Pedagogs international research journal

“
PEDAGOGS
”
 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 
Volume-27, Issue-1, February - 2023
 
16
ustuvor yo'nalishlariga mosligi. O'zbek tilshunoslik ilmiga xos bo'lgan qator yangi 
sohalardan biri bo'lmish kommunikativ tilshunoslik va matn Ingvistikasi, matun 
oréganishdag antropotsentrik yondashuv, kognitiv
tilshunoslik, pragmalingvistika, 
psixolingvistika, sotsiolingvistika, lingvoo'lkashunoslik, etnolingvistika sohalariga old 
masalalari tahlil qilish yo'nalishidagi tadqiqot ishlari bilan chambarchas bog'liq. Til va 
madaniyatning bog'liqligi, madaniyatning 
tilda aks etish muammosi bilan bogʻliq 
masalalaring metodologik asosi yaqin yillardagina boshlandi. Ularning asosi sifatida 
V.V.Vorobyov, V.M.Shaklein, V.N.Teliya, VA.Maslovalarning ishlari xizmat qiladi. 
O'zbek tilshunoslik talqinida ham o'zbek tilshunosligida yo'nalishda qator 
ishlar 
olib 
borilmoqda. 
Xususan,Yevropa 
tilining 
o'zbek 
tilshunosligida 
lingvokulturologiyasining ilmiy asoslanishi, madaniyatning tilda aks etishi kabi qator 
masalalarga qaratilgan dastlabki ishlar sifatida A.Nurmonovning "O'zbek tilida 
lingvokulturologik yo'nalish", N.Mahmudovning "Tilning mukammal tadqiqi yo'llarini 
izlab", N.Sayidrahimovaning "Lingvokulturologiyaning ilmiy asoslanishiga doir ayrim 
mulohazalar", "Lingvokulturologiyaning komponentlari" nomli maqolalarini, 
D.Xudoyberganovaning Manning atropotsentrik tadqiqi mavzusidagi monografiyasini 
belgilash mumkin. Mazkur ishlarda lingvokulturologiya fanining mohiyati, predmeti 
va obyekti masalalari oʻrganilgan.
Oʻzbek tilida lingvokulturemalar va ularni lingvokulturol
ogik nuqtai nazardan 
tadqiq qilishga etibor qaradik. Tadqiqot ishida lingvokulturologiyaning fan sifatida 
shakllanishi va ilmiy asoslanishi, til va madaniyatning o'zaro ta'siri va bog'liqligi, bu 
bog'liqlikning shakllanishi hamda yaxlit bir sistema sifatida til va tildan tashqari 
(madaniyatda aks etishi bilan bog'liq hodisalar hamda lingvokulturemalami belgilash 
va o'rganish mazkur ishning maqsadini tashkil qiladi. Tadqiqot muammosi va tadqiqot 
oldiga qo'yilgan maqsadga koʻra quyidagilar vazifa sifatida bel
gilandi: 
1)
lingvokulturologiya fanining yuzaga kelish tarixi va ilmiy asoslanishini belgilash; 
2)
hozirgi kunda lingvokurologiyada yuzaga kelgan turli yo'nalishlari koʻrsatish va 
ularning o'rganish muammolarini belgilash; 
3)
lingvokulturologiyaning 
asosi 
ekanligini 
nazarda 
tutgan 
holda 
lingvoo'lkashunoslik predmeti sanalgan noekvivlaent leksika va lakunlarni tahlil 
qilish; 
4)
tilning stillistik jamlanmasi lingvokulturologiyaning predmeti sifatida tahlilga 
tortish; 
5)
til birliklarning miflashgan ko'rinishlari: arxitip va mifla (asotir va rivoyatlar), tilda 
o'z aksini topgan rasm-rusum va odatlarni lingvokulturologik Jihatdan tahlil qilish; 
6)
ilning paremiologik fondi, til etalonlari, stereotip va ramzlar, tildagi o'xshatish va 
metaforalar hamda o'zbek nutq odatlari va nutqiy etiket shakillarinit qilish va 
boshqalar. 

---