Plan: Təchizat Zəncirinin Idarə Edilməsinin Iqtisadi Mahiyyəti

SCM-in əsas məqsədi “son istehlakçıya xüsusi diqqət yetirməklə təchizat zəncirinin iştirakçıları olan tərəflər üçün dəyər yaratmaqdır.

Ən böyük analitik şirkətlərə görə (AMR Research, Forrester Research1),

TZİE vasitəsilə şirkətlər aşağıdakı rəqabət üstünlüklərini əldə edirlər:
- mənfəətin 5%-dən 15%-ə qədər artması;
- sifarişin emal müddətinin 20%-dən 40%-ə qədər azaldılması;
- bazara çıxma müddətinin 15%-dən 30%-ə qədər azaldılması;
- alış xərclərinin 5%-dən 15%-ə qədər azaldılması;
- anbar ehtiyatlarının 20%-dən 40%-ə qədər azaldılması;
- istehsal xərclərinin 5%-dən 15%-ə qədər azaldılması
Təchizat zənciri birbaşa və ya dolayı yol ilə müştəri tələbinin yerinə yetirilməsində iştirak edən bütün tərəflərdən ibarətdir. Təchizat zəncirinə təkcə istehsalçı və təchizatçılar deyil, həm də daşıyıcılar, anbarlar, pərakəndə satışçılar və hətta müştərilərin özləri də daxildir.

İstehsalçı kimi hər bir təşkilat daxilində təchizat zəncirinə müştəri sifarişinin qəbulu və yerinə yetirilməsi ilə bağlı bütün funksiyalar daxildir. Bu funksiyalara yeni məhsulun inkişafı, marketinq, əməliyyatlar, paylama, maliyyə və müştəri xidmətləri daxildir, lakin bunlarla məhdudlaşmır.

Misal: Yuyucu vasitə almaq üçün Wal-Mart mağazasına gedən bir müştərini düşünün. Təchizat zənciri müştəri və onun yuyucu vasitəyə ehtiyacı ilə başlayır. Bu təchizat zəncirinin növbəti mərhələsi müştərinin ziyarət etdiyi Wal-Mart pərakəndə mağazasıdır. Wal-Mart öz rəflərində hazır məhsul anbarından və ya üçüncü tərəf tərəfindən təchiz edilmiş yük maşınlarından istifadə edərək distribyutordan tədarük edilmiş inventardan istifadə edərək ehtiyat saxlayır. Distribyutor öz növbəsində istehsalçı tərəfindən təmin edilir (məsələn, bu halda Procter & Gamble [P&G]). P&G istehsal fabriki xammalı müxtəlif təchizatçılardan alır, ola bilsin ki, onlar özləri aşağı səviyyəli təchizatçılar tərəfindən təchiz ediliblər. Məsələn, qablaşdırma materialı Pactiv Corporation-dan (əvvəllər Tenneco Packaging) gələ bilər, Pactiv isə qablaşdırmanın istehsalı üçün xammalı digər təchizatçılardan alır.

ƏSAS FİKİR

• 
  Müştəri təchizat zəncirində yeganə gəlir mənbəyidir
  
• 
  Bütün axınlar:məlumat, məhsul, vəsait tədarük zəncirində xərclər təşkil edir.
  
• 
  Effektiv təchizat zəncirinin idarə edilməsinə tədarük zəncirinin aktivlərini və ümumi təchizat zəncirini artırmaq üçün məhsulların, məlumatların və vəsaitlərin axınının idarə edilməsi daxildir.
  
• 
  Rəqabətə davam etmək üçün təchizat zəncirləri dəyişən texnologiyaya və müştəri gözləntilərinə uyğunlaşmalıdır
  

Tapşırıq 1. Seminar dərsinə müxtəlif şirkətlər misalında təchizat zəncirinin sxematik strukturunu hazırlayın .

Hər şeydən əvvəl tədarük zəncirinin nə demək olduğunu müəyyən etmək məqsədəuyğun olardı.
Müasir elm "Təchizat Zəncirinin İdarəedilməsi" (Supply Chain Management -SCM) anlayışının bir çox müxtəlif təriflərini təklif edir – yanaşmalar çox genişdir və ölkədən, logistika məktəbindən (istiqamətindən) və konkret tədqiqatçıdan asılı olaraq dəyişir.

Tapşırıq 2. Seminar dərsinə logistika və təchizat zəncirinin idarə edilməsində mövcud bir neçə fərqli milli məktəb və meylləri araşdırın.

SCM anlayışın verilən müxtəlif təriflərə diqqət yetirək;
"Logistika və təchizat zəncirinin idarə edilməsi üçün standartlar" toplusunda (Avropa Logistika Assosiasiyası (ELA), 2005) - Təchizat Zəncirinin İdarə Edilməsi (SCM) xərclərin səmərəliliyi üçün bazar tələblərinə uyğun olaraq layihələşdirmədən və satınalmadan istehsal və paylamaya qədər mal axınının təşkili, planlaşdırılması, nəzarəti və icrasıdır.
Tədarük zənciri (Supply Chain) - hər hansı bir malı və ya xidməti tədarük­çü­dən istehlakçıya çatdırmaq üçün müxtəlif komponentlərdən təşkil olunmuş təş­kilatlar, insanlar, texnologiya, müxtəlif fəaliyyətlər, informasiya və resurslar siste­mi­­dir. Tədarük zəncirinin idarə edilməsi prosesi daxilində təbii ehtiyatlar, xammal və s. Istehlak­çının tələbinə uyğun olan hazır məhsula çevrilir və istehlakçıya çat­dı­rı­lır.
Təchizat zənciri müştəri sifarişinin yerinə yetirilməsində birbaşa və ya dolayı­sı ilə iştirak edən bütün mərhələləri (müştərilər, pərakəndə satıcılar, distribyutorlar, istehsalçılar və təchizatçılar) əhatə edir. (Chopra и Meindl)
Müştərilərə dəyər əlavə etmək üçün məhsullar, xidmətlər və məlumatlar təqdim edən ilkin satıcılardan son istifadəçiyə biznes prosesinin inteqrasiyası (Lambert)
Ayrı-ayrı şirkətlərin və bütövlükdə təchizat zəncirinin uzunmüddətli fəaliyyə­ti­ni yaxşılaşdırmaq üçün fərdi şirkət daxilində və təchizat zəncirindəki müəssisələr ara­­sında ənənəvi biznes funksiyalarının sistematik strateji koordinasiyası (Mentzer və b)

Təchizat Zəncirinin İdarə Edilməsi (SCM) xammal tədarükçülərindən fabriklər və anbarlar vasitəsilə son istehlakçıya qədər bütün məlumat, material və xidmətlərin axınının kompleks planlaşdırılması və idarə edilməsinə sistemli yanaşmadır.
Təchizat zənciri xammalı təmin edən, onları aralıq mallara və son məhsula çevirən və müştərilərə paylayan istehsalçılar və distribyutorlar şəbəkəsidir.

“Təchizat zəncirinin idarə edilməsi” və “logistika” terminlərinin müxtəlif şərhlərinə dair çoxlu nümunələr var. Çox müxtəlif növlərdən, dəyişən logistika şərtlərindən və təchizat zəncirinin idarə edilməsindən ibarət bu şərhlərin bütün spektrini əhatə etmək olduqca çətindir. Bu vəziyyətə səbəb olan bir sıra səbəblər var: