Philos Theor Pract Biol (2017) 9: 2


 Saraton  evolyutsiyasi  va  xromosomalarning  beqarorligi



Yüklə 0,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/10
tarix10.05.2022
ölçüsü0,49 Mb.
#57388
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Dogma

3  Saraton  evolyutsiyasi  va  xromosomalarning  beqarorligi

Machine Translated by Google




Onkogenezni  "qo'zg'atuvchi"  genetik  mutatsiyalarni  aniqlash  bo'yicha  juda  ko'p  sa'y-harakatlarga  qaramay,  

bunday  deterministik  va  reduktiv  qidiruv  nafaqat  noaniq,  balki  noto'g'ri  yo'nalish  hamdir.

ÿ  

ochiq  kirish  -  ptpbio.org



7

Hozirgi  ma'lumotlar  shuni  ko'rsatadiki,  klinik  sharoitlardan  olingan  saraton  hujayralari  populyatsiyalari  bir  

necha  darajalarda  ajoyib  darajada  heterojendir,  bu  kutilganidan  ancha  yuqori,  bu  1.1-bo'limda  muhokama  

qilingan  reduksion-deterministik  parchalanish  va  izolyatsiyalash  usuliga  bevosita  shubha  qiladi  (Hep  pner  

1984;  Torres  va  boshq.  2007;  Park  va  boshq.  2010;  Navin  va  boshq.  2011;  Baca  va  boshq.  2013).  O'n  yildan  

ko'proq  vaqt  oldin,  Xalqaro  saraton  genomikasi  konsorsiumining  yig'ilishida  a'zolar  o'rtasida  "tanlangan  o'simta  

turining  heterojenligi  tegishli  mutatsiyalarni  aniqlash  uchun  imkon  qadar  kichik  bo'lishi  kerak"  degan  juda  aniq  

deterministik  nuqtai  nazar  bo'lgan. .  Shuning  uchun  o'simta  turlarining  dastlabki  to'plamiga  ustuvorlik  berishda  

ma'lum  o'simta  turining  genetik  heterojenligini  hisobga  olish  kerak" (2007,  5).  Boshqacha  qilib  aytadigan  

bo'lsak,  mutatsiyalar  saratonni  keltirib  chiqarishi  aniq  va  shuning  uchun  ularning  asl  kontekstidan  tashqarida  

tekshirilishi  mumkin  degan  taxminga  asoslanib  tekshirilishi  kerak.  Garchi  o'zgaruvchanlikni  bunday  

minimallashtirish  boshlang'ich  laboratoriya  ishlarini  soddalashtirishi  mumkin  bo'lsa-da,  muammo,  albatta,  

bunday  tadqiqot  klinik  holatlarda  "haqiqiy  dunyo"  hujayra  populyatsiyalariga  qo'llanilganda,  u  doimiy  ravishda  

muvaffaqiyatsizlikka  uchraganida  (Stepanenko  va  Kavsan  2012) ;  Watson  2013).  Reduktiv,  deterministik  asosli  

tadqiqot  "oxir-oqibat  aniq,  chiziqli  sabablar  zanjiri  aniqlanadi"  deb  taxmin  qiladi,  shuning  uchun  saraton  

tadqiqotlari  hali  ham  saraton  rivojlanishi  bilan  uzviy  bog'liq  bo'lgan  o'ziga  xos  haydovchi  mutatsiyalarni  

qidirmoqda.  Bunday  kashfiyot  saraton  mavjudligini  aniq  bashorat  qilish  (va  olib  tashlash)  uchun  yo'l  beradi  

(agar  tizim  deterministik  va  o'lchovlar  to'liq  aniq  bo'lsa).  Bunday  usullar  ko'p  marta  umidsizlikka  uchraganligi  

sababli,  alternativa  saratonni  evolyutsion  jarayon  sifatida  ko'rishdir,  bunda  tanlov  bir  necha  darajalarda  

heterojen  populyatsiyalarga  ta'sir  qiladi.  Bu  klinik  sharoitlarda  kuzatilgan  haqiqiy  dunyo  hujayra  populyatsiyalariga  

ko'proq  o'xshaydi  va  bu  Weinbergning  saraton  tadqiqotlaridagi  so'nggi  tendentsiya  "ushbu  kasallikning  cheksiz  

murakkabligiga  qarshi  turishga  qaytish"  degan  da'vosini  tasdiqlaydi  (2014,  267).

fleming:  ikkita  dogma

2000-yildan  boshlab,  katta  ma'lumotlar  davri  allaqachon  tezlashayotgan  paytda,  reduktiv  tahlillar  asosiy  

bo'lib,  genomlar  ketma-ketligi  yashirin  javoblarni  ochib  beradi  degan  tushuncha  bilan  iste'mol  qilingan.

3.1  Xromosomalarning  beqarorligi

oldindan  aytib  bo'lmaydigan  xronologik  tartibda" (Weinberg  2014,  269).  Boshqacha  qilib  aytganda,  har  bir  mutatsiyaga  

uchragan  o'simta  o'ziga  xos  tarzda  mutatsiyaga  uchragan.

Bugungi  kunda  tendentsiya  davom  etmoqda,  ketma-ketlik  va  katta  ma'lumotlarga  urg'u  berilgan,  ammo  

Vaynberg  ta'kidlaganidek,  biz  hali  ham  saraton  rivojlanishini  bashorat  qilishning  umumiy  qobiliyatiga  ega  

emasmiz  (qarang.  2014,  270).  Misol  tariqasida,  Saraton  Genom  Atlasi  (TCGA)  keng  miqyosli  genom  ketma-

ketligi  va  genom  tahlili  usullaridan  "odam  saratonining  20  dan  ortiq  turlari  bilan  bog'liq  genomik  o'zgarishlarning  

butun  spektrini  tizimli  ravishda  o'rganish"  uchun  foydalangan  (Milliy  sog'liqni  saqlash  institutlari  2016).  2006  

yilda  boshlangan  TCGA  2014  yilda  rasman  yakunlandi  va  10  000  ga  yaqin  o'simtalarning  genetik  profilini  

aniqlagandan  so'ng  saraton  bilan  bog'liq  10  millionga  yaqin  mutatsiyani  aniqladi.  Taxminan  400  million  dollarlik  

loyiha  tugallangach,  Xeydi  Ledford  Nature  News  nashrida  shunday  dedi:  “Bir  nechta  “haydovchilar”  saraton  

rivojlanishiga  hissa  qo'shgan  bo'lsalar  ham,  mutatsiyalarning  ko'pchiligi  genetik  g'alatilikning  hayratlanarli  

to'plamini  shakllantirdi,  ular  juda  kam  umumiylikka  ega.  o'smalar  orasida" (2015,  128).

Bugungi  kunda  ko'plab  saraton  tadqiqotlari  biologik  ierarxiyaning  turli  darajalarida  saraton  rivojlanishining  

evolyutsion  dinamikasiga  qaratilgan:  "Ba'zi  tadqiqotchilar  hujayralarning  o'ziga  xos  xususiyatlariga  e'tibor  

berishadi;  ba'zilari  bunday  hujayralarning  butun  populyatsiyasining  xususiyatlariga  e'tibor  berish;  ba'zilari  

hujayralar  orasidagi  ierarxik  yoki  fazoviy  munosabatlarga  e'tibor  beradi;  ba'zilari  saraton  hujayralari  va  ularning  

mikro  muhiti  o'rtasidagi  o'zaro  ta'sirga  e'tibor  beradi  "(Lean  and  Plutynski  2016,  45).  Kristofer  Lean  va  Anya  Plutinskiy

Machine Translated by Google



Bu  omillarning  barchasi  saraton  rivojlanishiga  ta'sir  qilishi  mumkinligini  ta'kidlaydilar  va  "Asosiysi  buni  ko'p  

bosqichli  tanlov  jarayoni  sifatida  ko'rish  va  tanlov  bir  vaqtning  o'zida  turli  darajalarda  ishlaydi" (2016,  53).  

