Manixey vasvasasi – bemor, butun olam va о‗zi yaxshilik va yomonlikning
– xudo va shaytonning kurash arenasi, deb hisoblaydi. Bu tizm bir birini rad
etuvchi psevdogallyusinasiyalar bilan tasdiqlanishi mumkin, ya‘ni ovozlar bilan,
odamning ruhini egallash uchun ular bir biri bilan baxslashadilar.
Dismorfoptik vasvasa yoki dismorfomaniya (dismorfofobiya) – bemor,
kо‗proq о‗smir, shunga ishonganki, uning yuz formasi о‗zgartirilgan, tana
anomaliyasi mavjud (kо‗proq oyoq, genitaliy), anomaliyalarni xirurgik davolashni
talab etadi.
Mukkasidan ketish vasvasasi – shundan iboratki, bunda bemor о‗zini
hayvonga aylanib qolgandek his etadi, masalan, bо‗riga (likantropiya), ayiqqa
(Lokis sindromi), qonxо‗r yoki jonsiz narsaga.
Vasvasaning
hamma
shakllari
mifologik
konstruksiyalari
bilan
о‗xshashlikka ega (mifologemlar), ular arxiatik rivoyatlarda, epos, mif,
afsonalarda, tush va fantaziya syujetlarida birlashadi. Masalan, mukkasidan ketish
fikri kо‗pincha xalqlarning folklyorida mavjuddir: qiz bola – Xitoyda boshqa tusga
kirgan tulki, yosh yigit (vervulf) – britaniya xalqida bо‗ri tusiga kirgan, qurbaqa –
malika – rus folklorida. Kо‗p uchraydigan vasvasa syujetlari va afsonalariga
kiruvchi ta‘qiq va uning buzilishlari, kurash, g‗alaba, kelib chiqish tarixidagi ta‘qib
va qutulib qolish, ikkinchi tug‗ilishda, shu jumladan, ajoyib, о‗lim, taqdir. Bunga,
ta‘sir etuvchi odam zararkunanda, tortiq qiluvchi, yordamchi sexrgar, jо‗natuvchi
va qahramon, shu jumladan yolg‗ondakam kahramon rolini о‗ynaydi. Shu
jumladan vasvasa fikrlari о‗z davrining turli voqealarini tasvirlashi mumkin,
masalan, XX asrning 90-yillari boshida kо‗pgina bemorlar о‗zlarining vasvasa
kechinmalariga Kashpirovskiy d-ra kо‗shganlar, hozirgi vaqtda esa – voqealar,
jahon moliya krizisi bilan bog‗liq.
Paranoid fikrlash shizofreniya, paranoid buzilishlar va indusir vasvasali
buzilishlar xarakterli, shu jumladan organik vasvasali buzilishlar. Bolalarda
42
vasvasaning ekvivalenti vasvasaga о‗xshash fantaziyalar va yuqori qimmatli
qо‗rquv hisoblanadi.
