Tadqiqot uslublari. Fikrlashning tadqiqot uslublariga til strukturasini
о‗rganish kiradi, chunki fikrlash kо‗rinishining asosiy muhiti hisoblanadi.
Zamonaviy psixolingvistikada tadqiqot semantikasi (ma‘no) mulohaza sintaktik
analiz (taklif strukturasini о‗rganish), morfli analiz (ma‘no birligini о‗rganish),
monologik va dialogik nutq analizini, shu jumladan fonematik analiz, ya‘ni uning
emosional tarkibini kо‗rsatuvchi nutqning bazis tovushlarini о‗rganish ajratib
kо‗rsatiladi. Nutq tempi fikrlash tezligini namoyish etadi, biroq shuni yodda tuetish
kerakki, nutq tezligini taqqoslashning yagona asbobi, shu tariqa uning ma‘nosi
singari, fikrlash vrachning о‗zinikidir. Fikrlash jarayonini kechishi va darajasini
о‗rganish ―son qatori qonunlari‖, aloqalar soni testi, tugallanmagan gaplar, syujetli
rasmlarni tushunish, rad etish va hosil qilish testlari, shu jumladan Ebbengauzen
sinamasi uslubi yordamida amalga oshiriladi. Fikrlashning ongsiz konstruksi larini
aniqlash va simvolizasiya jarayonlari tektogramma va assosiativ eksperiment
uslublari yordamida о‗rganiladi.
Simptomlar va sindromlar. Fikrlash buzilishining quyidagi variantlari
ajratib kо‗rsatilgan: temp bо‗yicha, ma‘nosi bо‗yicha, forma yoki strukturasi
bо‗yicha.
Tezligi bо„yicha fikrlashning buzilishi Fikrlashning tezlashuvi nutq tempi tezlashuvi, fikrning sakrashi bilan
xarakterlanib, tempning ma‘noli ravishda kuchayishi natijasida aytilishga ulgura
olmaydilar (fuga idearum). Kо‗p holatlarda fikr produktiv harakterga ega bо‗lib,
yuqori ijodiy faollik bilan assosirlanadi. Bu simptom vasvasa va gipomaniya larga
xarakterlidir.
Fikrlashning sekinlashuvi - assosiasiya soni kamayishi va nutq tempining
sekinlashuvidir, ular sо‗zlarni tanlab olishning qiyinlashuvi va katta tushunchalar
va hulosalar vujudga kelishi bilan kechadi. Depressiya, astenik simptomlar uchun
xarakterli bо‗lib, ongning minimal buzilishlarida ham namoyon bо‗ladi.
38
Mentizm – fikrlarning oqib kelishi, bunda u zо‗raki xarakterga ega bо‗ladi.
Odatda bunday fikrlar turli rejali bо‗lib, ular bayon tilmasligi mumkin.