Bunga  hujayralar  o'rtasidagi  kabi  individual  tanlash,  shuningdek,  hujayra  populyatsiyalari  yoki  avlodlari  

darajasida  yoki  hujayra  koloniyalari  darajasida  guruh  tanlash  kiradi.  Bu  oxirgi  misol,  hujayra  populyatsiyalari  

yoki  hujayra  koloniyalari  darajasida,  ya'ni  genom  darajasida,  Genri  Xen  va  uning  hamkasblari  o'zlari  da'vo  

qilgan  narsa  -  Xromosoma  beqarorligi  (CIN)  (2013) .  CIN  ma'lum  bir  hujayra  populyatsiyasi  ichidagi  

karyotiplarning  hujayradan  hujayraga  o'zgaruvchanligi  (xromosomalarning  soni  va  tuzilishi)  bilan  o'lchanadi.  

Karyotipning  o'zgarishi  butun  xromosomalarning  yoki  xromosomalar  fraktsiyalarining  yo'qolishi  yoki  

karyotiplarning  barcha  landshaftini  o'zgartiradigan  tasodifiy  o'zgarishlar  bo'lgan  klonal  bo'lmagan  xromosoma  

aberratsiyasining  (NCCAs)  ko'payishi  yoki  kamayishi  bilan  bog'liq  bo'lishi  mumkin.  Bunday  karyotip  

o'zgarishlari,  o'z  navbatida,  bu  xromosomalardagi  individual  genlarning  oldindan  aytib  bo'lmaydigan  darajada  

o'zgarishiga  olib  keladi.

fleming:  ikkita  dogma

ÿ  


ochiq  kirish  -  ptpbio.org

1-rasm:  Saraton  evolyutsiyasining  ikki  bosqichi.  Tinish  fazasi  yuqori  xromosoma  beqarorligi  (CIN)  bo'lgan  

hujayralar  guruhini  ifodalaydi,  bu  esa  har  bir  alohida  hujayra  uchun  xos  bo'lgan  tez,  genom  darajasidagi  

o'zgarishlarga  olib  keladi.  Ushbu  beqaror  hujayralar  o'rtasida  raqobat  mavjud  va  omon  qolgan  (doira)  

bosqichma-bosqich  fazada  klonik  ravishda  kengayadi.  Birinchi  fazadagi  genom  darajasidagi  o'zgarishlar  

barqarorlashadi  va  kichik,  pastki  darajadagi  genetik  o'zgarishlar  asta-sekin  rivojlanadi  (pirojnoe  bo'laklari).  

Saraton  evolyutsiyasi  bo'yicha  tadqiqotlar  deyarli  butunlay  ikkinchi  bosqichga  qaratilganligi  sababli,  ikkinchi  

bosqichda  qayd  etilgan  mutatsiyalar  birinchi  bosqichdan  boshlab  juda  tasodifiy  va  tartibsiz  jarayonning  natijasi  

ekanligini  yodda  tutish  kerak.  Horne  va  boshqalardan  olingan  rasm.  (2015),  ruxsati  bilan  ko'paytirildi.

Yagona  hujayrali  yoki  bitta  yadroli  genomlar  ketma-ketligi  shuni  ko'rsatdiki,  genom  nuqtai  nazaridan  

saraton  ikkita  juda  aniq  bosqichda  -  tinish  va  bosqichma-bosqich  rivojlanadi  (Heng  va  boshq.  2006;  Heng  va  

boshq.  2013;  Horne  va  Heng  2014;  Vang  va  boshq.  2014;  Horne  va  boshq.  2015).  1-rasmda  ko'rsatilganidek,  

birinchi  bosqich  har  bir  alohida  hujayraga  xos  bo'lgan  tez  va  beqaror  genom  darajasidagi  o'zgarishlar  

(NCCAs)  tufayli  "tiniqlangan".  Ushbu  birinchi  bosqichda  alohida  hujayralar  bir-biri  bilan  raqobatlashadi.  Omon  

qolgan  (lar)  saraton  evolyutsiyasining  ikkinchi,  bosqichma-bosqich  bosqichida,  kichik  darajadagi  genetik  

o'zgarishlar  asta-sekin  rivojlanib  borganda  ko'payadi.

