Kognitivistik yo’nalishning asoschilari qatoriga J.Piaje, Dj.Kelli va boshqalarni kiritish mumkin. E.Erikson nazariyasiga ko’ra inson umri 8 davrga bo’linadi: 1-davr – go’daklik;
2-davr – ilk bolalik;
3-davr – o’yin yoshi;
4-davr – maktab yoshi;
5-davr – o’spirinlik;
6-davr – yoshlik;
8-davr – qarilik davri.
7-davr – yetuklik;
J.Piaje intellektni quyidagi rivojlanish davrlariga ajratadi sensomotor intellekti (tug’ulishdan 2 yoshgacha)
operasiyalardan ilgari tafakkur davri (2 yoshdan 7 yoshgacha)
konkret operasiyalar davri (7-8 yoshdan 11-12 yoshgacha
formal (rasmiy) operasiyalar davri.
Sobiq sovet psixologlari L.S.Vigotskiy, L.I.Bojovich, D.B.Elkonin, A.A.Lyublinskaya, V.A.Krutetskiy, A.V.Petrovskiylar ham yosh davrlarinio`ziga xos tabaqalash nazariyalarini yaratdilar. Ular orasida D.B.Elkoninning tasnifi alohida o’rin tutib, yetakchi faoliyat nazariyasiga asoslanadi. Yosh davrlari
Yetakchi faoliyat
1) Go’daklik davri – tug’ilgandan 1 yoshgacha
asosiy faoliyat – bevosita emosional muloqot.
2) Ilk bolalik davri – 1 yoshdan 3 yoshgacha
asosiy faoliyat – predmetli faoliyat.
3) Maktabgacha davr – 3 yoshdan 7 yoshgacha
asosiy faoliyat – rolli o’yinlar.
4) Kichik maktab yoshi davri – 7 yoshdan 10 yoshgacha
asosiy faoliyat – o’qish.
5) O’smirlik davri – 10 yoshdan 15 yoshgacha
asosiy faoliyat – muloqot.
6) Ilk o’spirinlik davri – 15 yoshdan 18 yoshgacha
asosiy faoliyat – o’qish, kasb tanlash.
D.B.Elkoninning nazariyaga ko’ra har bir yosh davrida biror faoliyat turi inson shaxsi shakllanishida asosiy rol o’ynaydi.
Bu yosh davrlari quyidagilar:
1, 6, 15 yoshlilar krizislari ijtimoiy tajribani o’zlashtirish muhitda o’z pozisiyalarini mustahkamlash bilan bog’liq yosh krizislari.
