Pedagogika. Psixologiya Quvondiq Iskandarov 415-20-guruh 5-topshiriq

Psixologik kasbiy saralash – bu muayyan kasb bo’yicha muvaffaqiyatli ishlashni ta’minlashda, muhim o’rin tutuvchi o’ziga xos xususiyat va layoqatlarni aniqlashga yo’naltirilgan va tor mutaxassislik doirasida olib boriladigan tekshirishdir. Psixologik profilda salmoqli tavsiflar ko’rsatilib, unchalik ahamiyatga ega emaslari esa tushirib qoldiriladi.
Rahbarda kasbiy moslashish davri og’ir kechayotgan bo’lsa. Bunda rahbarning kun tartibi, mehnat shart-sharoitlariga moslasha olmayotgani, yoki jamoadagi muhitga o’rgana olmayotgani va shunga o’xshash nomuvofiq holatlar bo’yicha yuzaga kelgan muammolar nazarda tutiladi.
Adaptatsiya davrining qanday kechishi har bir ishchi, rahbarning professional hamda shaxs sifatida to’g’ri shakllanishida katta ahamiyat kasb etadi. Ana shu sababdan ham, adaptatsiya davri “Kasbiy layoqatlar tavsifnomasi”ning ko’rsatkichlariga kiritilgan. Shuning uchun, adaptatsiya davri borasida alohida to’xtalishni maqsadga muvofiq deb o’ylaymiz.
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan psixologik kasbiy saralash ─ prognostik mehnat ekspertizasining shakli bo’lib, odamning qaysi kasbga yaroqligi haqida kafolat berish bilan bog’liq jarayondir.
Kasbiy saralashga yo’llash ─ bu psixologik-pedagogik, tibbiy va davlat tadbirlari majmui bo’lib, kasb tanlayotgan odamga ilmiy asoslangan shaxsiy xususiyatlari va layoqatlarini hisobga olgan holda, jamiyat va shaxsiy manfaatlarga mos keladigan faoliyat turini tanlab olishga yordam berishdir.
Kasb tanlash, kasbga yo’llash va rahbarlarni saralash eng avvalo odamning imkoniyatlari va u yashayotgan muhitning bir qancha sharoitlarini o’rganishdan boshlanadi. Bularni umumlashtirib mehnat ekspertizasi deb ataladi.


Oratorlik madaniyati konikmalarini shakllantirish (Aqliy hujum,
Maslahat usullari asosida)
Bizning davrimizdagi notiqlik san'ati qadimgi yunon-rim davrlaridan boshlanadi, bunda bunaqa ijodiy faoliyatga alohida e'tibor berilgan va boshqa madaniyatlarda bo'lmaganidek, og'zaki nutq unchalik mukammal bo'lmagan. Biz notiqlik va notiqlik san'ati nima, notiqlik qobiliyatini qanday rivojlantirish va yaxshi notiq bo'lish haqida gaplashamiz.
Notiq - bu chiroyli va ishonarli gapirish, aktyorlik mahoratini mukammal o'zlashtirish, psixologik bilimlarga ega bo'lgan, notiqlik qobiliyatiga ega bo'lgan shaxs. Notiqlik iste'dodi tug'ma bo'lishi mumkin. Hatto bizning har birimiz bunga egamiz, deb ishonishadi, faqat boshqacha darajada namoyon bo'ladi. Bu shuni anglatadiki, har kim ushbu sovg'ani individual xususiyatlarni hisobga olgan holda va o'z ustida ishlashi mumkin.
Notiqlik mahoratining rivojlanishi bilan o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan ommaviy nutq qobiliyati yuzaga keladi:
- nutqning maxsus tarkibi - til va og'zaki bo'lmagan, yuz ifodalari va imo-ishoralar, tinglovchilarga ta'sir qilish usullari,
- diqqat markazida - auditoriyadan fikr olish,
- samaradorlik - ma'ruzachining psixologik holati va uning jamoatchilik orasidagi obro'si natijasida.
Ammo siz notiqlik qoidalaridan foydalansangiz, nutqingizni to'g'ri shakllantira olasiz:
1. Taqdimot yaxshiroq o'zlashtirilishi va tushunarli bo'lishi uchun tuzilgan bo'lishi kerak.
2. Nutq to'g'ri, ifodali va parazit so'zlarsiz uzoq vaqt davomida jamoatchilik e'tiborini jalb qila oladi.
3. Taqdim etilgan ma'lumotlar foydali va haqqoniy bo'lishi kerak.
4. Nutqning hissiy to'liqligi va raqamlarning quruq tili muvozanatni keltirib chiqaradi va tinglovchilarning qiziqishini yo'qotishiga yo'l qo'ymaydi.
5. Uning e'tiborini suiiste'mol qilmaslik kerak, nutqning lakonikligi va axborot qobiliyati ma'qul.
6. Nutqning boshlanishi va uning yakuniy qismi mazmunga qaraganda jamoatchilikka ko'proq ta'sir qiladi - bu nutqning tarkibiy tuzilishida hisobga olinishi kerak.
7. Tomoshabin bilan uning aqliy darajasi, yosh toifasi va ijtimoiy o'ziga xosligini hisobga olgan holda u tushunadigan tilda gaplashish kerak.