“pedagogs” international research journal issn: 2181-4027 sjif: 995

6.''Masalalar yechish" usuli.
Bu usulda o'quvchilarda matematik kompitensiyalar shakllantiriladi, masalalar 
yechimini topish yo'llarini izlashga undaydi,topqirlik va ziyraklikni oshiradi. 

---

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 

Volume-9, Issue-2, May - 2022
 
54 
1-masala. Agar aa gomozigotali individlar populyasiyaning 1 foizini tashkil qilsa, 
u holda AA va Aa genotiplarga ega bo‘lgan individlarning uchrash chastotalarini 
aniqlang.
Masalaning echilishi: 
masala shartiga ko‘ra, retsessiv gomozigotali aa genotipli individlar populyasiyada 
1 % yoki 0,01 holida uchraydi. SHunga ko‘ra, a allelning chastotasi (q) topiladi: a 
= q = √q
2
= √0,01 = 0,1 yoki q = 0,1. Bunday holda dominant A allelining uchrash 
chastotasi p = 1 – q = 1 – 0,1 = 0,9 yoki p = 0,9 bo‘ladi. AA genotipli individlarning 
uchrash chastotasi esa 0,81 ga teng bo‘ladi, ya’ni AA = p
2
= 0,9
2
= 0,81. Aa 
genotipli individlarning chastotasini quyidagicha topamiz: Aa = 2 pq = 2 (0,9 x 0,1) 
= 0,18 
Shunday qilib, o‘rganilayotgan populyasiya 81% AA genotipli, 18% Aa genotipli 
va 1% aa genotipli individlardan tashkil topgan.
2-masala. Quyidagi populyasiyalarda A alleli (p) va a alleli (q) ning uchrash 
chastotalarini aniqlang: 
a) AA = 36%, Aa = 48%, aa = 16%; 
b) AA = 64%, Aa = 32%, aa = 4%; 
v) AA = 49%, Aa = 42%, aa = 9%. 
Masalaning echilishi: 
a) mazkur populyasiyada AA genotipli (p
2
) individlarning uchrash chastotasini 
bilgan holda, A allelining (p) uchrash chastotasini aniqlash mumkin: AA = p
2
= 
36% yoki 0,36 
A = p = √p
2
= √0,36 = 0,6 
a allelining (q) uchrash chastotasini 2 xil yo‘l bilan topish mumkin:
1) p + q = 1 formulasidan foydalanib a allelning uchrash chastotasini topish, ya’ni
q = 1 – p = 1 – 0,6 = 0,4;
2) aa = 16% 0,16 a = q = √q
2
= √0,16 = 0,4 
Bu masalaning b va v punktlari ham xuddi shu tartibda yechiladi.