PT o „ 0 ‘qituvchi“ nashriyot-matbaa ijo d LV 'tjyi toshkent — 2012

U n i i z la s h ib y u b o r .
— 
B e k o r m a s m a n ,
S u la y m o n ,
H o z i r b o r ib u x la y m a n .
Ne'mat Dushayev
M o m a q a ld ir o q q a
G u m b u r ta y s a n b u n c h a h a m
N i m a k e l a r q o T i n g d a n ?
P o ‘p i s a n g d a n q o ‘r q m a y m i z ,
0 ‘t - e , q o lm a y o ‘tin g d a n .
B a r c h a s h o v q i n - s u r a n i n g
D a r r o v o ‘tib k e ta d i .
K u c h in g f a q a t b u lu tn i
Yig ‘ta tis h g a y e t a d i !
Qo‘zi Ismoil
JO N IM N IN G SURATLARI
( A d a b i y q a y d l a r )
* * *
Ijodkor olimga ham, g‘awosga ham, zargarga ham o ‘xshaydi. U 
shu m a'noda olimki, yuragini taniganidan boshlab um r bo‘yi o ‘z 
qalbini tadbiq etadi, o ‘rganadi. Shu m a'noda g‘awoski, qalbining 
tub-tublarida yashirinib yotgan fikr va tuyg‘u „dur“larini qog‘oz 
yuziga olib chiqadi va olib chiqqan onidan boshlab so‘z tarashlovchi 
usta — so‘z zargariga aylanadi.
•k 
'k 
'k
Shoir va she’riyatni olam ichra olam deb ham atash mumkin.
* * *
Ijodkoming u matbuotda u asarim, bu vaqtli matbuot nashrida bu 
asarim chop etilib turibdi, deb o'zini ovutishi har qalay aqldan emas. 
Qalamkash ko‘proq izlanib, ko‘proq ijod bilan mashg‘ul bo‘lmog‘i
90
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

lozim. Chop ettirishga gazeta ham, jum al ham, vaqt ham istagancha 
topiladi.
* * ★
Ba'zi adiblar shunday asarlar yaratadilarki, o'qim ay g'ofil qol- 
ganingdan uyalib ketasan.
*
*
*
Tog'dek mustahkam FIK R ham zamon zayli-yu vaqt mayli tu- 
fayli shamdek erib, kuchdan qoladi. Fursat, ya'ni oliy hakam — 
VAQT hatto mahoratga ham soya sola oladi. Nazarimda ijodda, 
aw alo, IFODA — OVOZ o ‘ziga xos bo'lishi kerak. Mana shu narsa 
asarning jon ozig‘i bo‘lsa ehtimol?
* * *
„Xabar“ degan so‘z bor, „bo‘y“ degan so‘z bor. Shu ikki so‘zni 
yanada jozibali, hayratli ko‘rinishga keltirish mumkin. Qanday qilib 
deysizmi? Buning yo‘li juda oson. Siz bu so‘zlarni „xushxabar“ , 
„xushbo‘y“ deb o ‘qisangiz bas, 
manzara butunlay boshqacha tus 
oladi. 
Shoirlik ham shu — so‘zga, so‘z orqali fikrga jilva berishdir.
*
*
*
Miltiq otilsa-yu o ‘q nishonga borib tegmasa, ayb miltiqda emas, 
otuvchida bo‘ladi. Shuningdek, kitob yozilsa-yu o ‘quvchi ko‘nglidan 
joy ola bilmasa, bunga o ‘quvchi emas, aksincha, muallif sababchi 
bo ‘ladi.
*
*
*
0 ‘zbek b o lalar s h e ’riyati n azarim d a ochilayotgan q o ‘riqqa 
o ‘xshaydi. (Bosib o ‘tilgan bir-bir yarim asr tarix oldida nima degan 
gap.) Quddus Muhammadiy, Uyos Muslim, Tolib Yo‘ldosh, Po‘lat 
M o‘min kabi otaxon ijodkorlarimiz o ‘z asarlari misolida qo‘riqning 
qay tom onda ekanini „ko‘rsatib“ bergan bo‘lsalar, Sulton Jo‘ra, Zafar 
Diyor, Q udrat H ikm atlar o ‘sha yerlarga ilk bor urug‘ qadagan 
ijodkorlar sirasiga kiradilar. Anvar Obidjon, Tursunboy Adashboyev 
kabi shoirlar bu yerlardan qanday hosil olish lozimligini ko‘rsatib 
berganlardandir.
91
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

