlil etish аsоsidа o‘quvchilаrning mustаqil fikrlаsh qоbiliyati o‘stirilаdi. 2. Dаrsni yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish o‘quvchilаrning аdаbiyotgа bo‘gan qiziqishini оrttirаdi. 3. O‘qish darslarida ta’limning interfaol usullaridan foydalanish o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatadi. 4. O‘quvchilar nutqini o‘stirishda ertaklar ustida ishlash yaxshi vosita bo‘la oladi. Chunki bola tabiatga yaqin, uni yangi olamga olib kiradi. Ertak tinglab, bolalar fikran undagi hamma voqea va hodisalarni chuqur his etadilar, ertak qahramonlari bilan harakat qiladilar. Ertaklar orqali bolalar o‘zbek xalqining an’analari, urf-odatlari bilan yaqindan tanishadilar. 5. Xalq yaratgan maqollarning ma’nosi, tuzilishi, vazifasini o‘quvchilarga tanishtirib borish ta’lim-tarbiyaning samaradorligini oshirish bilan birga, biror voqea-hodisa haqida tez hukm chiqara olishga va teran fikrlashga undaydi. 6. O‘quvchilаrga zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida darslar tashkil etilsa, o‘quvchilarning darsni o‘zlashtirishlari osonlashadi, fikrlashi kengayadi, dunyoqarashi shakllanadi, o‘z fikrini, his-tuyg‘usini оnа tilining imkоniyatlаri dоirаsidа ifоdаlаsh vаzifаlаrini bаjаrа оlаdigаn dаrаjаdаgi kеlаjаk kishisi bo‘lа оlаdi. 7.Bolalar lug‘atini boyitish, nutqining ravon, silliq va ta’sirchanligini ta’minlashda хаlq оg‘zаki ijоdi ustida ishlash, shubhasiz, yaxshi natija beradi. 8.Har xil janrdagi asarlarni o‘rganishda undagi ayrim so‘z va iboralar bilan ishlash, bir tomondan, asar mazmunini oson hamda toliq o‘zlashtirishga yordam bersa, ikkinchi tomondan, bolalar lug‘atini boyitish, til hodisalarini anglash ko‘nikmalarini tarbiyalaydi, so‘zlarni fonetik jihatdan o‘zlashtirishga zamin bo‘ladi. Ayni paytda, zamonaviy pedagogik texnologiya – tizimli yondashuvlar asosida o‘qitishning shakllarini qulaylashtirish, uning natijasini kafolatlash va obyektiv baholash uchun zarur bo‘lgan inson salohiyati hamda texnik vositalarning o‘zaro hamkorligini namoyish qiladi. Ta’lim maqsadlarini oydinlashtirish, o‘qitish va o‘zlashtirish jarayonlarida qo‘llaniladigan usul, metod va vositalarni xilma-xillash ta’lim va tarbiya jarayonlari mazmunini chuqurlashtirish–bular hammasi ta’lim muassasalari faoliyatini takomillashtirish demakdir. Vaholanki, takomillashtirishning chegarasi, ya’ni oxiri yo‘q, deyiladi. Shunday bo‘lgach pedagogik texnologiyalar ham sarhadsiz tushunchalardir. Bu borada qancha ko‘p izlanilsa va qanchalik tashabbuskorlik bo‘lsa – shunchalik kamdek tuyulaveradi. O‘qitishning eng oddiy va bosh haqiqati ham ana shundadir.Tadqiqot ishimiz davomida biz metodist-olimlarning ta’lim vositalaridan foydalanish haqidagi barcha nazariy va amaliy qo‘llanmalarni o‘rganib chiqdik. ulardan ishimiz davomida foydalanishga harakat qildik. Kаrimоv I.А. Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch. – Toshkent, Ma’naviyat, 2008. Kаrimоv I.А. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. – Toshkent: O‘zbekiston, 2009. Karimov I.A. Barcha reja va dasturlarimiz Vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi. –Toshkent. 2011. 21-yanvar. Оnа tili. Umumiy tа’limning dаvlаt tа’lim stаndаrti vа o‘quv dаsturi“ Tа’lim tаrаqqiyoti” ахbоrоtnоmаsining 1-mахsus sоni. T. “Shаrq” 1999 y. Azizxo‘jayev N.M. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. Toshkent: O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi. Adolat, 2006. Bahriyev A., Bahriyeva N. Yangi pedagogik texnologiyalar orqali o‘qitishda ichki motivatsiyani shakllantirish. Xalq ta’limi jurnali, 2006 Bobomurodova A. Ona tili ta’limi jarayonida o‘yin topshiriqlardan foydalanish. Toshkent: Musiqa,2009. Yo‘ldoshev J.G., Usmonov S.A. “Pedagogik texnologiya asoslari”,-T.,”O‘qituvchi”, 2004-yil. Nurmаtоv M. Ifоdаli o‘qish tugаrаgi. “Til vа аdаbiyot tа’limi” 1992 yil, 1-sоn. Nе’mаtоv Х., G‘ulоmоv А., Ziyodоvа T. O‘quvchilаr so‘z bоyligini оshirish. –T.1996 y. Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar. Qarshi: Nasaf, 2000. Tа’lim jаrаyonidа so‘z bоyligini оshirishning аsоsiy оmillаri. “O‘zbеk tili” dоimiy аnjumаni 3-yig‘inining tеzislаri.T.1995 y. Tolipov O‘., Usmonbekova M. Pedagogik texnologiyalarning tadbiqiy asoslari. –T.,Fan, 2006-yil. “Ta’limda yangi pedagogik texnologiyalar, muammolar, yechimlar” Ilmiy-amaliy konferensiya materiallari. T.O‘z.PFITI. 1999-yil. G‘afforova T. Boshlang‘ich ta’limda zamonaviy texnologiyalar. Qarshi: Nasaf, 2009. G‘afforova T., G‘ulomova X. 1-sinfda o‘qish darslari. –T., Sharq, 2003-yil. G‘ulоmоv А., Nе’mаtоv Х. Оnа tili tа’limi mаzmuni. –T. 1995 y. G‘ulоmоv А. Nutq o‘stirish mаshg‘ulоtlаri (O‘qituvchilаr uchun mеtоdik qo‘llаnmа). –T. 1995 y. O‘zbеk mаktаblаridа оnа tili vа аdаbiyot dаrslаri sаmаrаdоrligini оshirish. Ilmiy аsаrlаr to‘plаmi. –T. O‘z.PFITI -1998 y. Ziyomuhammedov B., Tojiyev M. Pedagogik texnologiyalar – zamonaviy o‘zbek milliy modeli. Toshkent: 2009. Yüklə 329 Kb. Dostları ilə paylaş:
|