Psixikaning ontogenezda rivojlanishi

PSIXIKANING ONTOGENEZDA RIVOJLANISHI.

• PSIXIKA yuksak darajada tashkil topgan materiyaning alohida xossasi bo’lib,u ob’ektiv olamni alohida bir tarzda aks ettiradi.Yuksak darajada tashkil topgan materiya deganda miyani tushunamz.Demak inson va hayvonlar psixikasining moddiy asosini markaziy nerv tashkil etadi.

Inson psixikasi asrlar davomida rivojlanib, yangi davrlarni bosib o’tdi. Dastlab inson psixikasini tadbiq qilish qadimgi Yunonistonda falsafa tarkibida paydo bo’lgan.Dastlab olimlar insonda moddiyatdan (tanadan) tashqari ilohiyat ya’ni ruhiyat borligini isbotlashga kirib ketishdi.

• Professor M. Davletshin fikricha,psixika deganda-oliy darajadagi materiyaning(miya) xususiyati tushunilib, u ob’ektiv borliqni aks ettirilishida namoyon bo’ladi, sub’ektiv faoliyatini malum maqsadga yo’naltiradi hamda xulq-atvor negizida shakllanadi.

• Profesor V.M.Karimova fikricha psixika –inson ruhiyatining shunday holatiki, u tashqi olam (ichki ruhiy olam)ni ongli tarzda aks ettirishimizni, ya’ni bilishimiz, anglashimizni ta’minlaydi.

PSIXIKA bu aks ettirishdir. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirishning o’ziga xos usullari mavjud.

• PSIXIKA bu aks ettirishdir. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirishning o’ziga xos usullari mavjud.

PSIXIKANING ASOSIY FUNKSIYALARI
AKS ETTIRISH
XULQ va FAOLIYAT nazorati

PSIXIK aks ettirish quyidagi xususiyatlarga ega: 1.Obektiv borliqni to’g’ri aks ettirish imkoniyatini beradi. 2.Shaxsning faoliyati davomida mukammallikka erishib boradi. 3. Doimo rivojlanib va takomillashib boradi. 4.Shaxsning individualligi orqali namoyon bo’ladi.

SEZUVCHANLIKning natijasida hayot uchun zarur ta’sirlar signallashadi.A.N.LEONTEV psixik rivojlanishni 3 bosqichga bo’ldi. 1. Sensor bosqich- predmetlararo aloqalar aks etadi. 2. Perseptiv bosqich- predmetni idrok etish bn bog’liq. 3. Sensor bosqich- elementar sezuvchanlik bn bog’liq.

K.E.Fabri fikricha, oddiy sensor psixikaning ikki-past va yuqori darajasiga ajratiladi. Fabri yana perseptiv psixikani ham 2 darajasi borligini aytgan.Past darajadagisi yuqori darajali umurtqalilarda,yuqorisiga nerv tizimiga ega umurtqalilar kiradi.Inteluktual bosqichi odamsimon maymunlarga xos.

Seskanuvchanlik- tirik organizmning biologik ahamiyatiga ega bo’lgan ta’sirlariga javob qaytarish qobiliyatidir.Biologik ahamiyatga ega omillarga harakatlar bn reaksiya qilish usuliga Tropizm deyiladi.

Fototropizm-tirik organizmning yorug’lik ta’sirida harakatga kelishidir. Termotropizm- tirik organizmning issiqlik tasirida harakat qilishga moyilligi. Gidrotropizm-tirik organizmning namlik suv tasirida harakatga kelishi. Xemotropizm-tirik organizmlarning fizik-ximiyaviy muhitni tanlab olishga bo’lgan moyilligidir. Topotropizm- tirik organizmlarning mexanik qo’zg’atuvchilar ta’sirida harakat qilishga moyilligi.

• O’simliklarda aks ettirishning biologik shakli faqatgina tropizmlardan iborat bo’lib, bu harakatlar o’simliklarga o’z-o’zini boshqarishiga yordam beradi,ya’ni ular o’zlari un foydali bo’lgan manbaga qarab intiladi yoki o’zini himoya qilishga doir boshqacha harakat qiladi. Masalan, nomozshomgul kechki payt ochilib,kunduzi yoruqlikdan yopiladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!!!

• Tayyorladi: G’ulomova Saida.