International scientific-practical conference on the topic of “Problems and perspectives of modern technology in teaching foreign languages” VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 20 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7 761
w www.oriens.uz February 2022 “Inson xushfe’l, kamsuqum, xokisor, oliyhimmat, muloyim, beozor bo‘lsa,
ko‘pchilikning e’tirofu e’tiboriga tushadi. Chunki, e’tirof e’tiborga, e’tibor ehtiromga,
ehtirom esa e’zozga eshik, ezgulikka beshikdir. Odamzotinng kimligini,
ma’naviyatini atrofdagilariga bo‘lgan munosabatidan anglab olish qiyin emas.
Chunki, muomala inson xulq-atvorining ziynatidir. Kishi xulqi bilan nazarga ham,
hazarga ham duchor bo‘lishi hech gap emas” [Jumaniyozov R.2015: 20].
Dunyo go‘zallik qonuniyatlariga binoan qurilarkan, demak, insonning xulqi va
nutqi ham, ko‘rinishi va kiyinishi ham, munosabati va muloqoti ham go‘zal bo‘lishi
maqsadga muvofiq. Xalqimizning “O‘zingga qarab kutarlar, so‘zingga qarab
kuzatarlar” — degan o‘giti bejiz emas. “Til yarasi bitmas, tig‘ yarasi bitar” —
deganida ham inson uchun zarur bo‘lgan muomala jarayoniga e’tibor zaruriyatini
sezish qiyin emas.
“Qalbga yo‘l ma’rifatdan boshlanadi. Ma’naviyatli inson kimga, nima haqda,
qachon, qayerda, qanday qilib va qancha aytishni biladi va amal qiladi, shu asnoda
obro‘ qozonadi, e’tiborga tushadi. Bir so‘z va bir xatti-harakat e’tirofga yoxud
e’tirozga, nazarga yoxud hazarga, yaxshilikka yoxud vahshiylikka sababkor qilishi
hech gap emas. Shundagina voizning o‘zi ham, so‘zi ham joiz bo‘ladi, suhbatdoshi
qalbida iz qoldiradi. Ma’rifatli inson madaniyatli ayni damda ma’naviyatlidir.
So‘zlash ma’rifatdan, tinglash madaniyatdan, anglash ma’naviyatdandir. Johil kishi
so‘zning qiymatini va o‘zining qadrini bilmagani uchun xushmuomalada bo‘lolmaydi.
Jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish va olishish uchun esa bilim, tafakkur,
yuksak darajadagi xulqiy va nutqiy madaniyat zarur;” [Jumaniyozov R.2015:23].
“Gʻurbat izlaganga–g‘urbat bu dunyo,
Illat izlaganga–illat bu dunyo,
Kim neni izlasa, topar begumon,
Hikmat izlaganga–hikmat bu dunyo” – deb yozadi shoir Sadriddin Salim
Buxoriy.
Ma’rifatparvar adib Abdulla Avloniy “Turkiy guliston yoxud axloq” asarida
odamzot tabiatidagi maqbul va nomaqbul xislatlarni qayd eta turib, insonlarni
yaxshilikka chaqiruvchi, yomonliklardan qaytarguvchi ilm bu axloq ekanini
ta’kidlaydi. “Inson ikki narsadan murakkabdur. Biri jasad, ikkinchisi nafsdur. Jasad
ko‘z ila bor narsalarni ko‘rur. Ammo nafs idrok ila yaxshini yomondan, oqni qoradan
ayirur. Jasadning ham, nafsning ham biror surati bordurki, yo yaxshi va yo yomon
bo‘ladur. Jasadning surati hammaga ma’lum bir narsadurki, har vaqt ko‘zga ko‘rinib
turadur. Ammo nafsning surati ko‘zga ko‘rinmaydurgan, aql ila o‘lchanadurgan bir