Birinchi  bosqichdan  boshlab  genom  darajasidagi  tartibsiz  o'zgarishlar  endi  barqaror  va  klonal  ko'payish  orqali  

bir  xilda  ko'paytirildi.  Boshqacha  qilib  aytadigan  bo'lsak,  birinchi  bosqich  dinamik  noklonal  xromosoma  

aberatsiyasi  (NCCAs)  bilan  tavsiflanadi,  ikkinchi  bosqich  esa  o'rnatilgan  klonal  xromosoma  aberatsiyasidan  

(CCAs)  iborat.

8

Saraton  evolyutsiyasining  ikkinchi  bosqichida  saraton  kasalligi  bo'yicha  tadqiqotlarning  aksariyati  mavjud



Machine Translated by Google


9

Bosqichli  bosqichdagi  populyatsiya  hujayralar  orasida  bir  xil  proliferatsiyani  ko'rsatgan  bo'lsa,  birinchi  fazadagi  beqaror  

hujayra  populyatsiyalari  hujayra  siklining  vaqtlari  va  umumiy  populyatsiyaning  o'sishi  bo'yicha  juda  o'zgaruvchan  edi  

(Abdallah  va  boshq.  2013).  Misol  uchun,  beqaror  hujayra  populyatsiyalarida  ikki  baravar  ko'payish  vaqtlari  noyob  bo'lib,  

o'sishning  juda  teng  bo'lmagan  taqsimlanishiga  olib  keldi,  chunki  ko'pincha  bir  nechta  ekstremal  chegaralar  mavjud  edi.  

Boshqacha  qilib  aytadigan  bo'lsak,  saraton  tadqiqoti  determinizm  yoki  qat'iy  bashorat  qilish  haqidagi  qolgan  barcha  

taxminlardan  voz  kechishi  kerak,  chunki  jarayon  juda  tasodifiy  va  tartibsizdir.

Shubhasiz,  saraton  tadqiqotining  diqqatini  ikkinchi  evolyutsiya  bosqichidan  birinchi  evolyutsiya  bosqichiga  o'tkazish  

to'liq  yoki  yaxshi  yechim  emas,  lekin  ikkinchi  bosqichda  saratonni  keltirib  chiqaradigan  o'ziga  xos  "haydovchi"  mutatsiyalar  

uchun  aniq  terministik,  reduktiv  qidiruvni  davom  ettirmaydi.  bosqichi.

Countryman  va  boshqalar.  2015),  "chumolilar  haqida  bilishimiz  chegaralari  muammoni  qanday  hal  qilishimiz  bilan  bir  

qatorda  javob  olish  uchun  sarflangan  soatlar  soni  bilan  ham  belgilanadi" (2010,  13).

fleming:  ikkita  dogma

1980-yillarning  boshlarida  aspirant  sifatida  Gordon  E.O.  Uilson  tomonidan  oÿrnatilgan  deterministik  va  reduktiv  paradigma  

asosida  ishlagan,  chumolilar  genetik  jihatdan  maÿlum  rollarni  bajarish  va  butun  koloniya  faoliyati  uchun  maqbul  boÿlgan  

aniq  vazifalarni  bajarish  uchun  dasturlashtirilgan  (qarang.  Gordon  2010,  5-6).  Biroq,  Gordonning  tadqiqotlari  o'sha  paytda  

va  hozirda  ishlaydigan  chumolilar  koloniyasini  algoritmik  idrok  etishni  shubha  ostiga  qo'yadi  va  uni  juda  oldindan  aytib  

bo'ladigan  va  samarali  koloniya  tizimi  ostida  shovqinli  tartibsiz  chumolilar  to'dasi  joylashgan,  degan  nuqtai  nazar  bilan  

almashtiradi.  oldindan  aytib  bo'lmaydigan  dunyo ..." (2010,  146).  Gordonning  so'zlariga  ko'ra,  agar  biz  chumolilarni  batafsil  

kuzatsak,  "chumolilar  qanday  reaksiyaga  kirishishida  ham  stokastiklik,  tasodifiylik  va  shovqin  borligini  ko'ramiz.

