Pedagogika-psixologiya fakulteti

Nazariy ma'lumot. Maqollar - xalqning hikmatli ifodalari, hayotiy tajriba asosida yuzaga kelgan dono fikrlarining ixcham shakli. Maqol­lar she'riy va nasriy tuzilishga ega. Maqollar ona-Vatanni sevishga, uning har bir qarich yerini asrashga, kasb-hunar egallashga, mehnat qilishga, to'g'ri so'z bo'lishga, yaxshi odob va olijanob xulqli bo'lishga chaqiradi.
II. Anglash bosqichi. Maqsad: maqollarni ifodali o'qish, maz-mimini misollar bilan ochib berishga o'rgatish.
Metod: Suhbat, guruhlarga bo'linib ishlash.
O'quvchilar 4 gurahga bo'linadi. Har bir guruh uchun ma'lum mavzudagi maqollarni o'qib o'rganish topshiriladi.
1. Topshiriq. Ifodali o'qish_vmashqi o'tkaziladi. Bunda guruhdagi har bir ishtirokchi bittadan maqolni ifodali o'qib beradi.
2. Mustaqil ish. O'quvchilar o'qigan maqollariga darslikdan mos asarlarni tanlab, maqolning ma'nosi bilan asarda aytilayotgan fikr-ning bog'liqligini izohlab beradilar. Masalan, „Elidan ayrilgan yetti yil yig'lar, Vatandan ayrilgan o'lguncha yig'lar" maqoliga Bobur haqidagi „Hidi, tilimi va mazasidan" asarini misol qilib keltirish mumkin.
Savol-topshiriqlar beriladi:
— Darslikdan „El boshiga tushgan ish, Erboshigatushgani" maqo­liga mos asarni eslang. Shu maqol qaysi asar g'oyasiga mos keladi?
— „Bilagi zo'r birni yiqar, bilimi zo'r mingni yiqar" maqoliga qaysi asar g'oyasi mos? („Mardlik va aql yorug'ligi" ) va hokazo.


3. Maqollar yuzasidan rebus yechish.
1) [oltin rasmi] [o't rasmi]da bi![in rasmi] [ari rasmi] (rd), [odam rasmi] — [mehnat qilayotgan kishi rasmijda.
2) [ko'z rasmi] (k)i [100] sizning [ko'z rasmi] (ks)i [tuz]siz.
3) Bol[ari rasmi] (rg) [to'r rasmi] (tz) [l]ni yi[qor rasmi](oa), [bol] (oi)imi [bo'r rasmi] (bz) [1000]ni.
III. Fikrlash bosqichi. Maqsad: o'quvchilarning mavzu yuzasidan egallagan bilimlarini mustahkamlash, nutqda maqollardan foydalanish ko'nikmasini shakllantirish, xulosa chiqarishga o'rgatish.
Metod: Aqliy hujum, suhbat metodi.
1. Aqliy hujum.
— Qaysi mavzulardagi maqollarni o'qidingiz?
— Maqollar qanday paydo bo'lgan?
2. Maqollardan yod aytish musobaqasi.
1-guruh. Mehnatsevarlik haqidagi maqollardan ayting. 2-guruh. Vatanparvarlik haqidagi maqollardan ayting. 3-guruh. To'g'riso'zlik haqidagi maqollardan ayting. 4-guruh. Do'stlik haqidagi maqollardan yod ayting.
3. Mustaqil ijodiy ish.
Har bir guruhga bitta maqol beriladi. Guruh ishtirokchilari birga-likda oxiri berilgan maqol bilan xulosalanadigan hikoya tuzib yozishadi. O'qituvchi guruhlarga quyidagi maqollarni bo'lib berishi mumkin:
1) Hamjihatlik — davlat, Yolg'izltk - kulfat.
2) Ilmi yo'qning ko'zi yumuq.
3) Odobli — elda aziz.
4) Hunar bo'lsa qo'lingda, non topilar yo'lingda.
Hikoyani ertak tarzida yoki hayotda uchraydigan biror voqea tarzida yozish bo'yicha maslahat va yordam beriladi. Masalan, „Odobli — elda aziz" maqoli asosida taxminan quyidagicha hikoya tuzish mumkin:
Odiljon oyisi, dadasi bilan xolasinikiga mehmonga bordi. Xolasi mehmonlarni pista-bodom, shirinliklar, kulcha nonlar bilan siyladi. Odiljon mehmonda sho'xlik qilmadi. Shirinliklarga hadeb qo'l cho'zavermadi. Kelgan boshqa mehmonlar Odiljonni „odobli bola ekan" deyishdi. Odiljon „Odobli — elda aziz" ekanligini bilib oldi.
Ushbu topshiriq uyga vazifa qilib berilishi ham mumkin.
4. Mavzu yuzasidan tarbiyaviy xulosa chiqarish.
— Bugungi maqollarni o'rganish darsi sizga yoqdimi?
— Maqollar bolalar tarbiyasiga ta'sir qiladi deb o'ylaysizmi? Ular qanday ta'sir o'tkazishi mumkin?
— Siz bugun o'zingizga qanday xulosa chiqardingiz?
— O'qigan qaysi maqolimiz sizga ham tegishli?
5. Guruhlar to'plagan ballarni e'lon qilish. O'quvchilarni rag'batlantirish.
6. Uyga vazifa. Maqollarni ifodali o'qish va yod olish. Darslik­dan o'qilgan ertaklar mazmuniga mos maqollar topib, daftarga yozib kelish.