She’rlarim ko'ngil atalmish bog‘imning mevalaridir.
*
*
*
She’rning asosi fikr. Uni shoirning yuragiga Yaratgan soladi. 
Niyat, yozish shoirdandir.
*
*
*
Yaxshi shoir asalariga o'xshaydi. Asalari bolni millionlab gul- 
g'unchalardan to ‘plaganidek, shoir ham o ‘nlab, yuzlab asarlarni 
o ‘qib, hayotni o'rganib, kuzatib asar yaratadi.
* * *
Bolalar shoirlarining aytadigan so'zining mazasi kamida sutning 
mazasiga, she'rining „kaloriyasi“ qaym oqning kaloriyasiga teng 
bo‘lishi kerak.
*
*
*
Yozib bir quvonaman, yozganlarimni yirtib, tashlab yuborib, bir 
quvonaman. Shoirlik degani balki shudir.
*
*
*
Bolalar she’riyatidan kattalar she'riyatining isi kelib turishini 
tabriklash kerak.
* * *
Shoirlik ba'zan yozmaslikka ham o'xshab ketadi.
* * *
Adabiyotni quyoshga, shoir va 
yozuvchilarni uning atrofida 
aylanuvchi sayyoralarga o'xshataman. Ular safida bolalar adiblarining 
tezroq ko'payishini istayman.
* * *
Shoir o ‘z ko‘nglini odamlar diliga so‘z rishtasi orqali boglovchi 
insondir.
92
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yaxshi kitob ruhni poklaydigan malhamdir.
* * *
Ajoyib asarlar ajoyib ijodkorlaming umrlari hisobiga dunyo yuzini 
ko'radi. Bunday asarlami asrash, avaylash va qadrlash kerak. Ijod- 
korini ham.
*
*
*
Gugurt cho'pining alanga olishiga bitta uchqun kifoya qilganidek, 
bittagina yaxshi asar ham yaxshi kitoblar yozilishi uchun sabab bo'la 
oladi.
* * *
Shoirni shoir tanisa yaxshi, el tanisa undan ham soz!
*
*
*
Dam yemagan oshni yeb boMmaganidek, tuzukkina qalami bor 
ijodkorlaming asarlarini shundog‘icha — tahrirsiz chop etish mumkin 
emas.
* * *
Yaxshi kitobni bellashuvni g‘alaba bilan yakunlagan futbol jam oa- 
siga o ‘xshatam an. 0 ‘yin garchi g‘alaba bilan tugagan bo‘lsa-da, 
to'qson daqiqaning m a’lum soniyalarida o‘yinchi!ar bir-birlarini tu- 
shunmay, sust, qo‘pol, zerikarli o ‘yin ko‘rsatganlari singari kitobda 
ham zavqsiz, juz'iy kamchiliklar mavjud bo‘lgan o ‘rinlar uchrashi 
tabiiy. Bu kamchiliklar muallifning mahorati ortgani sari bartaraf 
bo‘lib boraveradi.
*
*
*
Quvnoq asaming umri uzoq bo‘ladi. Chunki quvnoqlik abadiydir.
*
*
*
SheYlarim — ruhimning islari, jonimning suvratlaridir.
* * *
Asami tahrir qilish uchun ham ilhom kerak.
93
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

