Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

6. Qurilishni iqtisodiy asoslash, yangi qurilish, qayta qurish va ta‘mirlash bo’yicha boshlang’ich tushunchalar va bilimlarni o’zlashtirish.

1.2. Suv resurslari

Umumiy ma‘lumotlar. Suv­ hayot mavjudligining asosiy shartla­ridan biridir. Lekin tabiatdagi barcha suvlardan bevosita foydalanib bo’lmaydi. Yer yuzida suv zahiralarining umumiy hajmi 1,3 mlrd km³ ni, shundan 97,2 % ichishga yaroqsiz sho’r suvlarni, 2,15 % muzliklardagi suvlarni va faqat 0,65 % gina chuchuk suvlarni tashkil etadi. Shu sababli "suv resurslari" tushunchasini barcha suvlarning sinonimi deb tushunmaslik kerak. Haqiqatan ham bu kategoriya faqatgina tabiatga xos bo’lmay, balki ijtimoiy,­ tarixiy va iqtisodiy bosqichlarda o’zgarib turadi. Hozirgi taraqqiyot bosqichida suv resurslari deganda tabiatdagi barcha chuchuk va o’rtacha minerallashgan, tabiiy holda yoki sun‘iy ravishda chuchuk­lashtirilgan va tozalangan, xalq xo’jaligining barcha tarmoqlarida ishlati­layotgan va ishlatilishi mumkin bo’lgan suv manbalari yi­g’indisi tushuniladi.

Suv qayta tiklanadigan tabiiy resurslar qatoriga kiradi. O’lkamizdagi suv resurslari asosan daryolar, soylar, buloqlar, va kullardagi tabi­iy toza suvlardan (er usti suvlari), yer ostida joylashgan chuchuk va o’rtacha minerallashgan suvlardan hamda foydalanish mumkin bo’lgan qaytar suvlardan iboratdir.

O’zbekistonning suv resurslari Orol dengizi havzasidagi barcha suv boyliklari bilan uzviy bog’liq ravishda qaraladi. Bu havza tarkibiga Tojikiston, O’zbekiston, Turkmanistonning barcha hududlari, Qirg’iziston respublikasining 4 ta viloyati, Qozog’istonning 2 ta viloyati va Afg’oniston hamda Eronning shimoliy qismlari kiradi.

Orol dengizi havzasidagi suv resurslari mintaqaning iqlim va topografik sharoitlariga bog’liq holda g’oyat notekis taqsimlangan. Qirg’iziston va Tojikistonning 90 % ga yaqin yer maydonini tog’lar egallagan, shu sababli havzaning suv resurslari asosan shu respublikalarda shakllanadi.

Orol dengizi havzasi tarkibida Amudaryo va Sirdaryo havzalari alohida ajratiladi. Markaziy Osiyodagi barcha yer usti suv o’zanlari ushbu havzalar tarkibiga kiritilgan.