Polimarfizm

izomorfizm, buni geterovalent izomorfizm deyiladi.

.

Elementlarning atom va ionlari qay miqdorda izomorf o‘rin almashishiga

bog‘liq ravishda, izomorfizm mukammal yoki chegaralangan bo‘lishi mumkin.

59

Bir elementning o‘rnini ikkinchi bir element 100% gacha bo‘lgan miqdorda

almashtirib egallasa u holda mukammal izomorfizm, agarda bir element ikkinchi

bir elementning o‘rnini qisman ya’ni 0,01% dan bir necha protsentgacha egallasa u

holda chegaralangan izomorfizm yuzaga keladi.

.

Bir elementning o‘rnini ikkinchi bir element qisman egallagan holda,

formulada bu elementlar qavs ichiga olinib, vergul orqali ajratiladi. Shuni uqtirib

o‘tish kerakki, ko‘proq protsentni tashkil qilgan element avval yoziladi, bunga

misol qilib volframit (Fe, Mn)[WO4

] mineralini olsak, bu mineral ferberit

(Fe[WO

4]) bilan gyubneritning (Mn[WO

4

]) izomorf aralashmasidan iborat. Bu bir

xil valentli elmentlarning o‘rin almashishiga, ya’ni izovalent izomorfizmga misol

bo‘ladi.

.

Izomorfizmning ikkinchi mukammal bo‘lgan turi, geterovalent

izomorfizmga, ya’ni turli xil valentli elementlarning o‘rin almashishi bilan sodir

bo‘ladigan izomorfizmlarga dala shpatlari gruppasidagi plagioklazlarni misol qilib

ko‘rsatish mumkin. Plagioklazlarda Ca va Al ning juft atomlari, Na va Si ning juft

atomlari bilan almashib (Ca

2+

Al

3+

↔Na

1+

Si

4+

) uzilmas minerallar qatorini tashkil

qiladi.

.

Bu qatorning chekka qismlarini albit (Na[AlSi

3O8

]) va anortit

(Ca[Al

2

Si

2O8

]) tashkil qiladi.

Izomorf almashinishlar tabiiy va sintetik kristall moddalarda juda katta

ahamiyatga ega. Ko‘pgina qimmatbaho elementlar rudali minerallar bilan