Muomala uchun zarur pul miqdori 2 asosiy yo‘nalishda shakllanadi:
Pullarga bo‘lgan aktiv talabning shakllanishi.
Korxonalar o‘zini faoliyatini yanada rivojlantirish uchun ishlab chiqarishni kengaytiradi, ya‘ni qo‘shimcha sehlar quradi. Hamda yangi texnika va texnologiyalarni sotib oladi. Bunda qo‘shimcha pul mablag‘lariga talab yuzaga keladi.
2. Passiv talabning yuzaga kelishi.
Aholi, kompaniyalar va davlat kelgusidagi jiddiy tadbirlarni amalga oshirish uchun pul jamg‘ara boshlaydi.
P-tovarlar bahosi; Q- tovarlar hajmi; V-pulning aylanish tezligi.
Fisher aytadiki, tovar hajmi ko‘rsatkichi o‘rniga YaMM ko‘rsatkichini qo‘llash maqsadga muvofiq. Chunki YaMMning o‘sishi muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdorini belgilaydigan asosiy omildir.
K. Marks tomonidan taklif qilingan pul muomalasi qonuni quyidagi ko‘rinishga ega.
PM = (TXBS-KSTS+MKTS)/PBAT
PM-muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori.
TXBS-tovarlar va xizmatlar baholari summasi.
KSTS-kreditga sotilgan tovarlar summasi.
MKTS-muddati kelgan to‘lovlar summasi.
PBAT-pul birligining aylanish tezligi.
Karl Marks VA M.FRIDMAN aytadiki
Tovarlar va xizmatlar bahosining o‘sishi muomalada qo‘shimcha pullarning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Nobel mukofoti lauriyati M.Fridmen esa buni teskarisini aytadi. Muomalada ortiqcha pullarning paydo bo‘lishi tovarlar va xizmatlar bahosining o‘sishiga olib keladi.
