Pedagogs international research journal

“
PEDAGOGS
”
 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 
Volume-27, Issue-1, February - 2023
 
142
ravishda uch guruhga bo’lish mumkin: 1) musobaqa mashqlari, 2) maxsus tayyorgarlik 
mashqlari, 3) umumiy tayyorgarlik mashqlari. 
Musobaqa mashqlari 
–
bu yahlit harakat faoliyatidan yohud ularning majmuidan 
iborat. Bu harakatlar majmui esa futbol 
o’yinini predmeti va futbol musobaqasi 
qoidalari asosida bajariladigan harakatlar yig’indisidan iboratdir. Bu hartakatlar asosiy 
jismoniy hususiyatlar, vaziyat va harakat shakllari mutassil va kutilmaganda o’zgarib 
turgan bir sharoitda kompleks va namoyon 
bo’lishi bilan ifodalanadi va ular “syujetga” 
birlashgan turli harakat faoliyatlarining sharoitga qarab ko’chma va o’zgaruvchanligi 
bilan ajiralib turadi.Maxsus tayyorgarlik mashqlari- musobaqa harakatlari 
elementlarini, ularning variantlarini, shuningdek, ish va harakatni shakl va harakter 
jihatidan bunga juda o’hshash hususiyatlar (oyin harakatlariva kombinatsiyalari)ni o’z 
ichiga oladi.Maxsus tayyorgarlik mashqlari futbolda qa’iy ravishda o’yin hususiyatiga 
qarab aniqlanadi. Ayni paytda bu mashqlar o’yinda bir hil bo’lmaydi. Ular futbolchi 
uchun zarur bo’lgan hislat va malakalarni rivijlantirishga qaratilgan va differensial 
tarzda ta’sir etishini taminlay oladigan qilib tanlanadi.O’z navbatida, maxsus 
tayyorgarlik mashqlari yordamchi va rivojlantiruvchi 
mashqlarga bo’linadi. 
Yordamchi mashq- lar asosan harakat shakli va texnikasini egallab olishga 
ko’maklashadi.Zamonaviy futbol sportchilarning jismoniy sifatlariga, sog’lig’iga 
ruhiyatiga turli va yuqori talablar qo’yadi. Yosh futbolchilarni tanlashda ular
ning 
umumiy va maxsus qobilyatiga ahamiyat beriladi. Tahnik tayyorgarlik darajasiga, 
ya’ni “o’ynashni bilishiga” eng kam e’tibor qaratiladi. Bu mezon yosh futbolchining 
musobaqa tayyorgarligini hisobga olmaydi.Tadqiqotlarnning ko’rsatishicha, shunday 
bolal
ar borki, futbol bo’limiga kirganda texnik va o’yin ko’rsatkichlari unchalik baland 
darajada bo’lmaydi, lekin jismoniy va psihologik omillari yuqori darajada bo’lganligi 
sababli, ularning texnik taktik mahorati tez o’sadi.Birinchi tanlovda qo’llash mumkin 
bo’lgan kompleks ko’rsatkichlar mavjud. Bunga oltita test ko’rsatkichlari 
kiradi.Muhimi, ko’pincha tug’ma hisiblangan yugurish tezligi. Tezkorlik sifatlarini 
baholash uchun 30 metrga yugurish tavsiya qilinadi.Qobilyatni rivojlantirishda 
tezkorlik-kuch imko
niyatlari katta ro’l o’ynaydi. Buni yugurib kelib, ikki oyoqda 
depsingan holda yuqoriga sakrashning balandligi orqali baholash mumkin.Muhim 
sifatlardan biri bu epchillikdir. Uning 12-
13 yoshdan keyin rivojlanishi qiyin bo’ladi. 
Tanlashda umumiy va maxsus epchillikni hisobga olish kerak.Maxsus koordinatsiya 
dribbling orqali baholanadi (5 ta doirani aldab o’tish)eng muhim ruhuy sifatlardan biri 
o’yinni idrok eta bilish va mo’ljalga olishdir.Tanlashning ohirgi bosqich ko’rsatkichi 
bu 
–
“o’yin shiddati va jangovorlik sifati”.Shunday qilib, birinchi bosqichda 6 ta test 
va ko’rsatkichlar o’yin paytida baholanadi.Bu tanlash dasturi 30
-50 ta boladan kirish 
imtihonlarini qabul qilishga mo’ljallangan.Buning uchun tanlash jarayonini yaxshi 
tashkil qilish kerak. Nazorat 
sinovlarini 4 ta stansiyaga bo’lib qabul qilish lozim. 
Birinchi stansiyada 30 metrga yugurish qabul qilinadi. Ikkinchisida 
–
yuqoriga sakrash. 

---