Personalni strategik boshqarish

Bakalavriat – ixtisosliklar yo‘nalishi bo‘yicha o‘qish muddati to‘rt yildan kam bo‘lmagan nazariy va amaliy bilim beruvchi tayanch oliy ta’lim.
Magistratura – bakalavriat asosida o‘quv muddati ikki yildan kam bo‘lmagan, muayyan ixtisoslik bo‘yicha oliy ta’lim.
Oliy ta’lim universitetlarda, institutlarda va akademiyalarda amalga oshiriladi. Oliy ma’lumotli mutaxassislarni tayyorlash umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, o‘rta kasb-hunar o‘quv muassasalarining turidan qat’i nazar, o‘rta ma’lumot manbai asosida amalga oshiriladi.
Universitet :
- oliy va oliy ta’lim muassasasini tugatgandan keyingi ta’lim-kasb dasturini ta’limning turli sohalari va tayyorlashning yo‘nalishlari bo‘yicha amalga oshiradi;
- iqtisodiyot turli sohalarining mutaxassislari, oliy ta’lim muaassasalari, kasb- hunar kollejlari va akademik litseylar pedagog xodimlari malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlashni amalga oshiradi;
- fan turli sohalari bo‘yicha nazariy va amaliy tadqiqotlar olib boradi;
- fanlarning tegishli sohalarida ilmiy va metodik markaz hisoblanadi.
Akademiya : - fanning muayyan sohalari va tayyorlov yo‘nalishlari bo‘yicha oliy va oliy ta’lim muassasasini tugatgandan keyingi ta’lim-kasb dasturini amalga oshiradi;
- bilimning muayyan sohalari va tayyorlov yo‘nalishlari bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirishni amalga oshiradi;
- fan, texnika yoki san’atning biror sohasida nazariy va amaliy tadqiqotlar olib boradi;
- o‘z faoliyatini sohasida etakchi ilmiy va metodik markaz hisoblanadi.
Institut:
- oliy va oliy ta’lim muassasasini tugatgandan keyingi ta’lim-kasb dasturini, qoidaga ko‘ra bilimning bir sohasidagi tayyorlov yo‘nalishi bo‘yicha amalga oshiradi;
- iqtisodiyotning muayyan sohalari uchun mutaxassislarni qayta tayyorlaydi va malakasini oshiradi;
- amaliy ilmiy tadqiqotlar va tajriba konstruktorlik ishlari olib boradi.
Fuqarorlar ikkinchi oliy ma’lumotni bitim asosida olish huquqiga egadir. O‘zbekistonda 60 ta oliy o‘quv yurti bor. Jumladan, 16 universitet, 7 tibbiyot, 6
pedagogika, 4 qishloq xo‘jaligi, 3 madaniyat, 1 temiryo‘l, 1 aloqa va b.
Iqtisodietdagi barcha isloxotlarning samarali bajarilishi kadrlar saloxiyatiga ularning bilimiga malakasiga tajribasiga boglikdir. Respublikamizdagi ta’lim

soxasidagi isloxotlar avvlambor «Ta’lim to’g’risdagi» va «Kadrlar tayyorlash tugrisidagi milliy dastur tugrisidagi» konunlarga asoslangan xolda olib borilmokda. 1997 yil 29 avgustda kabul kilingan ushbu konunlar respublikamiz ta’lim tizimini tub islox kilishning maksad va vazifalarini aniklab berdi.

Bozor iktisodiyoti sharoitida ta’lim tizimining samaradorligi uning rakobatbardosh bulishi juda kup omillarga bogllik bulib ular ichida boshkaruv funksiyalari aloxida axamiyat kasb etadi. YUkoridagi fikrlardan kelib chikkan xolda “Oliy ta’lim iqtisodiyoti va menejmenti” fanining maksadi kuyidagilardan iborat:
· Ta’lim tizimdagi isloxotlarni “Ta’lim to’grisidagi” va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’grisidagi” konularda belgilangan vazifalar asosida bajarish uchun malakali kadrlarni tayyorlash;
· Ta’lim tizimini boshkarishning nazariy va amaliy asoslarini urgshanish va amliyotga tadbik etish;
· Ta’lim soxasi boshkaruv stukturasini ,boshkaruv buginlari va boshkaruv zvenolarini vakolatlari ,xamda funksiyalarini urganish;
· Jaxon oliy ta’limi tajribalaridan kelib chikkan xolda ularning ilgor usullarini boshkaruv tizimiga joriy etish va ta’lim tizimini rakobatbardoshligini ta’minlash;
· Oliy ta’lim tizimi va urta maxsus kasb xunari ta’lim tayyorlayotgan yukori va urta bugin kadrlarini mexnat bozorida rakobat bardoshligini ta’minlash va talabga ega bulishini muvofiklashtirish;
· Ta’lim tizimi sifatini xalkaro standartlaga mos kelishini belgilaydigan me’zonlarni ishlab chikish va ular asosida Davlat ta’lim standartlarini ishlab chikish;
· Talim menejmentini takomillashtirish asosida kadrlar mobilligi va rakobatbardoshligini oshirishga yunaltirilgan vazifalarni izchil amalga oshirish.
2. Та’limda “Каdrlar tayyorlash milliy dasturi”,“Та’lim to’g’risida”gi qonunning amalga oshirilishi.
“Ta’lim tugrisidagi” konunning 3–moddasida Ta’lim sohasidagi davlat siyosatinitg asosiy prinsiplari keltirilgan bulib, Uzbekiston respublikasi ijtimoiy tarakkiyoti soxasida ta’lim ustuvor deb e’lon kilingan.
Ta’lim soxasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari kuyidagilardir:
·Ta’lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi;
·Ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
·Umumiy urta ,urta maxsus ,kasb xunar ta’limining majburiyligi;
·O’rta maxsus kasb xunar ta’limining yunalishini: akademik litseyda yoki kasb xunar kollejida ukishni tanlashning ixtiyoriyligi;
· Ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi;
·Davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning barcha uchun ochikligi;
· Ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabakalashtirilgan yondashuv;

