Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

7.3. Korxonalarning clektr energiyasini
sarflash balansi
Korxonalarda elektr energiyasini sarflashni nazorat qilish uchun 
balans tuziladi. Bunda har bir mashina, mexanizm, yoritish va 
isitish asboblari hisobga olinadi.
Balansning asosiy moddalariga qo'yidagilar kiradi:
— ishlab chiqarish uskunalarining elektr energiyasi sarflashi;
— uskunalarning uzatuvchilarida energiyaning yo'qolishi;
— havoni tozalab, namlab turuvchi qurilmalarda energiyaning 
sarflanishi;
— ishlab chiqarish xonalari, me'yorlashga qo'shilgan xonalar, 
sexlami yoritishga sarf boMadigan elektr energiya;
— yordamchi xonalar, omborxonalarni yoritish uchun sarf- 
lanadigan, mexyorga kiritilgan energiya;
— ishlab chiqarishga aloqasi yo‘q xonalar;
— ishlab chiqarishga yordamchi xonalar;
—iste'molchilarni elektr bilan ta ’minlaydiag‘gan elektr tar- 
moqlarida elektr energiyaning yo‘qolishi;
— sexlarning ichidagi elektr tarm oqlarida yo‘qolgan elektr 
energiya;
— korxonaning transformatorida yo‘qoladigan elektr energiya 
miqdori.
Shuni aytib o ‘tish kerakki, agarda korxona ishlab chiqaradigan 
mahsuloti uchun belgilangan me’yorlarni ko‘proq sarf qilib qo'ygvn 
taqdirda, mahsulotning narxi oshib ketadi. Shuning uchun har 
bir tadbirkor, mutaxassis elektr energiyasini tejash qoidalarini 
bilishi lozim.
7.4. Elektr energiyasini ishlab chiqarishda me'yorlash
Elektr energiyasini tejashda har xil tadbirlar qoMlaniladi. 
Shulardan biri, ishlab chiqariladigan mahsulotga sarflanadigan 
elektr energiyasini me'yorlash sanaladi.
152
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Masalan, bir tonna metallni eritib olsht uchun sarf bo'ladigan 
elektr energiya
^ i - ' - i l , kVt/soat,
bu yerda: 
Pn —
elektropechnning nominal quw ati, kVt; t — 
m etallni erish vaqti, soat; r) — elektropechning foydali ish 
koeffitsiyenti.
Metallni eritgandan boshlab, to uni quyib olishgacha bo'lgan 
vaqt davrida suyuq metallni saqlab turish uchun sarf boMadigan 
elektr energiya quyidagi formula orqali aniqlanadi:
^ s a rf =
( I - h ) ■
/ + ^"bo'sh ‘ ^davr ' ^ fo yd ’
bu yerda: 
P^.^ —
elektropech bo‘sh bo‘lgan xolatdagi quw at, 
kVt; tdavr — metall eritilgandan boshlab quyib boMgancha o ‘tgan 
vaqt, soat; Kfoyd — elektropechning foydali ish koeffitsiyenti.
Bir tonna metallni eritib olish uchun sarf boMadigan elektr 
egnergiya me'yori quyidagicha aniqlanadi:
P t T] + PJ\-T]) t+ Pb
G
met
K
olin
' ^ d a v t ’ ^ f o y d
• kVt/soat,
bu yerda: G met — metallning miqdori, kg; Ko|jn — sof olingan 
metall quymasi koeffksiyenti.
Boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish uchun ham elektr ener- 
giyasi miqdorini hisoblash borasida ko'rsatilgan qoidalar qo ‘l- 
laniladi.
153
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR