PT o „ 0 ‘qituvchi“ nashriyot-matbaa ijo d LV 'tjyi toshkent — 2012

B o l a l a r b o s h i n i s i l a m o q k e r a k ,
U la r g a b a x t - i q b o l t i l a m o q k e r a k .
Y u z, k o ‘z i d a n o ‘p i b b e r m a n g i z o z o r ,
B o l a l a m i g u l d a y h i d l a m o q k e r a k .
Mirza Qaynarov
Shunday sheTlar bolalar gazetalari va jurnallari sahifalarida tez- 
tez chop etilsa qanday yaxshi!
79
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ayrim she'rlar hatto gazeta-jurnallar sahifalarida 
chop etilgan 
bo'lsa ham she’r ixlosmandlarining dilidan joy ololmaydi. Bu tabiiy 
hol, Shuning uchun siz she’r yozsangiz-u, uni gazeta-jumallar chop 
etmasa, xafa b o ‘Imang. Mabodo, chop etishsa, o ‘zingizdan ketib 
qolmang. Chunki gazetada she'ri chiqqan va she’r yozayotgan faqat 
siz emassiz. Bugungi kunda yuzlab, minglab tengdoshlaringiz bu 
borada o ‘z!arini sinab ko‘rmoqdalar.
Endi sizga ijodga oid maslahatlarimni havola etaman. Ularga 
amal qilsangiz, albatta she'riyat bo'stonida o ‘z o'rningizni topasiz, 
hech bo‘lmaganda, she'riyat haqida yanada teranroq tushunchaga ega 
bo'lasiz.
1. Ravon, tushunarli, qisqa yozing.
2. Muhim fikrni muhim emasidan ajrata biling.
3. 0 ‘zingizni o ‘zingiz takrorlamang.
4. Sizgacha yozganlami ham takrorlamang.
5. Sizni takrorlashlariga 
befarq bo'lmang.
6. Ko‘p kitob o‘qing, ko‘p she’r va qo‘shiq yodlang.
7. She'rni she’rsifat va she’rsimon mashqlardan ajrata biling.
8. Adabiy to'garaklarga qatnashing, ustozlar etagidan tuting, bi- 
ror musiqa asbobida musiqa chalishni o'iganing (bu ham muhim).
9. Mavzu doirangizni kengaytirishga harakat qiling.
10. Mavsumiy mavzularda yozishdan qoching.
11. K o‘nglingizga yoqmagan m ashqlaringizdan voz kechishni 
o'rganing.
12. Samimiy, oz-u soz yozing.
13. Kutubxonalarga a'zo bo'ling, o ‘z shaxsiy kutubxonangizni 
tashkil eting.
14. Vaqtni qadrlang. 0 ‘git va maslahatlarga e'tiborsiz boMmang.
15. Mashqingizni qaysi kun, oy, yilda yozganingizni qayd etib 
borishni unutmang.
RE.IA HAQIDA
/7
Q / 1 jodda ko‘p narsa rejaga bog‘liq. T o‘g‘ri, she’r — asar hech qa-
^ c h o n reja asosida yozilmaydi. U kutilmaganda qalbda tug'iladi. 
Ilhom bilan dunyo yuzini ko'radi. So‘ng „pardoz-andoz“ qilinadi. Bu 
oTinda reja deb — o ‘ziga xos hisob-kitob, uzviylik, m a’lum tartibga 
rioya etish, niyat va matematikani tushunishingizni so‘rayman.
8 0
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Birorta she’r qoralab qolsam, uni kamida 6 oy, yo‘qsa 1 yilgacha 
hech qaysi gazeta yoki jurnalga bermayman. Mashqni har oyda bir- 
ikki marta ko'zdan kechirib, u yer bu yerini tuzataman. Cho'zilib 
ketgandek tuyulsa, qisqartirish payida bo'lam an. Shunday hollar ham 
bo'ladiki, satrlarni o ‘zgartira-o‘zgartira she'rning yana o ‘sha — ilk 
variantiga qaytib kelaman. G ohida voz kechib, tashlab yubormoqchi 
bo‘lgan she’rimga 2—3 ta o'zgartirish kiritib, uni yangidan „yaxshi“ 
ko‘rib qolaman va „yaxshiyam yirtib, tashlab yubormaganim“ , deb 
quvonaman. Ba’zida yillar davomida asrab-ardoqlab kelgan she'rim 
kutilmaganda o'zimga yoqmay qoladi va 
bahridan o'tam an.