· Bilimli bulishni va iste’dodni ragbatlantirish;

· Ta’lim tizimida davlat va jamoat boshkaruvini uygunlashtirish. “Ta’lim tugrisidagi” konun 5 bulim va 34 moddadan iboratdir.
1-Bo’lim umumiy qoidalar,2-bo’lim ta’lim tizimi va turlari, 3 bulim ta’lim jarayoni qatnashchilarini ijtimoiy ximoya kilish, 4 bulim ta’lim tizimini boshkarish, 5 bo’lim yakunlovchi qoidalar deb nomlanib ularda tegishli masalalar batafsil yoritilib konunan tasdiklangan. Konunning 4- bulimida «Ta’lim tizimini boshkarish»ga tegishli organlarning vakolatlari va xukuk doirasi, maxalliy davlat xokimiyati organlarining ta’lim soxasidagi vakolatlari, ta’lim muassasasini boshkarish, ta’lim soxasidagi davlat boshkaruvi organlari bilan nodavlat ta’lim muassasalari urtasidagi uzaro munosabatlarning shakllanish koidalari berilgan.
25-modda. Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining ta’lim soxasidagi vakolatlari:
·Respublikaning ta’lim soxasidagi yagona davlat siyosatini amalga oshirish;
· Ta’lim soxasidagi davlat boshkaruvi organlariga raxbarlik kilish;
· Ta’limni rivojlantirish dasturlarini ishlab chikish va amalga oshirish;
·Ta’lim muassasalarini tashkil etish, kayta tashkil etish va tugatish tartibini belgilash;
· Ta’lim muassasalarini akkreditatsiyadan, pedagog ,ilmiy kadrlarni attestatsiyadan utkazish tartibini belgilash;
·Boshka davlatning ta’lim muassasalariga Uzbekiston Respublikasining xududida ta’lim faoliyati bilan shugullanish xukukini beruvchi ruxsatnomalar berish;
·Konun xujjatlariga muvofik xorijiy davlatlarning ta’lim tugrisidagi xujjatlarini tan olish va bu xujjatlarning ekvivalent ekanligini kayd etish tartibini belgilash;
· Davlat ta’lim standartlarini tasdiklash;
·Davlat tomonidan tasdiklangan namunadagi ma’lumot tugrisidagi xujjatlarni tasdiklash va ularni berish tartibini belgilash;
·Davlat grantlari mikdorini va ta’lim muassasalariga kabul kilish tartibini belgilash;
·Davlat oliy ta’lim muassasalarini rektorini tayinlash;
·Ta’lim oluvchilarni akkreditatsiya kilingan bir ta’lim muassasasidan boshkasiga utkazish tartibini belgilash;
·Konun xujjatlariga muvofik boshka vakolatlar.
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturining» maksad va vazifalaridan bevosita ta’lim iqtisodiyoti va menejmentining vazifalari kelib chikib ular kuyidagilardir:
·“Ta’lim tugrisidagi” Konunga muvofik ta’lim tizimini islox kilish, davlat va nodavlat ta’lim muassasalari va xamda ta’lim va kadrlar tayyorlash soxasida rakobat muxitini shakllantirish negizida ta’lim tizimini yagona ukuv ilmiy ishlab chikarish

majmui sifatida izchil rivojlantirishni ta’minlash vazifalarini tashkil etish va boshkarish;

· Ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimini jamiyatda amalga oshirilayotgan yangilanish, rivojlangan demokratik davlat kurilishi jarayonlariga moslash;
·Kadlar tayyorlash tizimi muassasalarini yukori malakali mutaxassislar bilan ta’minlash, pedagogik faoliyatning nufuzi va ijtimoiiy makomini kutarishga tegishli vazifalarni ijrosini ta’minlash va samarali boshkarish;
·Ta’lim tizimining globallashib borayotgan davrida ta’lim tizimini boshkarish va rivojlantirishning ilgor jaxon tajribalarini mamlakat ta’lim tizimiga joriy kilish orkali ta’lim tizimida boshkaruv samaradoligiga erishish;
·Iktisodiyotni modernizatsiya kilish sharoitida, ta’lim tizimiga xam innovatsiyalarni kiritish,ta’lim sifatini oshirish, uning rakobatdoshligini ta’minlash, boshkaruvning optimal strukturalarini ishlab chikish;
·Kadrlash tayyorlash soxasida uzaro manfaatli xalkaro xamkorlikni tashkil kilish va boshkarish.
Ta’lim menejmenti ob’ekti va sub’ekti:
· Universitet, Akademiya, Institut - boshkaruv ob’ektlari;
· Vazirlar maxkamasi, Oliy va urta maxsus ta’lim vazirligi, Ta’lim vazirligi - Makrodarajadagi boshkaruv sub’ektlari;
· Rektor, direktor va ularning muovinlari - Mikrodarajadagi boshkaruv sub’ektlari.
“Oliy ta’lim iqtisodiyoti va menejmenti” fanining taxlil usullari:
1. Sistemali yondoshuv - boshqariluvchi ob’ekt yaxlit tizim tarzida olib qaraladi. Bu yondoshuv turlicha bo‘lishi mumkin:
· sistemali - kompleks yondoshuv
· sistemali - funksional yondoshuv
· sistemali - tarkibiy yondoshuv
· sistemali - kommunikatsion yondoshuv
2. Kompleksli yondoshuv - boshqariluvchi ob’ekt boshqa ob’ektlar bilan o‘zaro bog‘lanishda va aloqadorlikda qaraladi.
3. Tarkibiy yondoshuv - boshqariluvchi ob’ekt tarkibiy qismlarga bo‘lib o‘rganiladi.
4. Vaziyat (situatsiya)li yondoshuv - boshqariluvchi ob’ektning konkret sharoitdagi ichki va tashqi vaziyatiga qarab boshqarishning ma’qul uslubi qo‘llaniladi.
5. Integratsion yondoshuv - makrodarajada boshqariluvchi ob’ekt yuqoridagi uslublar (vaziyatli, kompleksli, tarkibiy yondoshuvlar)ni birgalikda qo‘llash yordamida boshqariladi.

6. Modellashtirish usuli - boshqariluvchi ob’ektni boshqarish bo‘yicha turli sxema, grafik va chizmalar, xomaki materiallar tayyorlanadi.

7. Iqtisodiy-matematik yondoshuv - optimal qaror qabul qilish maqsadida matematik uslublar va xisoblsh mashinalarini keng miqyosda qo‘llash.
8. Kuzatish usuli - boshqariluvchi ob’ekt to‘g‘risidagi ma’lumotlarni rejali, ilmiy, uyushtirilgan asosda to‘plash usuli.
9. Eksperiment (tajriba) usuli - boshqarish jarayonida boshqariluvchi ob’ektga nisbatan namunaviy ajribadan o‘tgan usullarni qo‘llash.
10. Sotsiologik kuzatuv usuli - boshqarish maqsadida turli anketali so‘rovlar, suxbatlar, testlar, infratuzilmaviy taxlillarni o‘tkazish.
3.Ta’limda menejmentning uziga xos xususiyatlari va strategik boshqarish.
Boshqaruv faoliyati nazariyasi va amaliyoti menejer modelini yuzaga keltirdi (9.1-rasm). Mazkur modelga muvofiq u shudli shaxs bo‘lishi kerak. U istarasi issiqlik, ochiq ko‘ngillilik, oqillik va irodalilik kabi tizim tashkil etuvchi biologik sifatlarga ega bo‘lishi lozim.
Menejer jismonan barkamol bo‘lishi kerak: sog‘lom tanda - sog‘lom aql deb bejiz aytilmagan.
Ochiq ko‘ngillilikni menejer achinish va hamdardlik qilish kabi xislatlarda namoyon eta bilishligi, vijdon amriga quloq solishi kerak.
Menejer fikrlaydigan o‘z aqliy qobiliyati nimalarga qodirligini bilishi va idroklay olishi lozim.
Menejerda albatta mustahkam iroda bo‘lishi shart, chunki boshqaruv, bu hamisha hokimiyatdir.
Menejerning madaniyatlilik darajasi - inson tafakkuri va badiiy ijodiyoti eng yaxshi natijalari darajasida bo‘lishlik xususidagi doimiy extiyoj, bu uning etika, estetika, siyosatshunoslik, sotsiologiya va psixologiya bo‘yicha bilimlari. Boshqaruv faoliyatiga antropologik yondashish menejer keng kultrologik tayyorgarlikka ega bo‘lishi zarurligaga olib keladi.
Menejerning insoniylik jihati bu, menejerning boshqaruv faoliyatida sistemalashtirilgan va moslashtirilgan antropologik bilimlardan foydalana olishdagi nazariy - amaliy tayyorgarligi.
Antropologik bilimlar menejerga o‘z kasb vazifasini bajarish jarayonida odamlar bilan muloqotda bo‘lish va birgalikda harakat qilish, shaxsiy ishbilarmonlik sifatlarini namoyon eta bilish va eng yaxshi kasbiy natijalarga erishish uchun zarurdir. Bular ayniqsa ta’lim, servis, tibbiyot, savdo va tadbirkorlik kabi faoliyat sohalarvda katga ahamiyat kasb etadi.

Кulturologik tezaurus