Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

entendu”); “hech qachon kо„rmagan” (fr. “jamais vu”); “xech qachon 
eshitmagan” (fr. “jamais entendu”), ular ―avval sezib kо‗rgan va о‗zida his 
etgan‖ xislarga umuman yaqindir. ―Avval kо‗rgan (eshitgan)‖ simptomida Bemor 
yangi joy haqida unga tanishdek va yangi eshitgan informasiyasi taalluqli ravishda 
tanishdekligini gapiradi. U buni avval tushida kо‗rgandek, xudi tushi ilohiydek 
interpriterlaydi. 
―Hech qachon kо‗rmagan (eshitmagan)‖ simptomda Bemor avval tanish 
bо‗lgan joy yoki informasiya unga umuman noma‘lum ekanligini, begonaligini 
ta‘kidlaydi. 
Ekstrasensor persepsiyaning bir qancha fenomenlari, ba‘zi vaqtda 
parapsixologik yoki psixoenergetik deb ataluvchi, aslida esa idrok etishning 
buzilishi natijasida yuzaga keladi. Ularni ba‘zi bir stimullarga ostona osti 
hissiyotlari bilan bog‗liq bо‗lgan shunga о‗xshash fenomenlardan ajratish darkor. 
Masalan, tekstni yopiq kо‗z bilan о‗qishda barmoq uchidagi ―issiqlik‖ kо‗rish bilan 
tushuntirish mumkin, bu esa taktil iliqlik sezgisidir, qо‗ldagi iliqlik tashqi turli 
ranglarni sezishi bilan bog‗liq, yana shu tariqa boshqa odamning hulqini ongsiz 
idrok etish asosida mimikasini oldindan his etish, masalan, agressiv aksi dan oldin. 
Ekstrasensor persepsiya fenomenlariga quyidagilarni kirietish mumkin: 
a) Oldindan kо‗ra-bilish (telesteziya) – yо‗qolgan fizik ob‘ektlar yoki 
xodisalarni kuzatib turgandek idrok etish. Bu holatda Bemor о‗ziga xos holatda, u 
yoki boshqa odam juda ham uzoq masofada о‗zini qanday tutayotganligini aytib 
beradi. 
b) Prekognisiya yoki retrokognisiya – kelgusida bо‗ladigan xodisalarni yoki 
eslab bо‗lmaydigan avval bо‗lib о‗tgan xodisalarni oldindan aytib berish yoki 
oldindan his etish. Ya‘ni Bemor avval nima bо‗lganini bilgan holatda, kelgusida 
yuz beradigan holatlarni aytib beradi. 

---

33 
v) Autoskopiya – boshqa odamni, jonzotni yoki tanasining biror qismi 
(fantom)ning gallyusinatorli tashvishlanishi, kо‗zgudagi aks sifatida qabul qilinishi 
mumkin. Bu kо‗rinish rangsiz, tanasiz, Bemorning yoki boshqa odamning hatti 
harakatlarini takrorlashi mumkin, masalan, yaqinda vafot etgan qarindoshni. 
g) Qо‗lni qо‗yish yoki aurani kо‗rib chiqish bilan ekstrasensorli diagnostika. 
Kaftlarni boshqa odamga tekkizmasdan turib yaqinlashtirib va palpasiyada shakli 
his etiladi va hattoki rangi, huddi shunday sezgilar bosh atrofi kо‗rib chiqilganda 
―yorug‗langanda‖ paydo bо‗ladi. 
d) Astroproeksiya va psixosferali kontakt – tananing tashqarisida joylashgan 
(kо‗pincha Koinotda) narsa haqida vizual tasavvur. Bunda psixoenergetik ta‘sir 
spirallarda, iplarda, harakatlanuvchi ob‘ektlarda, yorug‗lik sharlarida va 
boshqalarda qayd etiladi. Kо‗pincha ongning oneyroidli buzilishlarida va psixofaol 
vositalar bilan, ya‘ni gallyusinogenlar zaharlanganda uchraydi. 
e) Telepatiya – fikrlarni uzoqdan turib о‗qish, favqulotda xodisa; kо‗pincha 
shizofreniyada ―ochiq fikrlar simptomi‖da va Kandinskiy-Klerambo sindromida 
uchraydi. 
j) Telekinez – iroda kuchi yordamida buyumlarni qо‗zg‗atish. Favqulotda 
xodisa, fokusning epchilligiga asoslangan, yoki atrofdagi kuzatuvchilarni yuqori 
ishontirish va ularning induktivlanishi bilan bog‗liq. 
Shuni aytish kerakki, yuqorida aytilgan ekstrasensor persepsiya favqulotda 
xodisalari hali ilmiy tadqiqot bosqichida bо‗lib, haqiqiyligining absolyut va ilmiy 
asoslanganligi vaqtdan oldin tasdiqlanishiga olib kelmoqda.