Agar  saraton  evolyutsion  tarzda  tushunilsa,  uni  ehtimollik  nuqtai  nazaridan  ham  tushunish  kerak.  O'simta  hujayralari  

populyatsiyasining  tarkibi  dinamik,  stokastik  jarayonning  natijasidir;  shuning  uchun  Vaynberg  "har  bir  o'simta  tabiatning  

o'ziga  xos  tajribasini  ifodalaydi" (2014,  269)  deb  da'vo  qilishining  sababi.  Determinizm  va  u  bilan  bog'liq  bo'lgan  saratonni  

keltirib  chiqaradigan  mutatsiyalarni  topishdan  voz  kechilsa,  saraton  tadqiqotlari  kamroq  cheklangan  va  ochiq  fikrli  bo'ladi.  

Reduktsiya  ism,  determinizm  yukisiz,  hujayra  populyatsiyalarida  saratonga  olib  keladigan  mutatsiyalarni  qidirishi  mumkin;  

ammo,  bunday  qidiruv  uchun  tegishli  kontekst  saraton  rivojlanishini  stoxastik,  ko'p  darajali,  evolyutsion  jarayon  sifatida  turli  

xil  populyatsiyalar  orasida  eng  yaxshi  tushunishni  yangilangan  tushunchaga  asoslanib,  haqiqiy  dunyo  hujayra  

populyatsiyalarini  qamrab  olish  uchun  kengaytiriladi.  Lean  va  Plutinskiyning  fikriga  ko'ra,  "ozchilik  nuqtai  nazaridan  

boshlangan  narsa  hozirda  matematik  modellashtirish,  kompyuter  simulyatsiyasi,  model  tizimlarida  eksperimental  evolyutsiya  

va  hatto  filogeniyalarning  paydo  bo'lishi  yoki  saraton  kasalligida  tarmoqli  evolyutsiyaga  asoslangan  faol  tadqiqot  sohasiga  

aylandi.  taraqqiyot ..." (2016,  40).  Garchi  saraton  kasalligini  tekshirish  uchun  hali  dominant  asos  bo'lmasa-da,  determinizm  

dogmasidan  voz  kechish  saratonni  ko'p  bosqichli  evolyutsiya  jarayoni  sifatida  kamroq  cheklangan,  fanlararo,  ma'rifiy  nuqtai  

nazarga  olib  keladi.

qaratilgan.  Ammo  va  bu  muhim  nuqta  -  saraton  hujayralari  populyatsiyasini  ajratish  va  tasniflash  uchun  ishlatiladigan  

ikkinchi  fazadagi  mutatsiyalar  oldindan  aytib  bo'lmaydi  va  xaotik  birinchi  evolyutsiya  bosqichidan  genom  darajasidagi  

tasodifiy  o'zgarishlarning  natijasidir.  Shunday  qilib,  saraton  rivojlanishining  potentsial  "haydovchilari"  sifatida  tekshiriladigan  

ikkinchi  bosqichda  o'rganilgan  mutatsiyalar  ko'plab  xavfli,  prekanseroz  hujayralar  orasidan  individual  tanlashning  yuqori  

stokastik  va  shovqinli  jarayoni  natijasidir.  Ushbu  mutatsiyalarning  qanday  paydo  bo'lishi  haqida  deterministik,  chiziqli  yoki  

oldindan  aytib  bo'ladigan  narsa  yo'q.  Darhaqiqat,  tinish  bosqichidagi  hujayra  populyatsiyalari  shunchalik  beqaror  va  

oldindan  aytib  bo'lmaydigan  bo'lib,  ularni  hatto  qisqa  vaqt  ichida  ham  klonlash  mumkin  emasligi  ko'rsatilgan.

ÿ  

ochiq  kirish  -  ptpbio.org



Batoul  Abdallah  va  uning  hamkasblariga  ko'ra,  "namuna  olingan  har  bir  hujayra  qisqa  vaqt  ichida  noyob  karyotipni  ko'rsatdi  

va  bu  karyotiplarning  klonlanmasligini  aniq  ko'rsatdi" (2013,  3643).

Debora  Gordon,  hozirgi  tadqiqot  loyihalari  chumolilarning  kosmosdagi  xatti-harakatlarini  o'rganishni  o'z  ichiga  oladi  (qarang.


Yüklə 0,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin