Psixolingvistika nutqiy faoliyat haqidagi fan

N2 N1 V.
Bu konstruksiya passiv bo‘lib, u transformasiya amali natijasida hosil qilingan.
doirasida til tizimidagi har qanday jumlani botiniy va zohiriy strukturaga ajratadi. Botiniy strukturani tushunchalarning ma’no tomoni, zohiriy strukturani esa muomaladagi so‘zlar bilan aloqador qiladi. Ya’ni zohiriy struktura bu – biz eshitadigan va o‘qiydigan jumlalar, botiniy struktura esa jumlaning ma’nosi bilan bog‘liq tomoni. Botiniy strukturalar zohiriy strukturalarda shunchaki qayta tiklangan yoki transformalar shaklida qayta tiklangan bo‘lishi mumkin.
N.Xomskiy transformatsion tahlil doirasida til tizimidagi har qanday jumlani botiniy va zohiriy strukturaga ajratadi. Botiniy strukturani tushunchalarning ma’no tomoni, zohiriy strukturani esa muomaladagi so‘zlar bilan aloqador qiladi. Ya’ni zohiriy struktura bu – biz eshitadigan va o‘qiydigan jumlalar, botiniy struktura esa jumlaning ma’nosi bilan bog‘liq tomoni. Botiniy strukturalar zohiriy strukturalarda shunchaki qayta tiklangan yoki transformalar shaklida qayta tiklangan bo‘lishi mumkin.
Masalan, zohiriy strukturasi turlicha bo‘lgan va botiniy strukturasi esa bir xil bo‘lgan gaplar (1 va 2), shuningdek, birgina zohiriy strukturaga (3) va ikkita botiniy strukturaga ega (4 va 5) jumlalar mavjud:
(1) Politsiya namoyishni tarqatib yubordi.
(2) Namoyish politsiya tomonidan tarqatib yuborildi.
(3) Uning hibsga olinishi.
(4) U hibsga olindi.
(5) U hibsga oldi.
N. Xomskiy F.de Sossyurning til-nutq dixatomiyasiga muqobil bo‘lgan lisoniy qobiliyat (linguistic competence) va lisoniy faollik (linguistic performance) tushunchalarini rivojlantirdi.
U lisoniy qobiliyatni tilshunoslik sohasiga, lisoniy faollikni psixologiya sohasiga aloqador qildi va lisoniy qobiliyatni mazkur tilda so‘zlashish qobiliyatini tashkil qiluvchi, lisoniy faollikni esa til egasi tomonidan yaratiladigan ifodalar sifatida izohladi.