Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

Munosabat vasvasasi. Atrofdagilar bemorni sezadilar, unga e‘tibor bilan 
qaraydilar, о‗z xulqlari bilan uning о‗ziga xosligiga urg‗u beradilar. U e‘tibor 
markazida bо‗lib, avval unga e‘tiborli bо‗lmagan, oddiy bо‗lgan atrofdagi holatni 
tushuntiradi. Masalan, u mashinalar nomerini bog‗laydi, о‗tib ketayotganlarning 

---

40 
e‘tiborini, tо‗satdan tushirib borilgan buyumlar, unga taalluqli bо‗lgan, unga qarata 
aytilgan sо‗zlarni pisanda sifatida qabul qiladi. 
Ta‟qib vasvasa vasvasasi – bemor hisoblashicha, uning orqasidan kuzatib 
yurishibdi, isbotlovchi kо‗pgina izlarni topmoqda, berkitilgan apparatlarni topadi, 
kuzatuvchilar doirasi sekin asta kengayib borayotganligini sezadi. Uning 
ta‘kidlashicha ta‘qibchilar uni maxsus apparatlar bilan nurlantiradilar yoki gipnoz 
orqali ta‘sir etmoqdalar, uning fikrlarini, kayfiyatini va xoxishini boshqaradilar. 
Vasvasa ta‘qibning bu varianti vasvasa ta‘siri deb ham belgilangan. Ta‘qib etish 
tizimiga zaharlash fikri ham kiritilishi mumkin. Bemor, uning ovqatiga zahar 
qо‗shishmoqda, havoni zaharlashayotgandek yoki bu mlarni avval zaharlab, keyin 
almashtirib qо‗yayotgandek hisoblaydi. Shu tariqa tranzitiv vasvasa ham ehtimoli 
bо‗lib, bunda Bemor о‗zi ularga qarshi agressiyani qо‗llab, ta‘qib qiluvchilarni 
ta‘qib qilishni boshlaydi. 
Ulug„lik vasvasasi, unda haddan tashqari kuchning oshganligi, ilohiy kelib 
chiqish, katta boylik, ilm sohasidagi, san'atdagi, siyosatdagi haddan tashqari 
yutuqlar, taklif etayotgan islohatlarning haddan tashqari qiymatliligi asosida, 
E.Kraepelin ulug‗lik fikrini (parafren fikri) ekspansiv parafreniyaga bо‗lgan, bunda 
yuksaklik yuqori (ekspansiv) kayfiyat natijasi bо‗lib; konfabul tor parafreniyaga, 
bunda Bemor о‗ziga mahsus oq xizmatlarni qо‗shib qо‗yadi, ammo bu holatda 
avval о‗tgan real voqealarni unutib, vasvasa fantaziyalari bilan almashtiradi; 
tizimli parafreniyani, bunda mantiqiy qurish natijalari sifatida shakllanadi; shu 
jumladan, gallyusinator parafreniyani, bu esa о‗ziga xosligi bilan tushuntiriladi, 
ya‘ni ovozlar yoki boshqa gallyusinator kо‗rinishlar tomonidan ―aytib berilgan‖. 
Rashk vasvasasi – turmushdagi hiyonatga ishonishdan iborat, bunda 
dalillar, kо‗pincha, be'maniyaligi bilan ajralib turadi. Masalan, Bemor, uning