Pedagogs international research journal
Yüklə 325,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
“ PEDAGOGS ” international research journal ISSN: 2181-4027 _SJIF: 4.995 www.pedagoglar.uz Volume-27, Issue-1, February - 2023 78 ALISHER NAVOIYNING VATAN VA DAVLAT XIZMATCHISI SIFATIDAGI SIYOSIY QARASHLARI Malikov Behzod Qurolovich TDTrU talabasi Abduvaliy ev Shohruh Dilshod òĝli Alisher Navoiyning siyosiy qarashlari haqida fikr yuritganda, uning aynan siyosiy faoliyati davomida erishgan maqomlari, unvonlari haqida ham to’xtalib o’tish zarur.Ma’lumki, musulmon mamlakatlarida yirik siyosiy arboblarga amir unvoni berilgan bo’lib, amirlar, avvalo,davlat siyosatini belgilovchi va o’zgartirish darajasiga ega eng yirik shaxslar hisoblangan. Shuningdek, yirik qo’shin boshliqlari - lashkarboshilar, ma’muriy xudud boshliqlari yoki markaziy saltanat b oshqaruv tizimida bevosita xon, sulton, xullas, xukmdorga yaqin kishilarga ham amir unvoni (statusi, maqomi) berilgan. Alisher Navoiyning xam amir unvoniga ega bo’lishi bejizga emas, chunki u Husayn Boyqaro saltanatining asosiy g’oyaviy - ma’naviy tayanchi edi.Bundan tashqari,Navoiyning ajdodlari temuriylari saroyida faoliyat yuritgan aslzodalardan bo’lgan. Manbalar shundan guvohlik beradiki, Alisher Navoiyning ota tomondan bobosi Amir Temurning o’gli Umarshayx bilan emikdosh bo’lib, Boyqaro mirzo hukmdorlik davrida Qandaxorda amir bo’lgan.Demak,Alisher Navoiyning ota-bobolari temuriylar xokimyatini mustahkamlashga yordam bergan.Ulardan ba’zilarining xurmat va ishonchini qozonganlar.Shuning uchun temuriylar sulolasi vakillari,xususan,bo’lajak xukmdor -Xusayn Boyqaroning ota- onalari G’iyosiddin Kichkina oilasidagi bolalarga ham e’tibor bilan qaraganlar.Ya’ni u siyosiy xayot muhitiga faqat Xusayn Boyqaro bilan maktabdoshligi yuzasidan tasodifan kirib kelgan emas. Sulton Xusayn Boyqaro Xuroson taxtini egallagach, shoirning qarshiligiga qaramasdan, uni oldiniga muxrdor (1469 yil) lavozimiga, keyinchalik 1472-yilda amir (vazir) qilib tayinlaydi va Amiri kabir, ya’ni Ulug’ amir unvonini beradi. Ba’zi ma’lumotlarga ko’ra, Alisher Navoiy 26 yoshida dorug’ a unvoniga ega bo’lgan.Dorug’a - xozirgi generallik unvoniga tenglashtirilgan xarbiy unvon bo’lib, ayrim xududlarda shaxar gornizoni boshlig’i darajasidagi unvon hisoblangan.Alisher Navoiy kuchli siyosiy arbob,usta diplomat bo’lish bilan birgalikda ayrim hol larda harbiy sarkarda sifatida ham o’zini namoyon eta olganligi zamondoshlari tomonidan ishonchli tarzda e’tirof qilingan.Navoiyning xarbiy san’at bobidagi maxoratini Sulton Xusayn Boyqaroning ko’pgina xarbiy yurishlarida bevosita qatnashganligi bilan izoh lash mumkin.Xususan, Yodgor Muxammad bilan Xusayn Boyqaro o’rtasidagi qarama- qarshilik tufayli yuz bergan to’qnashuvda Navoiy: ,,Vaqtning tig’iz pallasida munajjimlar bashoratiga quloq tutib, ishni paysalga solish imkoniyatini boy berishdir”, deya tezlik b ilan qal’aga xujumga o’tishni tavsiya etadi. Uning bu taklifi ko’pchilik |