* * *
Eskirgan asar sovigan ovqatga o ‘xshaydi.
*
* *
Qozonga tushgan masalliq dog‘ boMgan yog'da „cho‘milgan“ idek, 
shoiming yozajak satrlari ham hissiyot atalmish yog'ga bir-bir shim- 
dirib olinishi shart. 0 ‘shanda o'quvchi asar ta’mini uzoq vaqt tuyib, 
sog‘inib yuradi.
*
*
*
Bolalar shoirlarining asarlari bolalardek emas, Bolalikdek bo‘lishi 
kerak. Bolalar o'sadilar, ulg'ayadilar. Bolalik esa qarish nimaligini 
bilmaydi.
*
*
*
0 ‘zini hurmat qiladigan, adabiyotdagi o ‘rni uchun qayg'uradigan 
har bir ijodkor badiiy va badiiyatga doir asarlarni ko'zdan kechirib 
o ‘z vaqtida „hisob-kitob“ ishlarini o ‘tkazib borgani ma'qul.
* * *
Ijod 
olami sirli olam. Ijod sirlaridan biri shuki, qachon, qay 
paytda, qanday janr, qay mavzuda qanday asar yozishingni umuman 
bilmaysan. Yuraging bo‘lsa, Umid bilan uraveradi...
* * *
Adabiyot shuhrat maydoni emas, adabiyot TASKIN bog‘idir.
* * *
Yozish boshqa, yondashish boshqa.
4
4
4
Shunday badiiy kitoblar ham b o ‘ladiki, yigirma yilda besh 
varag‘ini o ‘qib chiqishga ham na fursating bo'ladi, na qunting.
94
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Odatda, yangi damlangan choy dam yeb, shamasi choynak tagiga 
cho'kishi uchun bir muddat tin oldirib qo‘yiladi. Yangi yozilgan asar 
ham choy singari picha „tindirilsa“ hech qachon ziyon ko'rilmaydi.
* * *
She’r chaqaloqqa ham o'xshaydi. Chaqaloqning oyoqqa turib, tili 
chiqishiga ma'lum muddat kerak bo'lgani kabi she’r ham o ‘quvchi 
e ’tiboriga havola etilguniga qadar pardozlanishi, tahrir qilinib, imkon 
qadar qisqartirilishi, his va aql mezonida qayta-qayta o ‘lchab ko‘ri- 
lishi kerak.
* * *
Odamlarni kuldirish, „qitiq pati“ga tegish qiziqchilarning ishi. 
Shoirlarning yumushlari K O 'N G ILLA R N I UYG'OTISHdir!
* * *
Ijodkorlarni oshpazlarga ham qiyos qilish mumkin. Oshpazlar 
taomlarini qozonda tayyorlasalar, ijodkorlar o ‘z asarlarini qalb 
„qo- 
zonlari“da pishiradilar.
*
*
*
Badiiy kitoblardan m atn ko‘chirish, ulardagi g‘oya, m azmun, 
shakl va boshqa o ‘ziga xos unsurlarni yozib borish go‘yo sutning 
yuzidan qaymog'ini suzib olib tanovul etishga, hozirlab qo‘yishga 
o ‘xshaydi.
* * *
XX asr o ‘zbek she’riyatini diqqat bilan nazardan o'tkazsak, uning 
asr boshidan asr adog‘i sari tobora tuyg‘ulashib borganining guvohi 
bo ‘lamiz.
* * *
Boshqa biron-bir asarga almashtirishga ko‘z qiymaydigan, doimo 
mehr va sog‘inch bilan yodga olinadigan kitoblami yaxshi kitoblar 
degim keladi.
95
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

* * ★
Ba'zi qalam ahllarining o ‘z ijodlariga o‘zlari 
beradigan baholari 
samokat minib yurgan kichkintoylaming katta ko'chada mototsiklni 
boshqarib boryapmiz, degan xom xayollariga o'xshaydi.
*
*
*
Yozishni bilgan shoir emas, nimani, qanday yozishni bilgan shoir.
*
*
*
She'r degani nima? Bu savolga ehtimol umrim bo‘yi aniq javobni 
topa olmasman.
Ammo uning nimadan yaralishini bilaman. Hech shubha yo‘qki, 
u Mehrdan BUNYOD boMadi.