Reja haqida so‘zlayotgan edim. Badiiy asarlar bilan tanishishni 
to ‘g‘ri yo‘lga 
qo‘ying va muntazam ravishda tanishib boring.
Kitoblarni bir emas, kamida besh martadan o ‘qing. Mutolaa daf- 
tarini yuriting. Asarning nimasi yoqdi, nimasi yoqmadi, borini yozib 
boring. Ana shunda adabiyot borasida „uyda o'tirib ham ko‘chani 
ko'ra oladigan“ bo'lasiz.
Qisqasi, rejali ravishda o ‘qish-uqishdan tolmang! 0 ‘rganishdan 
charchamang. Bularning bari bir kuni albatta o‘z mevasini beradi.
S O ‘ZN IN G TA’M I
J i / '
aqinda Yoshlar telekanalida 0 ‘zbekiston xalq shoiri Jamol 
Kamol kitob mutolaasi haqida so'zlab, kitobning televizor va 
kompyuterdan farqli jihatlarini kichkintoylarga sodda misollar orqali 
tu sh u n tirib berdi. U stoz televizor va kom pyuter ishqibozlarini 
stadionda ftitbol tomosha qilib o'tirganlarga, kitobsevar bolalami esa 
aynan futbol o'ynayotgan o ‘yinchilarga qiyosladi. „Kitobxon mutolaa 
jarayonida asar qahram onlari bilan 
birga yashaydi, yonm a-yon 
yuradi, asar ichiga kirib, so‘zning mazasini his etadi“ , dedi piro- 
vardida shoirimiz.
Ajabo, so‘zning ham mazasi, ta ’mi boMadimi? U axir non emas- 
ku... yeyilsa, yoki choy kabi ichilsa? Hatto so‘zni ko‘rib ham bo‘l- 
maydi-ku? Shoirimizning bu qiyosi menga 
manzur bo'ldi. Qiyosni 
qanday tushunganimni hozir sizga so‘zlab beraman.
Faraz qiling, yaqin o ‘rtog‘ingiz sizdan qarzga pul olgan. Siz esa, 
deylik, pulni o n an g izn in g beshik t o ‘yiga atab yig'ib q o ‘ygan 
jam g‘armasidan hech kimdan so'ram ay olgansiz. D o‘stingiz pulni 
qaytarib bera olmayapti. Onangiz esa ertalab bozorga borishi kerak.
6 — G 'a ro y ib avtobus
81
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ahvolingiz o ‘ta chatoq. Qanday qilib bo‘lsa ham pulni olib kelish 
kerak. Demak, maqsadingiz aniq. D o‘stingizning 
uyiga borib nima 
deysiz? Gapingizni istasangiz, istamasangiz miyada oldindan pishitib 
olasiz. Siz shubhasiz chorasiz 
ahvolingizni eng ta'sirli, aniq-tiniq 
so‘zlar bilan ifodalaysiz. „Endi 
onamning ko‘ziga qanday qaray- 
m an?“ degan gapdan „onam bilsa, boshimda yong'oq chaqadi“ degan 
gapingiz do‘stingizga ancha kuchli ta’sir qiladi.
So'zning „ta’mi“ , ta ’sir kuchi o'zgarayotganini payqayapsizmi?
She’r degani ham shunday gap. Ko'ngildagi dardni, quvonchni, 
fikrni o‘quvchiga chiroyli, ta'sirchan, „mazali“ , „ta’mli“ so'zlar or- 
qali ifoda etishdir. Bu so‘zlarda yolg‘on, lof, oshirib yuborish bo'lishi 
tabiiy. Chunki tashbehlarsiz she'r she’r bo‘lmaydi. So‘z ta’mini his 
etish degani, nazarimda shu. „Toshkent“ degan so‘zdan „Ona Tosh- 
kent“ so‘zlari ancha ta'sirchan. „Ona Toshkentim" iborasi 
yanada 
shirali. „Toshkentim onam “ iborasi esa undan ham ko'ngilga yaqin, 
yoqimli.
So‘zni did bilan tanlab, ishlata bilsangiz nutqingiz ham, mash- 
qingiz ham ravon, go‘zal va ta'sirchan chiqadi. Bu fikrimni quyidagi 
misoldan uqib olishingiz mumkin.
Deylik, „Tong“ haqida shunday satrlarni to ‘qidik: